Το Ινστιτούτο Κοινωνικών Κινημάτων και Ιστορίας Καπνού επανέρχεται στο αίτημα του για το κτίριο του πρώην Εθνικού Οργανισμού Καπνού στην οδό Κ. Παλαιολόγου (φωτογραφία).
Ζητά να χαρακτηριστεί βιομηχανικό μνημείο. Εν τω μεταξύ ζητά να σταματήσει το δημοτικό έργο. Μόνο που αυτό πρόσφατα ολοκληρώθηκε.
Η επιστολή
Ε.Ο.Κ. (κέλυφος κτιρίου και μηχανημάτων) χαρακτηρισμός ή μη ως νεωτέρου μνημείου)
Η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων & Τεχνικών Έργων Ανατολ. Μακεδονίας-Θράκης με έγγραφο της στις 25/4/2018 και η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων & Τεχνικών Έργων Ανατολ. Μακεδονίας– Θράκης Α.Π. 383755/37515/2060 (επισυναπτόμενη) επισημαίνει ότι “έως ότου ολοκληρωθεί η διαδικασία χαρακτηρισμού απαγορεύεται κάθε επέμβαση η εργασία στο υπό χαρακτηρισμό ακίνητο σύμφωνα με το ν. 3028/2002”
Επίσης η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων & Τεχνικών Έργων Ανατολ. Μακεδονίας– Θράκης με το έγγραφο της στις 16/10/2019 και με Α.Π 512667/52947/2831(επισυναπτόμενη) για τον χαρακτηρισμό ή μη ως νεώτερου <<μνημείου>> για το κτίριο Ε.Ο.Κ. επισημαίνει τα έξης “το κτίριο εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο προβιομηχανικού και βιομηχανικού εξειδικευμένου ιστορικού ενδιαφέροντος τοπικής βαλκανικής, και ευρωπαϊκής εμβέλειας και σχετίζεται με την επεξεργασία του καπνού των αρχών του 20ού αιώνα.
Επιπλέον, το κτίριο αποτελεί εξαιρετικό δείγμα του μοντέρνου κινήματος στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και του ευρύτερου βορειοελλαδικού χώρου, που ενδεχομένως να αποτελεί το στίγμα της περιοχής σε ένα ευρύτερο δίκτυο βιομηχανικών κτιρίων του ιδίου κινήματος που χρήζουν τεκμηρίωσης και προστασίας, ως σημαντικοί μάρτυρες της κοινωνικοπολιτικής αρχιτεκτονικής και τεχνολογικής ιστορίας του ελλαδικού χώρου κατά τον 20ο αιώνα.”
Παρακάτω στο ίδιο έγγραφο αναφορικά με τη διάσωση των μηχανημάτων επεξεργασίας καπνού του ΕΟΚ αναφέρεται ότι έχει διασωθεί “in situ ένα εντυπωσιακό μεγάλο μέρος του και συγκεντρώνει το υλικό για την καταγραφή και τεκμηρίωση προς την κατεύθυνση χαρακτηρισμού των μηχανημάτων ως «νεώτερα κινητά μνημεία>>”.
Ο ίδιος χαρακτηρισμός απονέμεται και στις <<in situ>> εγκαταστάσεις υποστήριξης των μηχανών (ηλεκτρολογικών δικτύων, πινάκων, υδραυλικών συστημάτων για την τροφοδοσία των μηχανών κ.α.), όλων των άλλων βοηθητικών οργάνων, του λοιπού εξοπλισμού(ζυγαριές, γραφεία, ερμάρια, χρηματοκιβώτια κ.α.) καθώς και του κτιριακού εξοπλισμού (παλιά κουφώματα, αρχεία κλπ) που ανάγονται στην ίδια εποχή.
Το έγγραφο δεν παραλείπει να γνωστοποιήσει στους κύριους νομείς του κτιρίου ότι απαγορεύεται η εκτέλεση οποιωνδήποτε οικοδομικών ή συναφών εργασιών στα τμήματα και στα στοιχεία του έως ότου ολοκληρωθεί η διαδικασίας χαρακτηρισμού του ή μη ως μνημείου και εφ΄ όσον καθορισθεί το πλαίσιο προστασίας του, σύμφωνα με τον νόμο 3028/2002.
Έχουν περάσει ήδη 5 χρόνια και μπαίνουμε στον 6 χρόνο από τότε που η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων & Τεχνικών Έργων Ανατολ. Μακεδονίας– Θράκης ζήτησε από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων να χαρακτηριστούν ως μνημεία τόσο το κέλυφος του κτιρίου Ε.Ο.Κ. στην Καβάλα όσο και τα μηχανήματα επεξεργασίας καπνού που υπάρχουν στον 3 ο και 4 ο όροφο του κτιρίου.
Ως εξ τούτων δια του παρόντος εγγράφου μας ζητούμενα μας πληροφορήσετε αν το ως άνω Κεντρικό Συμβούλιο:
α) Αποδέχθηκε ή όχι την εισήγηση της ως άνω Υπηρεσίας για τον χαρακτηρισμό ως νεωτέρου μνημείου του κτιρίου και των μηχανημάτων ΕΟΚ στην Καβάλα
β) Πιο είναι το ανώτερο χρονικό διάστημα για να ολοκληρωθεί η διαδικασία χαρακτηρισμού η μη (κελύφους του κτιρίου και των μηχανημάτων) ως μνημείου και αν αυτό το χρονικό διάστημα είναι θεσμοθετημένο.
γ) Σε ποιες ενέργειες έχετε προβεί( εγγράφως, με αυτοψίες η με άλλο τρόπο) μετά από τις ενημερώσεις μας για να διασφαλίσετε τα μηχανήματα και το κέλυφος του κτιρίου μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας για τον χαρακτηρισμό τους.
δ) Έχετε δώσει έγκριση για την εκτέλεση εργασιών και με πιο καθεστώς. Σας υπενθυμίζουμε ότι ρητά έχετε απαγορεύσει στις 25/4/2018 κάθε εργασία στο στάδιο του χαρακτηρισμού των ως νεώτερου μνημείου από το Κ.Σ.Ν.Μ..
Ενημερωτικά, σας πληροφορούμε ότι κατά τα τελευταία χρόνια και εν αναμονή της απόφασης του χαρακτηρισμού της ΕΟΚ:
- Στον ήμισυ χώρο του τρίτου ορόφου έχει εγκατασταθεί το αρχειοστάσιο της ΔΟΥ Καβάλας αχρηστεύοντας το ένα από τα δύο συγκροτήματα των μηχανημάτων επεξεργασίας (χώρος πατητικών μηχανών και προϋγραντικού συγκροτήματος) .
- Έχει υποστεί σοβαρές βλάβες μεγάλο τμήμα των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων (τμήματα των ιστορικών μηχανών επεξεργασίας καπνού, ηλεκτρικοί πίνακες και καλώδια),
- Ο χώρος έχει μεταβληθεί σε δημόσιες αποχωρητήρια (αυτοψία 17-8-2023).
- Έχουν πραγματοποιηθεί οικοδομικές εργασίες αλλοίωσης της λειτουργίας του κτιρίου (π.χ. ανελκυστήρες διαφορετικού μεγέθους από τα αρχικό).
Τέλος, θα θέλαμε να τονίσουμε ότι ταυτόχρονα με την καταστροφή του ιστορικού μηχανολογικού εξοπλισμού, χάνεται και η άυλη πολιτιστική κληρονομιά της τελευταίας φάσης επεξεργασίας καπνού στην πόλη της Καβάλας καθώς και η τεχνογνωσία κατασκευής εξειδικευμένων μηχανών, που προήλθε από αμιγώς σε Ελληνικά εργαστήρια και εταιρείες αργότερα σχεδιασμένα και φτιαγμένα από Έλληνες μηχανικούς και τεχνίτες.
Συνοψίζοντας τα παραπάνω, προκύπτουν κρίσιμα ερωτήματα, τα οποία χρήζουν άμεσης απάντησης:
- Η συνεχής πρακτική εκτέλεσης εργασιών επί του κτιρίου, με ή χωρίς εγκρίσεις αρμοδίων (και συγκεκριμένα του ΥΠΠΟ) και επομένως αλλοίωσης εκείνων των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που αξιολογήθηκαν από την ΥΝΜΤΕΑΜΘ ως ιδιαίτερης βαρύτητας ώστε να προβεί στην πρόταση χαρακτηρισμού του κτιρίου, οδηγεί η δύναται να οδηγήσει στην καταστροφή/απώλεια της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, ιστορικής, κοινωνικής του υπόστασης; Αν ναι, τι σκοπεύουν να πράξουν οι υπηρεσίες σας; Δηλ ΥΝΜΤΕΑΜΘ, Δήμος, περιφέρεια κλπ στις οποίες απευθύνεται το παρόν έγγραφο μας;
- Εφόσον δεν έχει ακόμη χαρακτηριστεί ως νεώτερο μνημείο το κτίριο, όταν θα έρθει η ώρα συζήτησης του θέματος (άγνωστο μέχρι στιγμής το πότε) στα αρμόδια όργανα του ΥΠΠΟ, θα υφίστανται τότε οι λόγοι χαρακτηρισμού του η όχι;
- Αν όχι, ποιοι είναι οι υπεύθυνοι και με ποιο τρόπο θα λογοδοτήσουν;
- Με ποιο τρόπο δύναται να προστατευτεί το εν δυνάμει πολιτιστικό αγαθό του ΕΟΚ από παράνομες/παράτυπες δραστηριότητες εντός και επί του κελύφους του, άμεσα και σε βάθος χρόνου, ώστε να διασφαλιστεί χωρίς καμία αμφισβήτηση η προστασία του;
- Τα ανωτέρω ερωτήματα τίθενται αναλογικά και ως προς τα κινητά στοιχεία βιομηχανικής κληρονομιάς (μηχανήματα επεξεργασίας καπνού)τα οποία βρίσκονται εντός του κτιρίου στο έλεος καθενός
- Το κτίριο έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ‘’Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη’’ 2014-2020 του Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας με ονομασία έργου “Ανακαίνιση και Ενεργειακή Αναβάθμιση Κτιρίου πρώην ΕΟΚ στο Δήμο Καβάλας” και με επιλέξιμο Προϋπολογισμό 2.000.000 ευρώ με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης/ταμείο συνοχής.
Στην περίπτωση που οι υλοποιηθείσες εργασίες δεν φέρουν την έγκριση των αρμοδίων υπηρεσιών, υπάρχει κίνδυνος απένταξης από τη χρηματοδότηση και επιστροφής όσων χρημάτων έχουν ήδη ξοδευτεί στα ευρωπαϊκά ταμεία προέλευσης τους.
Επειδή το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό, και δύναται να εκθέσει την πόλη μας, τις κρατικές υπηρεσίες και τους θεσμούς γενικότερα, παρακαλούμε να δοθεί η δέουσα μελέτη και η άμεση αντίδραση όλων, προκειμένου να διασωθεί ένα σπουδαίο τμήμα της ταυτότητας της Καβάλας, ως Μέκκας του Καπνού, πόλης της προσφυγιάς και των κοινωνικών κινημάτων.
Ας μην ξεχνούμε ότι σβήνοντας τις μνήμες της τοπικής ιστορίας, καταργούμε στην περίπτωση της Καβάλας και ένα τμήμα της παγκόσμιας κοινωνικής ιστορίας. Τελούμε εν αναμονή της εκ μέρους σας ταχείας ανταπόκρισης και λήψης άμεσων μέτρων διάσωσης και αποκατάστασης του πρώην κτιρίου ΕΟΚ Καβάλας και των εγκαταστάσεων αυτού.
Για το ΙΚΚΙΚ
Ο Πρόεδρος Η. Γ. Γραμματέας
Γιάννης Βύζικας Μαρία Μαντζουράνη
