«Οιδίπους» του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας στο θέατρο του Κάστρου

Το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας παρουσιάζει, τη Δευτέρα 30 Ιουλίου στις 21.30 στο θέατρο του Κάστρου, στο πλαίσιο του 61ου Φεστιβάλ Φιλίππων, την παράσταση «Οιδίπους – Ο μύθος της Ιστορίας του Κόσμου όπως τον είπαν οι Έλληνες», σε σκηνοθεσία – σύνθεση κειμένου Σταύρου Τσακίρη.

Η παράσταση «Οιδίπους» είναι μια σύνθεση των επτά τραγωδιών που αναφέρονται στον μύθο του οίκου των Λαβδακιδών. Συγκεκριμένα: των τραγωδιών του Σοφοκλή «Οιδίπους Τύραννος», «Οιδίπους επί Κολωνώ» και «Αντιγόνη», των τραγωδιών του Ευριπίδη «Φοίνισσες», «Βάκχες» και «Ικέτιδες» και της τραγωδίας του Αισχύλου «Επτά επί Θήβας».

Παρακολουθούμε επί σκηνής έναν μύθο που με συμβολικό τρόπο περιγράφει τη δημιουργία του κόσμου, την εξέλιξη των πρώτων μορφών κοινωνίας, την οργάνωση των εξουσιών και τη θέσπιση της πρώτης νομοθεσίας που αποτέλεσε και το τέλος της μυθολογικής (ηρωικής) περιόδου. Όλοι οι αρχαίοι λαοί μέσα από Επικές Αφηγήσεις έδωσαν τη δική τους εκδοχή για τη δημιουργία του Κόσμου. Σήμερα, παρακολουθώντας τις απαρχές του κόσμου μέσα από τους αρχαίους μύθους, συνειδητοποιούμε καλύτερα τις παθογένειες της εποχής μας και τα αδιέξοδα που δημιουργεί η κοινωνική ανισότητα που βιώνουμε στην πιο ακραία της μορφή.

Σκηνοθεσία- Σύνθεση κειμένου: ΣΤΑΥΡΟΣ Σ. ΤΣΑΚΙΡΗΣ

Σκηνικά: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΨΥΧΟΥΛΗΣ

Μουσική: ΜΙΝΩΣ ΜΑΤΣΑΣ

Κίνηση: ΖΩΗ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ

Σχεδιασμός φωτισμών: ΝΙΚΟΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ

Βοηθός Σκηνοθέτη: ΧΑΡΗΣ ΠΕΧΛΙΒΑΝΙΔΗΣ

Παίζουν

Ιοκάστη: ΜΑΡΙΑ ΚΙΤΣΟΥ

Οιδίπους: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΑΛΟΣ

Κρέων: ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΓΕΝΝΑΤΑΣ

Αντιγόνη: ΛΕΝΑ ΔΡΟΣΑΚΗ

Ετεοκλής: ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΠΑΥΛΟΥ

Πολυνείκης: ΜΑΝΟΣ ΚΑΡΑΤΖΟΓΙΑΝΝΗΣ

Αίμων: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΓΩΝΗΣ

Θησέας: ΚΩΣΤΑΣ ΝΙΚΟΥΛΙ

Αίθρα: ΝΑΝΣΥ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ

Άγγελος: ΕΛΕΝΗ ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ

Και Οιδίπους ΙΙ-Τειρεσίας: ο ΤΑΚΗΣ ΧΡΥΣΙΚΑΚΟΣ

Κατά τη διάρκεια προετοιμασίας της παραγωγής του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας οι συντελεστές παραχώρησαν συνεντεύξεις, διευκρινίζοντας τις επιμέρους λεπτομέρειες της παράστασης.

Σταύρος Σ. Τσακίρης (ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ – ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ)

ΕΡ: Γιατί η ιστορία του Οιδίποδα ουσιαστικά συνιστά «τον μύθο της Ιστορίας του Κόσμου, όπως τον είπαν οι Έλληνες»; 

ΑΠ: Σε όλους τους λαούς αυτές οι επικές αφηγήσεις αποτελούν μια ποιητική σύνθεση που εξιστορεί την εξέλιξη των κοινωνιών στη μυθική εποχή. Πιο ειδικά ο μύθος του Οιδίποδα έχει όλα τα χαρακτηριστικά του ενιαίου αγροτικού Μεσογειακού Μύθου. Περνά από τον νομαδικό βίο στην εγκατάσταση, την καλλιέργεια της γης, την αναγκαιότητα της αναβίβασης του ανθρώπου σε πνευματική οντότητα, το τέλος της αυτοδικίας ως επίλυση διαφορών, την εγκαθίδρυση της νομοθεσίας, το αδιέξοδο του ανθρώπου μέσα στη φενάκη της πολιτικής εξουσίας. Ο ανθρώπινος βίος διαρκεί λίγο κι οι συνεχείς μεταβολές του τον καθιστούν ανώφελο αλλά τόσο γλυκό.

ΕΡ: Πού αγγίζει το σήμερα;

ΑΠ: Όσο υπάρχει καταπίεση ανθρώπου προς άνθρωπο, όσο η ευτυχία μοιάζει κάτι άπιαστο, όσο ο άνθρωπος ζει μέσα από τον φόβο του θανάτου, ιστορίες σαν αυτή θα είναι μια παρηγοριά.

Μίνως Μάτσας (ΜΟΥΣΙΚΗ)

O Μίνως Μάτσας αναφέρει χαρακτηριστικά για τη μουσική της παράστασης: «Ο μύθος της οικογένειας των Λαβδακιδών είναι κυτταρικός. θα μπορούσε να είναι η ιστορία του ανθρώπου. Συνεχίζοντας την περσινή εργασία μας με τον Σταύρο, λόγος και μουσική πλέκονται δραματουργικά και αφηγούνται την ιστορία επεκτείνοντας τη δράση, άλλοτε σχολιάζοντας και άλλοτε συμπληρώνοντας αυτά που δεν λέγονται στο κείμενο.

Έτσι, με τους εξαιρετικούς ηθοποιούς να λένε την γνωστή λίγο πολύ ιστορία, δημιουργούνται σκηνές αληθινά συγκινητικές. Νομίζω η εποχή μας έχει ανάγκη από καθαρότητα και ένιωσα την ανάγκη να ανατρέξω μουσικά σε βασικά υλικά. Ας πούμε, μέχρι ένα σημείο του έργου χρησιμοποιώ ήχους που παραπέμπουν στην καθ’ υμάς παράδοση (γκάιντα, φλογέρες, νταούλι), αλλά εμφανώς επεξεργασμένους.

Συνεχίζουν την αφήγηση τα χάλκινα, ένας μπαγλαμάς και ήχοι καθαρά ηλεκτρονικοί. Στόχος μας είναι με τη συνέργεια όλων των στοιχείων λόγου-μουσικής-κίνησης- εικαστικών του Ψυχούλη να εισπράξει τελικά ο θεατής στιγμές γνήσιας θεατρικής απόλαυσης. Κι αν ο Τσακίρης σχολιάζει πως το μεταίσθημα της μουσικής μου είναι συχνά μελαγχολικό, του απαντάω- τι να κάνω; ζητώ συγγνώμη που γεννήθηκα μελαγχολικός άνθρωπος… ”Αυτός που γεννήθηκα είμαι. Δεν μπορώ και δεν θέλω να τα’ αλλάξω”».

Μαρία Κίτσου (ΙΟΚΑΣΤΗ)

ΕΡ: Με ποιο σκεπτικό στήθηκε η παράσταση και με ποιο τρόπο εμφανίζεται η Ιοκάστη, την οποία ερμηνεύετε;

Η παράσταση είναι στημένη με το σκεπτικό μιας λαϊκής αφήγηση, με απλά και λιτά μέσα, που τόσο τα έχουμε ανάγκη για να πρωταγωνιστήσει και να ακουστεί ο λόγος. Να ειπωθεί μια ιστορία που έχει να μας διδάξει πολλά, αν την αφουγκραστούμε και καταφέρουμε να κάνουμε τους θεατές μας να την πάρουν μαζί τους.

Η Ιοκάστη που υποδύομαι, εμφανίζεται όπως και οι υπόλοιποι ρόλοι του δράματος σαν αφηγητές – υποκριτές μιας ιστορίας που ντύνονται τον ρόλο και γίνονται δοχεία που εμφορούνται από τα πάθη τους. Η Ιοκάστη είναι βασικός κορμός της παράστασης καθώς συμβολίζει, το αιώνιο θήλυ, την μητρότητα, την άχρονη γυναικεία θεότητα, που σε πολλούς πολιτισμούς δεν ονοματίζεται. Είναι το όνομα το άρρητο αλλά επιβλέπει, παρατηρεί, μαρτυρεί, εμπλέκεται, επεμβαίνει, πέφτει, ξανασηκώνεται, αγαπά, πονά, υποφέρει, παλεύει.

ΕΡ: Τι συμβολίζει για εσάς ο μύθος των Λαβδακιδών;

ΑΠ: Ο μύθος των Λαβδακιδών όπως και όλοι οι μύθοι και τα παραμύθια και οι παραβολές από καταβολής κόσμου, κρύβουν μια αλληγορία. Στην συγκεκριμένη περίπτωση γινόμαστε κοινωνοί του πώς η τύφλωση του νου, η μισαλλοδοξία, η απληστία, το πάθος για την εξουσία, η αλαζονεία, ο εγωισμός και η έπαρση μπορούν να καταστρέψουν μια πόλη, ένα κράτος, ένα έθνος, έναν άνθρωπο. Και δυστυχώς διαπιστώνουμε για άλλη μια φορά, πως η ιστορία του λαού μας επαναλαμβάνεται από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι και σήμερα. Είμαστε ανεπίδεκτοι μαθήσεως.

ΕΡ: Σε ποιους μουσικούς δρόμους πατά η μουσική σύνθεση του Μίνου Μάτσα, ποια ατμόσφαιρα δημιουργεί;

ΑΠ: Θεωρώ ότι ο Μίνως Μάτσας έχει γράψει μια συγκλονιστική, μεγαλειώδη μουσική, πραγματικό έργο τέχνης. Για μένα συνιστά τη μισή δραματουργία της παράστασης και έναν σπουδαίο συμπρωταγωνιστή ηθοποιό, με τον οποίο πρέπει να αναμετρηθούμε, να συνομιλήσουμε, να συνδιαλλαγούμε, να συνυπάρξουμε. Έναν παρτενέρ που έχει a priori το πλεονέκτημα της πιο άμεσα επιδραστικής, στην ψυχή, τέχνης, την ίδια της τη φύση, τη μουσική. Πραγματικά, δεν έχει περάσει πρόβα που να μην έχω συγκινηθεί, συνεπαρθεί και εμπνευστεί από την μουσική που συνέθεσε ο Μίνως για την παράσταση.

Γιώργος Παπαπαύλου (ΕΤΕΟΚΛΗΣ)

ΕΡ: Στην παράσταση ερμηνεύετε τον Ετεοκλή, ετυμολογικά σημαίνει ο έχων αληθινή δόξα, τι είναι αυτό που τον συνδέει με τα υπόλοιπα 10 πρόσωπα (ρόλους) που εμφανίζονται πάνω στη σκηνή ; 

ΑΠ: Ο Ετεοκλής είναι ο γιος της Ιοκάστης και του Οιδίποδα. Είναι όμως και αδελφός του Οιδίποδα αφού ο Οιδίποδας χωρίς να το γνωρίζει παντρεύτηκε τη μάνα του και έκανε 4 παιδιά μαζί της. Την Αντιγόνη την Ισμήνη τον Πολυνείκη και τον ίδιο. Όταν ο Οιδίποδας αυτοεξορίστηκε μετά την αποκάλυψη της τραγικής αλήθειας, οι 2 γιοί του αποφάσισαν να εναλλάσσονται στην εξουσία χρόνο με τον χρόνο.

Όταν όμως ήρθε η ώρα ο Ετεοκλής να παραδώσει την εξουσία στον αδελφό του Πολυνείκη, εκείνος το αρνείται! Ο Πολυνείκης στρέφεται με την βοήθεια του Άργους εναντίον του αδελφού του και κατ’ επέκταση της ίδιας του της πατρίδας, της Θήβας! Μετά από μια συγκλονιστική μάχη τα 2 αδέλφια πέφτουν αλληλοσκοτωμένα! Ο θείος τους Κρέοντας δίνει διαταγή ο Ετεοκλής να θαφτεί με τιμές ήρωα ενώ ο Πολυνείκης να μείνει άταφος να τον φάνε τα όρνεα!

ΕΡ: Τι είναι αυτό που μας οδηγεί να γυρίζουμε πάντα στην αρχή, στην τραγωδία από πλευράς δημιουργίας ; Ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που την καθιστούν αιώνια ;

ΑΠ: H δυτική «συμβατική» σκέψη δεν μπορεί πια να αντιμετωπίσει τη ραγδαία υποβάθμιση του περιβάλλοντος και η τραγωδία, διονυσιακή ή απολλώνια, επιστρέφει για να διδάξει τους κρατούντες ότι η ύβρις της μίμησης δυνάμεων που τους ξεπερνούν έχει διασαλεύσει την ισορροπία του πλανήτη μας.

Το δίδαγμα της τραγωδίας προς τους ηγέτες της ανθρωπότητας, είναι η μετριοπάθεια. Καθώς η δυνατότητά τους να γνωρίζουν και να ελέγχουν περιορίζεται από την κοντόφθαλμη προοπτική των συμφερόντων που υπηρετούν, οι συνέπειες των πράξεών τους έχουν μεγαλύτερο χρονικό βάθος από τα άμεσα οφέλη της πολιτικής τους. H μετριοπάθεια ως φυσικό επακόλουθο της αυτογνωσίας, είναι ένα άλλο μεγάλο δίδαγμα της τραγωδίας που λανθάνει στην εποχή μας. Ίσως γι’ αυτό οι σύγχρονοι δημιουργοί και θεατές έλκονται από τους αρχαίους.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΑΤΡΟΛΟΓΟ ΣΟΦΙΑ ΜΟΡΩΝΗ

…Σε εναλλασσόμενη αφήγηση-δράση χωρίς χορό, με επιτυχημένη  επιλογή αποσπασμάτων των κειμένων των τραγικών μας (μερίδα λέοντος είχαν τα τρία Σοφόκλεια έργα και το ένα του Αισχύλου), ρέουσα μετάβαση νοημάτων και στέρεη συνοχή  συντίθεται ο μύθος του Οιδίποδα σε μια παράσταση που δεν αφήνει καθόλου ασυγκίνητο τον θεατή. Χωρίς να υπάρχουν κορώνες και στόμφος η παράσταση δημιουργεί ατμόσφαιρα τραγικού με τη συμβολή πολλών στοιχείων: του τραγικού λόγου φυσικά, της σκηνοθεσίας (Τσακίρης), της εκπληκτικής πραγματικά μουσικής (Μίνως Μάτσας) και της ευφυούς-εικονοπλαστικής σκηνογραφίας (Αλέξανδρος Ψυχούλης).

Διακρίθηκε στις τραγικές αποχρώσεις ύφους, φωνής και παρουσίας η Μαρία Κίτσου (Ιοκάστη) αλλά και ο Γεράσιμος Γεννατάς (Κρέων) εξέπληξε πολύ ευχάριστα με την απόδοσή του και σε τραγικό ρόλο. Στον ρόλο του Οιδίποδα, στην τελευταία του ηλικία αλλά και του γενάρχη Κάδμου και μάντη Τειρεσία ο Τάκης Χρυσικάκος που αν και έμπειρος στον χώρο της υποκριτικής δεν συνέβαλλε πάντα στην απαίτηση της τραγικότητας.

Πολύ καλοί: ο Δ. Λάλος (Οιδίποδας), η Λένα Δροσάκη (Αντιγόνη), ο Γιώργος Παπαπαύλου (Ετεοκλής), ο Μάνος Καρατζογιάννης (Πολυνείκης), ενώ σε άλλους ρόλους οι απόφοιτοι της δραματικής σχολής του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας: Δημήτρης Παγώνης (ΑΙΜΩΝ), Νάνσυ Χριστοπούλου (ΑΙΘΡΑ), Κώστας Νικούλι (ΘΗΣΕΑΣ) Ελένη Ανδρικοπούλου (ΑΓΓΕΛΟΣ), πήραν το βάπτισμα στο αρχαίο δράμα και με χαρά αναμένουμε να δούμε την πρόοδο και την ωρίμανση της καλλιτεχνικής τους απόδοσης.

Λιτά κι απέριττα τα κοστούμια της Oρσαλίας Παρθένη, εναρμονισμένα  στο γενικότερο ύφος χωρίς όμως μια ιδιαίτερη καλλιτεχνική ομορφιά ώστε να είναι ένα ακόμη δυνατό σημείο της παράστασης.

Συμπερασματικά μιλώντας, ήταν  μια ενδιαφέρουσα, επιστημονικά και καλλιτεχνικά, ιδέα, στη σύλληψή της που δουλεύτηκε με ευθύνη και μόχθο από όλους,  έχοντας αξιόλογο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.