Ο «Ιταλός» της Επανάστασης επιστρέφει στην Κούβα

O Gino Donè, ο μοναδικός ευρωπαίος που επιβαίνονταν στο Granma, παρτιζάνος και αντάρτης με τον Κάστρο, ετάφη χθες στην Αβάνα, στο Πάνθεον των μαχόμενων της κουβανικής Επανάστασης.

Από την Αντίσταση στην Επανάσταση. Αυτή είναι η ακραία σύνοψη της ζωής του τελευταίου ιταλού γαριβαλδιανού που πολέμησε για την Κούβα, αυτή τη φορά σε μια νικηφόρα επανάσταση, αυτή των barbudos, των γενειοφόρων του Φιντέλ Κάστρο.

Αυτός είναι ο Gino Donè, ο μόνος ιταλός, ή μάλλον ευρωπαίος, που συμμετείχε στο εκστρατευτικό σώμα του Φιντέλ Κάστρο στα τέλη νοεμβρίου 1956, όταν 82 άνδρες επιβιβάστηκαν στο γιοτ Granma, για να πυροδοτήσουν τον ανταρτοπόλεμο ενάντια στη δικτατορική κυβέρνηση του Fulgencio Battista στο μαργαριτάρι των Αντιλλών

ΜΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ-ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ που θα έκανε τους κουβανούς αντάρτες να τρέμουν, πόσο μάλλον έναν ξένο.

Και στην πραγματικότητα στο Granma υπήρχαν μόνο τέσσερις μη κουβανοί, ένας μεξικανός («Alfonso»), ένας δομινικανός («Ramon») – και οι δύο μοιράζονταν με τους κουβανούς την επιθυμία να πολεμήσουν την αυτοκρατορική πολιτική των ηνωμένων Πολιτειών -, ένας αργεντινός , ο Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα, γιατρός που έπασχε από άσθμα αλλά με τον Φιντέλ μοιράζονταν το μπολιβαριανό και μαρτιανό όνειρο της ίδρυσης της λατινοαμερικανικής «μεγάλης Πατρίδας». Και τέλος, “el Italiano”, Donè.

Οι στάχτες του οποίου χθες, 67 χρόνια μετά την απόβαση του Granma, θάφτηκαν στην Αβάνα στο Πάνθεον των μαχητών της κουβανικής Επανάστασης στο μνημειακό νεκροταφείο της Κολόν παρουσία ανώτατων κρατικών αξιωματούχων. Έτσι εκπληρώθηκε η τελευταία επιθυμία του Donè, η οποία εκπληρώθηκε από τον Σύνδεσμο φιλίας Ιταλίας-Κούβας.

ΑΛΛΑ ΑΥΤΟΣ, ο Gino Donè, ένας τριαντάχρονος βενετός, τι έκανε εκεί στο Granma; Εκείνος που έκανε τον πόλεμο και την Αντίσταση και ήξερε καλά τι αβέβαιο και επικίνδυνο μέλλον αντιμετώπιζε;

Ερωτηθείς πολλές φορές τα τελευταία χρόνια της ζωής του, υποστήριξε ότι αυτό που τον παρακίνησε δεν ήταν «η μαρξιστική-λενινιστική ιδεολογία όπως τον Ερνέστο» (Γκεβάρα), ούτε η ακλόνητη πίστη του Φιντέλ στην επιτυχία του πολέμου κατά της δικτατορίας.

Αυτοπροσδιορίζονταν ως «ένας άγριος», επίμονα επαναστάτης, πρόθυμος να αγωνιστεί ενάντια στα συστήματα που καταπιέζουν εκείνους σαν κι αυτόν, που ήρθαν από τα κάτω, από τους βάλτους, από εξαντλητικές και κακοπληρωμένες δουλειές.

Οι αόρατοι στην εξουσία. Για το λόγο αυτό εντάχθηκε στην Αντίσταση στην Ιταλία και αργότερα, και στην Κούβα, συνέχισε να πιστεύει ότι άξιζε να ρισκάρει κάποιος το πετσί του για τους καταπιεσμένους. Σε εκείνο το σκάφος που κατευθυνόταν προς την Κούβα είχε τον βαθμό του υπολοχαγού, αρχηγού ομάδας της πίσω διμοιρίας με διοικητή τον Ραούλ Κάστρο.

O Gino Giacomo Donè, (στο ληξιαρχείο έφερε το όνομα των δύο παππούδων του) γεννήθηκε στις 18 μαΐου 1924 σε μια αγροικία στον οικισμό Rovarè, στο San Biagio της Callalta, στην επαρχία του Τρεβίζο.

Το 1942 ήταν στρατιώτης, σταθμευμένος στην Pola. Και ήταν εκεί στις 8 σεπτεμβρίου 1943. 19 ετών και αμέσως αποφάσισε σε ποια πλευρά θα σταθεί: επέστρεψε στο San Donà di Piave με ένα σκάφος και εντάχθηκε στην Ταξιαρχία Piave πραγματοποιώντας αντάρτικες και σωστικές ενέργειες.

Αλλά μόλις τελειώσει ο πόλεμος, η Ιταλία θέλει να ξεχάσει και πρώτα από όλα ξεχνά τους μικρούς ήρωες του αντάρτικου πολέμου. Ο Τζίνο είναι άνεργος και πρέπει να μεταναστεύσει για να ζήσει. Εργάζεται ως ξυλουργός στη Γαλλία, το Βέλγιο και τη Γερμανία. Στη συνέχεια, η ξαφνική αλλαγή γνώμης, τα αφήνει όλα, επιβιβάζεται ως λαθρεπιβάτης σε ένα πλοίο στο Αμβούργο και αποβιβάζεται στην Κούβα το 1952.

ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ  που η ζωή του καθίσταται σαν ταινία περιπέτειας. Στα σκαλιά του Πανεπιστημίου της Αβάνας, όπου είχε βρει δουλειά, γνώρισε τον Χέμινγουεϊ, αλλά και επαναστάτες φοιτητές. Όμως το σημείο καμπής έρχεται στο Τρινιντάντ όπου ταξιδεύει για δουλειά.

Ερωτεύεται και παντρεύεται, αυτός πρώην αντάρτης, με μια γυναίκα, τη Νόρμα, το επώνυμο της οποίας είναι Guerra. Και είναι η καλύτερη φίλη της Aleida March, μιας στρατευμένης του κινήματος με επικεφαλής τον Φιντέλ Κάστρο, τη μελλοντική δεύτερη σύζυγο του Τσε Γκεβάρα.

Είναι η Αλέιντα που γράφει στον Φιντέλ -εξόριστο στο Μεξικό και απασχολημένο με την προετοιμασία μιας αποστολής ώστε να ξεκινήσει τον πόλεμο της απελευθέρωσης από τη δικτατορία στην Κούβα- για έναν πρώην ιταλό αντάρτη που πολέμησε τους φασίστες κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Τζίνο όχι μόνο ξέρει να χρησιμοποιεί τα όπλα και γνωρίζει τακτικές ανταρτοπόλεμου, αλλά έχει και ιταλικά έγγραφα με τα οποία μπορεί να ταξιδέψει χωρίς η αστυνομία του Μπατίστα να αναπνέει στον λαιμό του.

Ως εκ τούτου, είναι υπεύθυνος να φέρει στο Μεξικό σε διάφορες αποστολές τα χρήματα που χρειάζονται για να αγοραστούν όπλα και το σκάφος Granma που θα μεταφέρει τους αντάρτες στην Κούβα, και είναι ο ίδιος ο Φιντέλ που επιλέγει τον ιταλό, «el italiano» για την αποστολή του.

ΚΑΙ ΚΑΛΑ ΚΑΝΕΙ. Αυτό είπε ο Donè σε συνέντευξή του στη Liberazione: «Όταν αποβιβαστήκαμε στην Κούβα, στις 2 δεκεμβρίου, μας πήρε τέσσερις ώρες για να ξεπεράσουμε θάμνους και μαγκρόβιες, τότε δεχτήκαμε επίθεση από τα αεροπλάνα του Μπατίστα.

Χωριστήκαμε σε ομάδες, όπως με είχε διδάξει η εμπειρία μου ως παρτιζάνος. Τα καρφιά από τις μπότες μας τρυπούσαν τα πόδια». Σε αυτή τη δραματική κατάσταση, ο Γκεβάρα, που υποφέρει από κρίση άσθματος και χωρίς φάρμακα, μένει πίσω και χάνει την επαφή με τους υπόλοιπους επαναστάτες. Και είναι «ο ιταλός» που τον βρίσκει, εξουθενωμένο από μια σοβαρή κρίση άσθματος, τουφέκι και σακκίδιο στον ώμο αλλά δεν μπορεί να περπατήσει.

Ο Donè είχε την εμπειρία της συζύγου του Norma, η οποία ήταν επίσης ασθματική. Ξέρει λοιπόν πώς να κάνει στον Ερνέστο ένα ενεργητικό μασάζ -«Ποτέ δεν τον αποκάλεσα Τσε» δήλωσε- για να απαλύνει την κρίση του και να του επιτρέψει να συνεχίσει. Βασικά σώζοντάς του τη ζωή.

ΑΡΓΟΤΕΡΑ, είναι η σειρά του Τζίνο να βρεθεί αγνοούμενος μετά την επίθεση τόσο της αεροπορίας όσο και των στρατευμάτων του Μπατίστα στην Alegria del Pio: ​​είναι η πρώτη ένοπλη σύγκρουση όπου οι αντάρτες αποδεκατίζονται – 12 παραμένουν και ο Τσε τραυματίζεται επίσης στο λαιμό.

Μόνος, σε ένα αλσύλλιο με καλάμια, ενώ οι σφαίρες σφυρίζουν, ο Donè σκέφτεται ότι αν ανοίξει το δρόμο του μέσα από τα καλάμια προς το σημείο όπου πιστεύει ότι είναι οι άλλοι επιζώντες, θα αφήσει ένα ίχνος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον εχθρό.

Αποφασίζει να απομακρυνθεί. Αρχικά επιστρέφει στο Τρινιντάντ στη σύζυγό του και στη συνέχεια μετακομίζει στη Σάντα Κλάρα όπου ενώνεται με τους μαχητές της «26ης ιουλίου», συμπεριλαμβανομένης της Aleida March, που πραγματοποιούν δολιοφθορές στην πόλη. Ωστόσο, σύντομα αναζητείται από την αστυνομία του Μπατίστα και πρέπει να διαφύγει στο εξωτερικό.

Πρώτα στο Μεξικό. Μετά στις Ηπα. Εκεί όπου θα παραμείνει μέχρι το 2003, όταν πλέον χήρος, αποφασίζει να επιστρέψει στην πατρίδα του, στην οποία έχει ακόμη συγγενείς. Αυτή είναι μια γκρίζα ζώνη της ζωής του γκαριμπαλντίνο.

Υπάρχουν εκείνοι που τον κατηγορούν πως εγκατέλειψε τον ανταρτοπόλεμο. Αλλά πολλά χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του Donè στην Κούβα την 1η μαΐου 2004, τόσο ο διοικητής Ramiro Valdés όσο και ο ίδιος ο Fidel του παρείχαν σαφή αποκατάσταση. Πράγματι «el Italiano» παρασημοφορείται, ο Βαλντές, νυν αντιπρόεδρος, του επιβάλλει το καπέλο του ως διοικητή της Επανάστασης, ο Φιντέλ τον αγκαλιάζει.

ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ότι ο Donè εργάστηκε για την Κούβα ακόμη και στο εξωτερικό; Στη συνέντευξη με τη Liberazione (2006) δήλωσε: «Ως ξένος, ήμουν ο καταλληλότερος να μείνω μακριά από την Κούβα για να κάνω αυτό που δεν μπορούσα να κάνω στη Σιέρα Μαέστρα.

Χρειαζόταν εκπαίδευση, διασυνδέσεις, πληροφορίες, χρήματα, όπλα και πολλά άλλα… Έκανα κι εγώ αυτό που μου αναλογούσε». Ο παλιός γκαριμπαλντίνο πέθανε το 2008. Ένα μικρό πλήθος παρευρέθηκε στην κηδεία του, με πολλούς πρώην παρτιζάνους. Υπάρχουν και τα στεφάνια που έστειλαν ο Φιντέλ και ο Ραούλ με γραμμένο «γεια σου Τζίνο».

*Πηγή/: Roberto Livi, il manifesto Δεκ 03, 2023

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος micciacorta