Ενάντια στον πόλεμο που έρχεται

RégisMessac, Quinzinzinzili, Μετάφραση του MicheleTrionfera.

Επίλογος στην ιταλική έκδοση του AndreaEsposito, EdizioniTlon, Roma, 2023, σελ. 184, € 16,00

«Την περίοδο αμέσως πριν από τον [πόλεμο], η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη έμοιαζε να ασχολείται μόνο με σκάνδαλα τα οποία τελικά ήταν ελάχιστης σημασίας και για τα οποία κανείς δεν καταλάβαινε και πολλά πράγματα. Αυτές οι ιστορίες ληστών, που είχαν σκοπό να αποσπάσουν την προσοχή του κοινού, έκαναν τον κόσμο να σκέφτεται παιδιά που απολαμβάνουν να παίζουν κλέφτες κι αστυνόμους, και ότι όταν κουράζονται να είναι φρουροί, ανταλλάσσουν αμέσως ρόλους με τους ληστές. Ποτέ δεν ήξερες αν ο αστυνομικός που κατηγορήθηκε για τη δίωξη των απατεώνων δεν ήταν στην πραγματικότητα αμοιβόμενος του αρχιαπατεώνα, και περίμενες ανά πάσα στιγμή να δεις τον υπουργό Δικαιοσύνης με χειροπέδες, να οδηγείται στη φυλακή από τους ίδιους τους υφισταμένους του», γράφει ο GioacchinoToni στην carmilla.

«Εν αναμονή μιας σύγκρουσης που υποσχόταν ότι θα ήταν κολοσσιαία, όλος ο κόσμος αναζητούσε συμμάχους. […] Πέρα από το να μειώσει τον κίνδυνο πολέμου, αυτή η ισορροπία δυνάμεων απλώς επιδείνωσε την πολεμική θέρμη των μελλοντικών εμπόλεμων. […] Έτσι, για πολύ διαφορετικούς λόγους αλλά που οδήγησαν στο ίδιο αποτέλεσμα, όλα τα οργανωμένα κόμματα βρέθηκαν να καλωσορίζουν τον πόλεμο ή τουλάχιστον να τον αποδέχονται. Μόνο λίγα άτομα τόλμησαν να επαναστατήσουν και να δηλώσουν ότι δεν θα το επέτρεπαν για τίποτα στον κόσμο […] Διασκορπισμένοι, απομονωμένοι, χωρίς πολιτική υποστήριξη και χωρίς πραγματική επιρροή στις μάζες, η κραυγή διαμαρτυρίας τους χάθηκε χωρίς απήχηση μέσα στη βουή του πολέμου. Η σποραδική εξέγερσή τους καταπνίγηκε γρήγορα. Δεν ήταν τίποτα άλλο από μια αστυνομική επιχείρηση ή, αν θέλετε, μια μικρή σφαγή που πέρασε απαρατήρητη […] Όσο ζοφερό κι αν ήταν το τέλος αυτών των μαρτύρων, θα μπορούσε ωστόσο να χαρακτηριστεί ως ευτυχές και προνομιακό αν σκεφτεί κανείς την φρικτή μοίρα που επιφυλάχθηκε στην υπόλοιπη ανθρωπότητα… Έτσι ξεκίνησε ο πόλεμος. Και ήταν, πραγματικά, η αρχή του τέλους».

Για ποιο πόλεμο μιλάμε; Αυτόν που φανταζόταν στα μέσα της δεκαετίας του 1930 ο γάλλος συγγραφέας RégisMessac, με την τραγωδία του Πρώτου πίσω του, θα μπορούσε να ήταν ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο οποίος πράγματι ξέσπασε μόλις λίγα χρόνια αργότερα. Ωστόσο, αυτά τα λόγια που γράφτηκαν πριν από έναν αιώνα φαίνεται να προφητεύουν όχι μόνο την παγκόσμια σύγκρουση που κατέληξε να αιματοκυλίσει τον κόσμο τη δεκαετία του 1940, αλλά και αυτό που θα μπορούσε να συμβεί στις μέρες μας, ενώ, για άλλη μια φορά, η κοινή γνώμη διασκεδάζεται με «σκάνδαλα» πραγματικά ελάχιστης σημασίας σε σύγκριση με την προσέγγιση μιας πολεμικής καταστροφής που θα μπορούσε να λάβει διαστάσεις που δεν έχουμε ξαναζήσει.

Σχεδόν έναν αιώνα μετά τη γαλλική κυκλοφορία του, χάρη στις εκδόσεις Tlon και τη μετάφραση του MicheleTrionfera, το Quinzinzinzili φτάνει στην Ιταλία, ένα μετα-αποκαλυπτικό μυθιστόρημα που γράφτηκε και δημοσιεύτηκε το 1935 από τον γάλλο κριτικό λογοτεχνίας, μεταφραστή και μυθιστοριογράφο RégisMessac, συγγραφέα του LaCité des Asphyxiés-Η πόλη των Ασφυξιωμένων (1937) και του Valcrétin (κυκλοφόρησε μετά θάνατον το 1973). Ένας ένθερμος αντιμιλιταριστής, ενεργός στη γαλλική Αντίσταση, ο Messac συνελήφθη τον Μάιο του 1943 και στη συνέχεια πέθανε το 1945 αφού βίωσε τη φρίκη των φυλακών και των στρατοπέδων συγκέντρωσης.

Το μυθιστόρημα μιλάει για την έκρηξη ενός χημικού όπλου που έχει εκμηδενίσει την ανθρωπότητα, με εξαίρεση τον ενήλικα GérardDumaurier και μια μικρή ομάδα παιδιών που σώζονται επειδή την ώρα της καταστροφής βρίσκονται μέσα σε μια σπηλιά που επισκέπτονται. Την ιστορία αφηγείται ο ίδιος ο Dumaurier, ο οποίος, μέσα από όσα θυμάται, σκιαγραφεί τα στάδια που οδήγησαν στη σύγκρουση και την καταστροφική διαγραφή της ανθρωπότητας της οποίας είναι πιθανότατα ο τελευταίος ενήλικος επιζών. Έχοντας επίγνωση πως του απομένουν λίγα πράγματα να ζήσει, ο πρωταγωνιστής αποφασίζει να αφήσει ένα γραπτό αρχείο τόσο για το τέλος της ανθρωπότητας όσο και για την αναγέννησή της μέσα από την ομάδα των παιδιών που επέζησαν.

Ο ενήλικας παρατηρεί με ένα μείγμα απογοήτευσης και περιφρόνησης τα παιδιά, αναγκασμένα σε μια πρωτόγονη κατάσταση, να παλεύουν με την κατασκευή του μέλλοντος. βλέπει να αναπτύσσονται σε αυτούς οι ίδιες κακίες που οδήγησαν στην καταστροφή των προηγούμενων γενεών, τα βλέπει να μετονομάζονται και να πειραματίζονται με μια νέα γλώσσα, να εμπιστεύονται τον εαυτό τους σε μαγική σκέψη και δεισιδαιμονία, πιάνει στις εκφράσεις και στις πράξεις τους τους σπόρους της επιβολής προορισμένης να οδηγήσει, για άλλη μια φορά, σε βία, δολοφονίες και νέους πολέμους.

ο Dumaurier περιορίζεται στην παρατήρηση, δεν έχει σκοπό να παρέμβει στην προσπάθεια να κατευθύνει την εκκολαπτόμενη κοινωνία. δεν θέλει τίποτε άλλο από το να φύγει το συντομότερο από ό,τι έχει απομείνει από εκείνον τον κόσμο του οποίου δεν σκοπεύει να σώσει κάτι τις. Βρίσκει τη νεογέννητη κοινωνία απλώς γελοία, ίσως ακόμη πιο γελοία από την προηγούμενη, χαρακτηρισμένη όπως είναι από βλακεία, κυνισμό και πονηριά που και αυτή η νέα ανθρωπότητα σύντομα θα μάθει να αποκαλεί επιστήμη, πρόοδο, ευφυΐα, πολιτισμό ή πράγματα αυτού του είδους.

Μέσα από την περιφρόνηση του πρωταγωνιστή προς τα παιδιά, ο Messac φαίνεται να θέλει να εκτονώσει τα συναισθήματα που τρέφει για τους ενήλικες της εποχής του, οι οποίοι, έχοντας μάθει τίποτα από την πρώτη παγκόσμια σφαγή, βάζουν τα θεμέλια για μια νέα πολεμική τρέλα που υπόσχεται να είναι ακόμη μεγαλύτερη, καταστροφική. Σχεδόν προμηνύοντας το τραγικό τέλος που θα του επιφυλάξει αυτή η ανθρωπότητα, αναγκάζοντάς τον να ξοδέψει τις τελευταίες του δυνάμεις στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ο Messac βάζει τον πρωταγωνιστή του μυθιστορήματος να επιβεβαιώσει ότι, υπό το φως της φρικτής μοίρας που θα συναντούσε η ανθρωπότητα, το τραγικό τέλος που επιβάλλεται στους λιποτάκτες και τους αντιπάλους του πολέμου μπορεί ακόμη και να θεωρηθεί ευτυχία και προνομιούχο.

«Εκείνη την εποχή ήμουν ο ΖεράρΝτυμοριέ. Τώρα, δεν ξέρω πια ποιος είμαι ή αν είμαι. Το εγώ μου θρυμματίζεται και διαλύεται, συντρίβεται από τον κριό των καταστροφών, κονιορτοποιημένο από τον δυναμίτη των ψυχικών τραυμάτων. Νιώθω να βγαίνουν προς τα έξω τα διασκορπισμένα και εξαντλημένα άτομά του από το οξύ μιας κοσμικής μοναξιάς σε έναν φρικιαστικό κόσμο». Για να μην βρεθούμε στη θέση να βιώσουμε τη διάλυση του Dumaurier, θα ήταν καλύτερα να μοιραστούμε την πεποίθησή του ότι είναι καλύτερο να φύγουμε ως λιποτάκτες και αντίπαλοι παρά ως συνεργοί (ή θύματα) της σφαγής.

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος