Να μη σταματήσουμε να σκεφτόμαστε

Καθώς παρακολουθούμε αδυνατώντας να αντιδράσουμε τη συνεχιζόμενη καταστροφή, δεν θα πρέπει να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε σε εκείνο που θα μπορούσε να συμβεί – εναντίον όλων μας – στο εγγύς μέλλον.

Οι νέοι αρχιερείς ειδικοί για τον ιό του πολέμου θα μπορούσαν επιτέλους να αναλογιστούν τους πάρα πολλούς, πολύ σοβαρούς παράγοντες της συνεχιζόμενης κλιμάκωσης, που προκαλούνται από τις επιλογές και των δύο πλευρών με την πάροδο του χρόνου: επιθέσεις έξω από την ουκρανική επικράτεια (όπως συνέβη ήδη στο Belgorod, στη Ρωσία, ή όπως θα μπορούσε να συμβεί σε πολωνικό ή ρουμανικό έδαφος, κατά λάθος ή από εσκεμμένη επιλογή). παράταση, εντατικοποίηση και περαιτέρω βαναυσότητα της ένοπλης σύγκρουσης (γενοκτονίες, σφαγές, πογκρόμ και εθνοκάθαρση, συλλήψεις και αναγκαστικές μεταβιβάσεις φυλακίσεων…). ραδιενεργές καταστροφές κοντά σε ουκρανικούς πυρηνικούς σταθμούς (ίσως ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά παραβλέπονται, στο Τσερνόμπιλ). αμοιβαία αύξηση των κυρώσεων, μέχρι την οικονομική, ενεργειακή, επισιτιστική κρίση της μιας ή και των δύο πλευρών (Ρωσία και Δύση). τρομοκρατικές επιθέσεις και κρατική διαδικτυακή πειρατεία εναντίον χωρών του Νατο ή της Ρωσίας με επακόλουθη ηλεκτρική, ηλεκτρονική και επικοινωνιακή παράλυση ενός ή και των δύο μερών· υποτιθέμενα στοιχεία για την αποθήκευση μη συμβατικών, βακτηριολογικών και χημικών όπλων μαζικής καταστροφής ως δικαιολογία για μια επίθεση, όπως έχει ήδη συμβεί στο Ιράκ.

Όταν συμβεί ένα από αυτά τα γεγονότα και προκαλέσει την επέκταση του πολέμου, ακόμη και με την άμεση εμπλοκή μας, οι σημερινοί συκοφάντες θα τονίσουν περαιτέρω την προπαγάνδα τους, περνώντας την ως ιστορία ή δημοσιογραφία giornalismo. Η πανδημία ήταν μέσα σε αυτό που ονομάζαμε «υγεία». Έτσι ο πόλεμος είναι μέσα σε αυτό που ονομάσαμε «ειρήνη». Και η κλιματική καταστροφή βρίσκεται μέσα σε αυτό που ονομάζουμε «οικονομία”. Αν δεν αλλάξουμε τις προϋποθέσεις για αυτό που θεωρούμε «καλό», θα έχουμε το «κακό».

Αν δεν φανταστούμε το αδιανόητο, θα συμβεί αυτό που έχουμε ήδη σκεφτεί, αυτό που έχουμε ήδη δει, ήδη φοβηθεί, ήδη υποφέρει. Ή κάτι ακόμα πιο τρομερό που, στις ζωές μας, δεν είχαμε ακόμη χρειαστεί να ζήσουμε. Γκρεμιζόμαστε εκεί μέσα.

Συνεχίζει ο Enrico Euli λέγοντας πως Ωστόσο, στο μεταξύ, συνεχίζουμε να τρέφουμε ψεύτικες και υποκριτικές ελπίδες και επιθυμίες. Τώρα ελπίζουμε να μην φουντώσει και να σταματήσει η φωτιά. Αφού την ταΐσαμε και ενώ συνεχίζουμε να την ανάβουμε όλο και περισσότερο. Τώρα λέμε ότι είμαστε κοντά στους κατεστραμμένους, φυγάδες, νεκρούς πληθυσμούς. Αφού τους εξυμνήσαμε από τους καναπέδες μας για την αντίστασή τους, την ηρωική τους επιμονή στην πόλη, περιμένοντας νικητές και απελευθερωτές που δεν θα φτάσουν πριν τελειώσει η ζωή τους. Τώρα οι αμερικανοί ξεκαθαρίζουν επιτέλους ότι δεν είναι πλέον θέμα υπεράσπισης της Ουκρανίας, αλλά νίκης στον πόλεμο κατά των ρώσων (και ο Ζελένσκι επιβεβαιώνει στο Foxtv: «Δεν θα δεχτούμε κανένα άλλο αποτέλεσμα εκτός από τη νίκη!»). Αφού η μισή Ουκρανία έχει ήδη καταστραφεί και δεν υπερασπίστηκε στα κτίρια, τα νοσοκομεία, τα σχολεία, τη φύση, τις γέφυρες, τα πανεπιστήμια, τις εταιρείες, τους ανθρώπους της. Τώρα προσφεύγουμε στις διεθνείς συμβάσεις. Αφού έχουμε ήδη σκοτώσει εκατομμύρια άοπλους αμάχους στο Ιράκ, τη Λιβύη, τη Συρία, την Υεμένη, το Αφγανιστάν… Και γνωρίζοντας καλά ότι οι Ηπα, η Ρωσία, η Κίνα και η Ουκρανία δεν θέλησαν ποτέ να επικυρώσουν το σύνταγμα του Διεθνούς Δικαστηρίου ή να υπογράψουν τη σύμβαση ενάντια στη χρήση βομβών διασποράς (αλλά τώρα διαμαρτύρονται και ζητούν δίκες και καταδίκες για τους εχθρούς…).

Φανταστείτε το αδιανόητο … Δύο παραδείγματα.

Το πρώτο: η ενοχή και η τιμωρία. Οι πόρνες και οι μαστροποί είναι οι ένοχοι για μια σεξουαλικότητα που οδηγεί στην αναζήτηση γυναικών έναντι αμοιβής. Αλλά ποιος μας οδηγεί στο να ζούμε μια εντελώς υποκριτική σεξουαλικότητα εγγεγραμμένη στην οικογένεια; Οι φαλλοκράτες που βιάζουν και σκοτώνουν είναι οι ένοχοι σχέσεων στις οποίες δεν γνωρίζουν να σέβονται, και δεν το κάνουν. Ποιοι είναι όμως οι πατέρες και οι μητέρες που μας εκπαίδευσαν στην ιδέα της αρρωστημένης αγάπης; Οι έμποροι ναρκωτικών και οι χρήστες ναρκωτικών φταίνε για εκείνους που τα αναζητούν για να γίνουν. Αλλά ποιος αναγκάζει στις παράλογες, απελπισμένες και επώδυνες ζωές που πλέον αναζητούν μόνο κακές θεραπείες; Οι νταήδες στην τάξη είναι οι ένοχοι για την παθητικότητα αυτών που τους υποφέρουν και που έχουν μάθει να υποφέρουν. Που έμαθαν όμως; Μήπως ακριβώς σε ένα πλαίσιο θεσμικού εκφοβισμού (σχολεία, κυβερνήσεις, στρατοί …); Αυτοί που τρέχουν πάρα πολύ και παρασύρουν κάποιον είναι οι ένοχοι της οδικής βίας. Αλλά ποιος κατασκευάζει και πουλά αυτοκίνητα που τρέχουν με 300 την ώρα για να τους ωθήσουν να τα αγοράσουν; Όποιος σκοτώνει κάποιον είναι ο ένοχος για τον θάνατο του άλλου (εξ ου και η ισόβια κάθειρξη ή η θανατική ποινή). Αλλά όλοι ζούμε σε ένα θανατηφόρο και βάναυσο σύστημα, που μας καλεί να ανταγωνιστούμε, να κατατροπώσουμε, να εξαλείψουμε τον άλλον. Αυτός που διαπράττει εγκλήματα πολέμου είναι εγκληματίας πολέμου; Ο πόλεμος είναι έγκλημα και είναι εγκληματίας αυτός που συμμετέχει σε αυτόν.

Koστίζει πολύ να αλλάξουμε δρόμο, και πρέπει να σταματήσουμε με τις ενοχές και τις τιμωρίες προς άτομα για να αποφεύγουμε τη συστημική ευθύνη των γεγονότων. Στην τελική, θέλουμε πραγματικά απλώς να νιώθουμε άνετα να στοχαζόμαστε και να θεαματιζόμαστε το κακό, να δημιουργούμε επαγγέλματα που λειτουργούν για να το διαχειριστούμε, να βάζουμε τον εαυτό μας πάντα και μόνο σε ρόλο κριτών. Καλώς, αλλά σε αυτό το μονοπάτι θα είμαστε όλο και λιγότερο άνετοι, πρέπει να το ξέρουμε. Η βία μεγαλώνει και θα μεγαλώνει, και έρχεται επάνω μας σαν ένα τσουνάμι. Δεν θα υπάρχουν κοινωνικές υπηρεσίες, νοσοκομεία, δικαστήρια, στρατοί, κυβερνήσεις που θα μπορούν πλέον να αντέξουν τον αντίκτυπο, το χτύπημα, το οίδημα.

Το δεύτερο παράδειγμα: η υποταγή και η ανεξαρτησία. Τα κράτη, αν ήθελαν να επιβιώσουν στην παγκοσμιοποίηση και να δώσουν στους εαυτούς τους ένα πιθανό μέλλον, θα έπρεπε να εκδημοκρατιστούν, δηλαδή, καταρχήν, να διευρύνουν την ικανότητά τους να πλουραλίζουν και να κάνουν να συνυπάρχουν διαφορές και να μεσολαβούν σε συγκρούσεις, μέσα τους και μεταξύ τους. Ακολούθησαν τον αντίθετο δρόμο: ταυτοτισμό, εθνικισμό, κυριαρχία, ολοκληρωτισμό, φυλετισμό, φεουδαρχία. Ενώ οι φιλελεύθεροι και οι ριζοσπαστικοί σικ κορδώνονται για την πολυπολιτισμικότητα, με την ψευδαίσθηση του «allinclusive«, τραγουδώντας τη μελωδία των «δικαιωμάτων», στο μεταξύ (με την ανοιχτή ή καλυμμένη συναίνεση μεγάλου μέρους των ψηφοφόρων τους, μικρών και μεγάλων, όπως π.χ. δείχνουν και οι πρόσφατες εκλογές στη Σερβία και την Ουγγαρία) προχώρησαν στην ανέγερση αδιάβατων τειχών, στην υπεράσπιση συνόρων, στην οικοδόμηση ασφάλειας μόνο για όσους ήταν ήδη μέσα ενάντια σε αυτούς που ήταν έξω. Οι τοπικοί και αυτονομιστικοί κατακερματισμοί, η ανεξαρτησία (και όχι μόνο στο Ντονμπάς, αλλά και στην Ευρώπη, την Ιταλία και τη Σαρδηνία) φαίνονται σε πολλούς ως η λύση, αλλά αντίθετα είναι μόνο η άλλη πλευρά της ψεύτικης εναλλακτικής (είτε υποκείμενοι είτε ανεξάρτητοι). Εμφανίζεται μόνο ως απάντηση ενός περαιτέρω αμυντικού κλεισίματος που, χωρίς να θέτει υπό αμφισβήτηση τη μορφή-κράτος, θα οδηγούσε μόνο στον σχηματισμό νέων κρατιδίων, ακόμη πιο ευαίσθητων στις πιέσεις επιπλέον, τις υποσχέσεις και τους εκβιασμούς των μεγάλων αυτοκρατοριών που σχηματίζονται.

Η εξέλιξη, από την άλλη πλευρά, θα αντιπροσωπευόταν από δικτυωτά, μετα-κρατικά και δια-κρατικά μοντέλα, τα οποία αναγνωρίζουν την αμοιβαία αλληλεξάρτηση ως αναπόφευκτη, με έγκυρες μορφές ενιαίου και προσχεδιασμένου συντονισμού σε κοινά ζητήματα (οικονομικά, φορολογία, ασφάλεια, ενέργεια, αγορά εργασίας, οικολογία…) και σημαντικές, ιδιόμορφες αυτονομίες των διαφόρων εδαφικών περιοχών και πολιτισμών. Πολύπλοκο; Ναι σίγουρα. Αλλά είναι άχρηστο, επιβλαβές, καταστροφικό (το βλέπουμε) να συνεχίσουμε να απλοποιούμε την πολυπλοκότητα σε φόρμουλες του παρελθόντος που δεν μπορούν πλέον να λειτουργήσουν, που δεν αντέχουν πια, που δεν μας προστατεύουν και μας οδηγούν στην καταστροφή.

Αλλά δεν θέλουμε να αλλάξουμε. Αυτό που πιστεύω (και γράφω) εδώ και καιρό είναι ότι μόνο μια παγκόσμια καταστροφή θα μπορούσε ίσως να μας αναγκάσει (ύστερα) να προσπαθήσουμε να το κάνουμε, όπως ήδη συνέβη – αν και μόνο εν μέρει και με χίλιες αντιφάσεις – μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Για αυτούς που θα υπάρχουν ακόμη, αν θα υπάρχουν.

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος comune info