Κάθε χρόνο επαναλαμβάνεται το ίδιο σκηνικό στα Τενάγη των Φιλίππων. Πλημμυρισμένα χωράφια, μια λίμνη που εμφανίζεται από το πουθενά (ή από το παρελθόν ). Πριν από λίγα μόλις χρόνια το φαινόμενο ήταν σπάνιο, το ξαναβλέπαμε με ορίζοντα πενταετίας. Όμως τώρα πια συμβαίνει κάθε χρόνο. Καμιά φορά και δυο ή τρεις φορές τον χρόνο.
Πρέπει κάτι να γίνει επιτέλους.
Το Υπουργείο Υποδομών έχει υπογράψει σύμβαση με μελετητικό γραφείο. Στόχος είναι να διερευνηθεί η δυνατότητα κατασκευής σήραγγας κάτω από το όρος Σύμβολο, που θα διοχετεύει τα υπερχειλίζοντα ύδατα στη θάλασσα. Πρόκειται, υποτίθεται, για οριστική λύση στο πρόβλημα των πλημμυρών. Είναι όμως η σωστή λύση;
Όσον αφορά το τεχνικό και το οικονομικό σκέλος του εγχειρήματος, η μελέτη κοστίζει «μόνο» 1.000.000 ευρώ. Όμως το ίδιο το έργο αναμένεται να κοστίσει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ. Και θα προκαλέσει ρύπανση και ευτροφισμό στον κόλπο της Καβάλας και ιδίως στις εκβολές αυτού του τεχνητού ποταμού, μάλλον στο Παλιό, υποβαθμίζοντας μια τουριστική περιοχή. Οι προσπάθειες να μειωθούν οι ρυπαντές, πχ με φίλτρα ή με ειδικές εγκαταστάσεις, θα αυξήσουν τις δαπάνες κατασκευής και θα ανεβάσουν το κόστος λειτουργίας και συντήρησης της σήραγγας.
Ειδικοί επιστήμονες αμφισβητούν έντονα τη σκοπιμότητα του εγχειρήματος. Θεωρούν ότι το κόστος είναι δυσανάλογο, αφού η ποσότητα των νερών δεν είναι αντίστοιχα μεγάλη. Σήμερα η λίμνη που δημιουργείται παροδικά είναι ρηχή. Αν όμως υπάρχει διέξοδος λόγω της υπερχείλισης, το έδαφος θα παρασύρεται και η στάθμη του εδάφους θα χαμηλώνει. Φερτά υλικά θα φράζουν τη σήραγγα, η οποία θα χρειάζεται συνεχή συντήρηση. Ίσως θα ξαναδούμε τη λίμνη να δημιουργείται έχοντας ξοδέψει πολύ χρόνο και τεράστια χρηματικά ποσά.
Ακόμη πιο έντονες επιφυλάξεις διατυπώνονται για τη διαχείριση του νερού. Πρέπει να πετάμε αυτό που περισσεύει; Από την άλλη πλευρά, υπάρχει πραγματικά περίσσιο νερό; Υπάρχει νερό για πέταμα; Το νερό πλέον είναι πολύτιμος πόρος, ουσιώδης εν ανεπαρκεία. Τα αποθέματα του πλανήτη σε γλυκό νερό συνεχώς μειώνονται. Οι πόλεις καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες, η γεωργία και η κτηνοτροφία το ίδιο. Στον κάμπο των Φιλίππων η τροφοδοσία του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα προκαλεί το φαινόμενο της υποάρδευσης, που δίνει σοβαρό πλεονέκτημα στη γεωργία. Αν λείψει το νερό, ακόμη κι αυτό που οφείλεται στις πλημμύρες, μήπως προκληθούν μεγαλύτερα δεινά στον τόπο;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει πρωτοβουλίες τον τελευταίο καιρό, ώστε να γίνεται συνετή διαχείριση του νερού ανεξάρτητα από την προέλευσή του. Ακόμη και το νερό που βγαίνει από τους βιολογικούς καθαρισμούς, μετά την επεξεργασία των αστικών λυμάτων, δεν πρέπει να πετιέται στη θάλασσα ή στα ποτάμια αλλά να χρησιμοποιείται στην άρδευση ή στον εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα {European Commission: Proposal for a Regulation of the European Parliament and the Council on minimum requirements for water reuse. 337 final 2018/0169 (COD) Brussels, 28 May 2018}. Πώς είναι δυνατό να χαραμίσουμε νερό καλύτερης ποιότητας και να το πετάξουμε μέσα από υπόγειες διαδρομές κόστους εκατοντάδων εκατομμυρίων;
Έχουμε μπροστά μας δύο δεδομένα, που εξαρτώνται από την ύπαρξη μπόλικου νερού. 1) Η τύρφη έχει ανάγκη το νερό, αλλιώς σταματά η υποάρδευση και μειώνεται η παραγωγικότητα της γης. 2) Οι αγροτικές καλλιέργειες, οι βιοτεχνικές εγκαταστάσεις και οι αστικές δομές στους τρεις νομούς, Καβάλας, Δράμας και Σερρών χρειάζονται ολοένα και περισσότερες ποσότητες νερού. Πώς θα καλυφθούν αυτές οι ανάγκες; Επανέρχομαι στη γνώμη των ειδικών, που δεν την έχουμε ζητήσει ακόμη. Στην Περιφέρειά μας λειτουργούν δύο Πανεπιστήμια υψηλής γνώσης και εμπειρίας. Τόσο το Δημοκρίτειο όσο και το Διεθνές (με την έδρα Ουνέσκο, που ασχολείται με αυτό ακριβώς το αντικείμενο) μπορούν να προσφέρουν την τεχνογνωσία τους. Να μας πουν πώς είναι δυνατό να «πιάσουμε» τα νερά σε ψηλότερα σημεία και να εκτρέψουμε τα ρέματα ή ακόμη και να δημιουργήσουμε πολλούς μικρούς ταμιευτήρες που θα μαζεύουν το νερό για τα άνυδρα καλοκαίρια που μας έρχονται λόγω κλιματικής αλλαγής. Ο ανασχεδιασμός του μεγάλου στραγγιστικού έργου του 1930 είναι πλέον απολύτως απαραίτητος και σίγουρα θα είναι φτηνότερος από το τούνελ και πιο χρήσιμος στο περιβάλλον. Επίσης, να αναθεωρηθεί το Σχέδιο Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Μακεδονίας, που εξετάζει μάλλον ασύμμετρα τους Φιλίππους σε σχέση με τη Λεκάνη του ποταμού Στρυμόνα (ΦΕΚ Β’ 4679/2017).
Είναι καιρός να αναληφθούν πρωτοβουλίες σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Να ασκηθούν πιέσεις προς το κέντρο. Εμπλέκονται δύο Περιφέρειες και πέντε τουλάχιστον Δήμοι. Στόχος δεν είναι μόνο να γίνει καλύτερη αποταμίευση του νερού αλλά και να υπάρξει ένας νέος φορέας διαχείρισης με τρόπο διαφανή, αποτελεσματικό και ταυτόχρονα αειφόρο. Ο Φορέας Διαχείρισης είναι ένας θεσμός δοκιμασμένος και επιτυχημένος στη δική μας Περιφέρεια (άρθ. 18 Ν. 1650/1986), που μπορεί και πρέπει να αντικαταστήσει όλους τους αδύναμους οικονομικά και ευάλωτους πολιτικά Τοπικούς Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων. Στον νομό Σερρών έχει συσταθεί ο ΦΔ της λίμνης Κερκίνης κι ακόμη έχει ανακηρυχθεί Μνημείο της Φύσης ο Σφαγνώνας, μια έκταση τύρφης λίγων στρεμμάτων στον Λαϊλιά. Πώς είναι δυνατό να μην προστατεύεται ο τυρφώνας των Φιλίππων;
