«Γλώσσης χάριν»
τιμώντας την ελληνική γλώσσα
(αναλογισμοί με αφορμή το έτος γαλλοφωνίας)
΄΄… δόσις ολίγη τε φίλη τε…΄΄
του Αντώνη Κόντου προέδρου ΟΔΕΓ Καβάλας
Τιμώντας επετειακά την ελληνική γλώσσα ( 9η Φεβρ.)-πέραν των σύγχρονων΄΄διθυραμβικών΄΄ λόγων για το μοναδικό αυτόν γλωσσικό κώδικα -ίσως, δε θα αποτελούσε πρωτοτυπία η αναδρομή σε σημαντικά ευρωπαϊκά έργα και κριτικές ιστορικού – λογοτεχνικού χαρακτήρα που εκθειάζουν τον ελληνικό κόσμο,την ελληνική σκέψη και κύρια την ελληνική γλώσσα.
Η περίοδος του 18 – 19ουαιώνα,ότανη γαλλική γλώσσα με ΄΄την καλλιέπειά της ΄΄κυριαρχεί στον κατ΄εξοχήν ευρωποκεντρικό κόσμο , είναι από τις πλέον παραγωγικές περιόδους από συγγραφική άποψη.
Θα ήταν ιδιαίτερα κουραστικό η΄΄ λογιστική΄΄παράθεση έργων και δημιουργών αυτής της κοσμογονικής περιόδου των ευρωπαϊκών ,αλλά και των νεοελληνικών ΄΄φώτων΄΄.
Ωστόσο, στο πλαίσιο αυτού του αναλογισμού- και μάλιστα με την ευκαιρία του έτους γαλλοφωνίας που διανύουμε – θα μπορούσαμε να θυμηθούμε δύοσημαντικά έργα της ευρωπαϊκής διανόησης , όπου ο θαυμασμός της ΄΄πεφωτισμένης εσπερίας΄΄ προς τον ελληνικό κόσμο και την ελληνική γλώσσα δε σχετίζεται μόνο με τ΄αρχαιοελληνικά γλωσσικά μνημεία, αλλά και με τους νεότερους γλωσσικούς μας θησαυρούς ,όπως είναι τα δημοτικά τραγούδια.Ο αγώνας διάσωσής τους από τονγάλλο φιλόλογο ClaudeFauriel,ο οποίος αν και δε γνώριζε τη νεοελληνική, συγκέντρωσε και περιέσωσε από τη λαϊκή μας προφορική παράδοση σημαντικό αριθμό τραγουδιών στο έργο του ΄΄ChantspopulairesdelaGrecemoderne,( Λαϊκά τραγούδια της νεότερης Ελλάδας, Παρίσι,1824-5 ),με τη βοήθεια του ακαρνάνα ιατροφιλόσοφου Ν.Π. Μαυρομμάτη ,ένθερμου υποστηρικτή ΄΄της πατρώας γλώσσης΄΄,σηματοδοτώνταςμία σημαντική προσπάθεια καταγραφής τους ,που ενίσχυσε το φρόνημα των επαναστατημένων ελλήνων, υποδεικνύοντάς τους μάλιστα ΄΄……(να ) βιαστούν να συλλέξουν ό,τι δεν έχει χαθεί από τα λαϊκά τραγούδια. (διότι) η Ευρώπη θα τους χρωστάει χάρη…΄΄.
Το έργο όμως, που αποτελεί σταθμό για τη γαλλικήκαι ευρωπαϊκή διανόηση,στο πνεύμα του κλασικισμού, είναι ΄΄το έργο ζωής ΄΄του μασσαλιώτη αββά,Jean–JackBarthelemy, ΄΄VoyagedujeuneAnacharsisenGrece ΄΄ ,(Περιήγηση του νέου Ανάχαρση στην Ελλάδα),Παρίσι 1797, στο οποίο παρουσιάζεται ο αρχαιοελληνικός κόσμος του 4ου αιών. π. Χ,ως πρότυπο ζωής και ΄΄επιδόσεων του ανθρωπίνουπνεύματος΄΄.Το έργο γνώρισε αλλεπάλληλες εκδόσεις και μεταφράσεις πανευρωπαϊκά.Δεν είναι τυχαίο ,ότι και ο Ρήγας Φεραίος μετέφρασε μέρος τουτετράτομου αυτού έργου, καταγράφοντας , με βάση αυτό , τον ιστορικό χώρο του μείζονος ελληνισμού στη ΄΄Μεγάλη Χάρτα΄΄ του .
Από τις πλέον αξιόλογες προσπάθειες μεταγλώτισσης επίσης, είναιαυτή του΄΄ρωσσικού επωνύμ. Συμβούλου΄΄ΧΡΥΣΟΒΕΡΓΗ ΚΟΥΡΟΠΑΛΑΤΗ ( Βιέννη , 1819), ευπαίδευτου ευπατρίδη,από την Αγχίαλο της ανατ. Ρωμυλίας , ο οποίος αφιερώνειστον φαναριώτη φιλικό, Μιχαήλ Γρηγοριάδη Σούτσο, ΄΄ Βοεβόδα Πάσης Μολδαυίας΄΄, τηνπεριήγηση τουΣκύθη πρίγκιπα Ανάχαρση στον ελληνικό κόσμο του 4ου αιών.π.Χ. .
Αποτελεί αξιόλογο δείγμα γλωσσικήςαρτιότητας και μεταφραστικής ικανότητας που ακολουθεί το υψηλό περιεχόμενο της γαλλικής εκφοράς , η οποία αποτέλεσε την αφετηρία και το στόχο της πολυετούς και επίπονης προσπάθειας του περισπούδαστου αββά Βαρθολομαίου( χρειάστηκαν τρεις δεκαετίες περίπου για την ολοκλήρωση τουέργου), εξαιτίας της αγάπης και του θαυμασμού του προς τον αρχαιοελληνικό κόσμο, επισημαίνοντας εισαγωγικά(προειδοποίησις του συγγραφέως), ότι ΄΄εις το σύγγραμμα τούτο δεν προέκρινε τον ιστορικόν χαρακτήρα, αλλά τονπεριηγητικόν.Δι΄ ό,τι αυτός καταγίνεται δι΄όλου εις πράξεις και αναμιγνύει και έθιμα μικρά, τα οποία παραβλέπει ο ιστορικός΄΄.
Στο υποθετικό του σενάριο , ο ήρωάς του ,ο νέος Ανάχαρσις, όπως και ο παλαιός (6ος αιών. π.Χ) που αναφέρεται στον Ηρόδοτο (4,76,1),΄΄ …έρωτι παιδείας φλεγόμενος , κατέλιπε τάς κατεψυγμένας όχθας του Βορυσθένους, κατεφρόνησε τας συνεχείς τρικυμίας του Ευξείνου Πόντου , έτρεχεν ,ως διψαλαία έλαφος εις την πολυχεύμονα πηγήν της Ελλάδος και εξήντλεν ζακόρως τα αείζωα της σοφίας νάματα΄΄.
Εισαγωγικά,στον α΄ τόμο του έργου ,παρουσιάζεται από τον συγγραφέα ο θαυμασμός και ενθουσιασμός του νέου Ανάχαρση για τον θεϊκό Όμηροκαι την ελληνική γλώσσα, θυμίζοντας ΄΄πινδαρικά΄΄ πρότυπα , όπως επισημαίνεται από τον επιφανή φιλόλογοΚ.Καλλιάδη στην περιώνυμη διάλεξή του (Κωνσ/πολη,1894).΄΄Αρχομένου δ΄έργου πρόσωπον χρή θέμεν τηλαυγές΄΄ (Στην προμετωπίδα κάθε έργου( συγγραφικού) πρέπει να προβάλλεται ένα ΄΄ακτινοβόλο΄΄πρόσωπο).
΄΄VoyagedujeuneAnacharsisenGrece΄΄(τόμος Α’, μέρος πρώτο-απόσπασμα)
΄΄….Je ne suis qu’un Scythe et l’armonie des vers d’Homere , cette harmonie qui transporte les Grecs ,echappe souvent α mes organes trop grossiers ‘ mais je ne suis plus maître de monadmiration,quand je le vois s’eleveret planer, pour ainsidire,sur l’ univers , lancant de toutesparts ses regardsembrases,recueillant les feux et les couleurs dont les objetsetincellent asa vue ,assistant au conseil des dieux ,soudant les replis de coeur humain,et bientot riche de ses decouvertes, ivre des beautes de la nature ,et ne pouvant plus supporter l’ ardeur qui le devore ,la repandre avec profusion dans ses tableaux et dans ses expressions……car ce qui distigue surtout Homere c’ est de tout animer, et de nous penetrer sans cesse des nouvements qui l’agitent……΄΄.
(…Δεν είμαι παρά ένας Σκύθης και η αρμονία των στίχων του Ομήρου, αυτή η αρμονία που ΄΄μετουσιώνει ΄΄ τους Έλληνες,διαπερνά συχνά ΄΄ το είναι μου ΄΄.Ωστόσο ,δεν ελέγχω το θαυμασμό μου ,όταν βλέπω τον Όμηρον΄ανυψώνεται και να πλανάταιστον κόσμο, να το πω κάπως έτσι, εξακοντίζοντας από παντού τις φλογερές του ματιές, συγκεντρώνοντας στην όψη του τις ακτίνες και τα χρώματα που τα πράγματα αντανακλούν,όταν τον βλέπω να συμμετέχει στη θεϊκή συνέλευση,σταθμίζοντας τα ενδόμυχα της ανθρώπινης καρδιάς , και σε λίγο, πλούσιοςαπό τις ανακαλύψεις του, μεθυσμένος από τις ομορφιές της φύσης,και μη μπορώντας πια να υποφέρει τη φλόγα που τον διακατέχει, να τη διαχέειαπλόχερα στις περιγραφές και στις εκφράσεις του….. ΄διότι αυτό που κάνει τον Όμηρο να ξεχωρίζει είναι ότι δίνει ζωντάνια σε καθετί και μεταδίδει σ΄εμάςακατάπαυστα τα αισθήματαπου τον συγκινούν…..΄΄ .
(ελεύθερη μεταγλώτισση από τη γαλλική στην καθομιλουμένη,Αντώνης Κόντος)
Καβάλα 09/02/2022
(Ζητούμε την κατανόηση από τους φιλαναγνώστες για την απουσία ΄΄accent΄΄ στις γαλλικές λέξεις ,αδυναμία υπολογιστή.)
