Εκουαδόρ: Η πρώτη ιθαγενής φρουρά με επικεφαλής γυναίκες Kichwa

Δευτέρα 26 Ιουνίου 2023

Παρεμπιπτόντως, προσέξτε τα congas και το boa με 7 κεφάλια. Αν και τα πουλιά και τα υδρόβια θηλαστικά αποτελούν ουσιαστικό μέρος του δάσους του Αμαζονίου, είναι τα μικρά έντομα, με τη συμπεριφορά τους, που χαρακτηρίζουν αυτό το περιβάλλον της Λατινικής Αμερικής.

Μεταξύ άλλων, ο Αμαζόνιος φιλοξενεί πολλές ποικιλίες μυρμηγκιών, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν τα μυρμήγκια congas ή bullet, σφαίρα, που ονομάζονται έτσι επειδή είναι το είδος μυρμηγκιών με το πιο οδυνηρό τσίμπημα στον κόσμο, σύμφωνα με τον δείκτη Scmidt, γράφει η Maria Teresa Messidoro.

Στην ιθαγενή κουλτούρα kichwa, το είδος conga, ή yuturi, θεωρείται ειρηνικό, έως ότου συνειδητοποιήσει ότι ο βιότοπός του απειλείται: γι’ αυτό το λόγο θεωρείται πολεμιστής, με την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε κανέναν να εισέλθει στην επικράτειά του.

Το ίδιο συμβαίνει με τις γυναίκες της κοινότητας Serena, της αυτόχθονης κοινότητας που βρίσκεται κατά μήκος του ρου του ποταμού Jatunyacu (2), στον Αμαζόνιο του Ισημερινού. Ονομάζονται Yuturi Warmi, οι γυναίκες conga. «Έχουμε οργανωθεί ενάντια στη συστηματική επίθεση της παράνομης εξόρυξης απέναντι σε αυτόχθονες πληθυσμούς και εδάφη, επειδή αυτό κάνουν όλα τα ορυχεία στην επαρχία Napo», λέει η María José Andrade Cerda σε μια συνέντευξη που παραχώρησε πρόσφατα στο Mongabay. (3)

H Mayo, όπως αποκαλούν χαϊδευτικά τη Μαρία Χοσέ, είναι 28 ετών και μια από τις νεότερες ηγέτιδες των Yuturi Warmi. Λέει πώς η ειρήνη και η ηρεμία έχουν χαθεί από την άφιξη των ορυχείων στο έδαφος της κοινότητάς της.

Πάντα κοιτάζουν όλες πίσω από την πλάτη τους, ελέγχοντας οι λειτουργοί τους να μη μιλούν στους κοινοτικούς διευθυντές, προσπαθώντας να τους δωροδοκήσουν, ενώ η αρμονία με τις γύρω κοινότητες έχει σίγουρα σπάσει, εκεί όπου έχουν υποκύψει στην επεμβατική παρουσία των ορυχείων.

Η περιοχή, το έδαφος έχει υποστεί μεταμορφώσεις: για παράδειγμα, το επτακέφαλο boa αναγκάζεται να ανέβει ξανά από τα νερά του ποταμού, τα οποία έχουν γίνει πολύ ζεστά λόγω της μόλυνσης που προκαλείται από τις εργασίες εξόρυξης.

Παιδιά και ενήλικες έχουν παρατηρήσει την αλλαγή στο χρώμα του νερού, το οποίο είναι πιο μολυσμένο. Τα ίδια τα supays, τα πνεύματα του δάσους, κινούνται ανήσυχα, δεν μπορούν να παραμείνουν ήρεμα μπροστά στον όλεθρο που διαπράχθηκε.

Όλα ξεκίνησαν τον φεβρουάριο του 2020, όταν το έδαφος της λεκάνης απορροής του Rio Jatunyacu παραχωρήθηκε στα ορυχεία: σήμερα υπάρχουν 153 επίσημα ορυχεία, εκτός από αυτά που δημιουργήθηκαν παράνομα.

Οι νέοι και ιδιαίτερα οι γυναίκες της κοινότητας Serena τότε επαναστάτησαν, σχηματίζοντας μια ιθαγενή φρουρά, (4) περίπου τριάντα γυναικών, η οποία αρχικά αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό, επειδή η ιθαγενής περιφρούρηση στον Ισημερινό, όπως και σε ολόκληρη την ήπειρο της Λατινικής Αμερικής, θεωρείται ως «καθήκον για άνδρες», οι οποίοι συχνά κυκλοφορούν οπλισμένοι.

Mα η Mayo και οι συντρόφισσες της δεν τα παράτησαν, το αντίθετο. Έθεσαν στους εαυτούς τους έξι στόχους: ο πρώτος είναι η υπεράσπιση της επικράτειας-του εδάφους, με το οποίο οι γυναίκες ήταν πάντα συνδεδεμένες.

Ο δεύτερος είναι η ανάπτυξη βιοτεχνικών εργαστηρίων, ως μορφή μεγαλύτερης αυτονομίας, και οικονομικής. Ο τρίτος είναι ο εκπαιδευτικός τομέας, ώστε τα αγόρια και οι άλλες γυναίκες της κοινότητας να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη της διαπολιτισμικότητας και να είναι δίγλωσσα-ες.

Τέταρτος, ότι το πατρογονικό φάρμακο, το οποίο είναι θεμελιώδες στην περίοδο της πανδημίας, δεν πρέπει να χαθεί. Πέμπτος, θα ήθελαν να επικεντρωθούν σε ένα διαφορετικό είδος τουρισμού, έναν τουρισμό αντίστασης, όπου οι αρνητικές επιπτώσεις της λεγόμενης «οικοτουριστικής ανάπτυξης «, επιβλαβείς για τις τοπικές κοινωνίες, αποφεύγονται. Τέλος, η ενίσχυση και αξιοποίηση του πολιτισμού και των προγονικών παραδόσεων του λαού kichwa.

Από οργανωτικής σκοπιάς, έχουν υιοθετήσει τη συνεταιριστική δομή, τυπική για τις αυτόχθονες κοινότητες, με ένα διοικητικό συμβούλιο και μια πρόεδρο, την Elsa Cerda, που θεωρείται η διοικητής, επικεφαλής κάθε αγώνα και πρωτοβουλίας. Η πρώτη γυναίκα που συντόνισε μια ιθαγενή φρουρά.

Οι γυναίκες του Yuturi Warmi γνωρίζουν ότι ο αγώνας κατά των ορυχείων είναι ένας συλλογικός αγώνας, ότι δεν μπορεί να κερδηθεί μόνο μέσα στην μεμονωμένη κοινότητα ή μόνο ως γυναικεία οργάνωση, αλλά με κοινή δουλειά με τις αυτόχθονες οργανώσεις στις οποίες ανήκουν, όπως η Ομοσπονδία Αυτοχθόνων Οργανώσεων – Federación de Organizaciones Indígenas del Napo, η ομάδα Napo αντιστέκεται, (5) και με τις ομάδες παρούσες και στις πόλεις, ευαίσθητες στο οικολογικό θέμα.

Τα αποτελέσματα που προέκυψαν μέχρι στιγμής ήταν δύο: το πρώτο, που έλαβε χώρα τον φεβρουάριο του 2022, όταν κατάφεραν να μπλοκάρουν 150 μηχανήματα εκσκαφής και να τα εκδιώξουν από την επικράτεια του Yutzupino. το δεύτερο σε νομικό επίπεδο, όταν πέτυχαν από το Επαρχιακό Δικαστήριο την αναγνώριση της τρωτότητας των δικαιωμάτων της φύσης και, κατά συνέπεια, του δικαιώματος αποκατάστασης για τις ζημίες που προκάλεσαν τα ορυχεία. Ωστόσο, ο νόμος αυτός δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί, αυτό το δικαίωμα.

Η Mayo είναι πολύ ξεκάθαρη στο ότι όλα όσα κάνει και θα κάνει δεν είναι μόνο για τον εαυτό της, αλλά για ολόκληρη την κοινότητα και την περιοχή στην οποία ζει. Νιώθει σαν εκπρόσωπος για τα κορίτσια και τα αγόρια της κοινότητας, για τους νέους που υποστηρίζουν το έργο των Yuturi Warmi, για τις μητέρες και τις γιαγιάδες που της έχουν μεταδώσει τη σοφία τους, για τους προγόνους της που έχουν κληροδοτήσει τη γη στην οποία ζουν σήμερα.

Το έδαφος, η περιοχή, για την Mayo, «είναι η ίδια η ζωή. Δεν είναι μόνο η φυσική πτυχή, είναι η πνευματικότητα, η παρέα η συντροφιά, οι άνθρωποι και η ψυχική κατάσταση που ζω αυτή τη στιγμή. Όταν βρίσκομαι στην επικράτειά μου, νιώθω ασφαλής, γιατί η περιοχή είναι αυτό που είμαι εγώ, με το σώμα μου και τις καταβολές μου».

Η διδασκαλία, το μάθημα που προέρχεται από τις αυτόχθονες φρουρούς Yuturi Marmi είναι πως η ελπίδα είναι η αντίσταση. “Το γεγονός ότι συνεχίζουν να μας επιτίθενται, ως ανθρώπους και ως έδαφος, σίγουρα δεν μας κλέβει την επιθυμία να συνεχίσουμε να ζούμε”

1. ο Scmidt περιγράφει τον πόνο που προκαλείται από το τσίμπημα του μυρμηγκιού conga ισοδύναμο με αυτό που θα ήταν να περπατάς πάνω σε αναμμένα κάρβουνα, με μια καρφίτσα τοποθετημένη στο πόδι. Οι ντόπιοι πληθυσμοί αποκαλούν το μυρμήγκι conga και μυρμήγκι είκοσι τέσσερα, λόγω του πόνου που προκαλεί αυτό το τσίμπημα, το οποίο μπορεί να διαρκέσει ακριβώς έως και 24 ώρες.
2. Από την ένωση του ποταμού Jatunyacu με τον ποταμό Anzu, σχηματίζεται ο μεγάλος Rio Napo, ένας από τους κύριους παραπόταμους του ποταμού Αμαζονίου.
3. https://es.mongabay.com/2023/05/yuturi-warmi-primera-guardia-indigena-liderada-por-mujeres-kichwas-en-ecuador-entrevista/?utm_source=Latam&utm_campaign=bfb3f05001-mailchimp_latam_PueblosInd%C3%ADgenas&utm_medium=email&utm_term=0_e3bbd0521d-bfb3f05001-77266426&mc_cid=bfb3f05001&mc_eid=d37f8f1374 άρθρο από το οποίο προέρχονται οι φωτογραφίες που εμφανίζονται σε αυτό το σημείωμα.
4. Η εμπειρία των ιθαγενών φρουρών ως πρακτική της αυτονομίας των αυτόχθονων πληθυσμών της Λατινικής Αμερικής έχει περιγραφεί επανειλημμένα από τον Raúl Zibechi στα άρθρα του, βλ. για παράδειγμα https://comune-info.net/autonomie-come-alternativa-di-vita/, όπου μιλά για τις ιθαγενείς φρουρούς του Cauca στην Κολομβία. Τον περασμένο σεπτέμβριο πραγματοποιήθηκε η Πρώτη Συνάντηση de Guardias Indígenas del Ecuador, των Αυτόχθονων Φρουρών του Εκουαδόρ, στην οποία συμμετείχαν δεκάδες και δεκάδες αυτόχθονες φρουροί από όλη τη χώρα. https://es.mongabay.com/2022/10/guardias-indigenas-toman-fuerza-en-ecuador-para-proteger-sus-territorios/
5. https://www.naporesiste.org/

*Αντιπρόεδρος του Ομίλου Lisangà κουλτούρες σε κίνηση Odv

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος     infoaut.org