Σαμίρ Αμίν: Για μια κριτική στον ευρωκεντρισμό, 3

VII.

Η λεγόμενη «αρχική συσσώρευση» ή «πρωτόγονη» (είναι το περίφημο κεφάλαιο XXVI του Βιβλίου Ι του Κεφαλαίου), περιγράφει καλά την ιστορική διαδικασία που οδηγεί στη γέννηση του ολοκληρωμένου καπιταλισμού. Ο Μαρξ είχε ήδη δηλώσει ότι έπρεπε επίσης να γίνει κατανοητή ως μόνιμη προϋπόθεση για να παραχθεί και να αναπαραχθεί η ίδια η καπιταλιστική διαδικασία.

Ο Αμίν δίνει έμφαση στη «μόνιμη συσσώρευση», «συσσώρευση με απαλλοτρίωση-λεηλασία» (εδώ λαμβάνοντας υπόψη τον Τζιοβάνι Αρρίγκι, Giovanni Arrighi). Απαλλοτρίωση-ληστεία, εκποίηση, πρώτα των αγροτών και συνακόλουθη εκδίωξή τους από την ύπαιθρο, οι οποίοι αναγκάστηκαν να πάνε να πουλήσουν το εργατικό δυναμικό τους σε εργοστάσια και πόλεις. Και μετά απαλλοτρίωση- λεηλασία τους σε παγκόσμια κλίμακα.

Οι αγρότες, απαλλοτριωμένοι από τα κοινά αγαθά ή αυτά σε περιουσία του κράτους, τα πατρογονικά (δάση, βοσκοτόπια, γαίες, ποτάμια κ.λπ.), με «φράχτες», και από τους νόμους που εξουσιοδοτούσαν αυτή τη διαδικασία, τους περίφημους Enclosures Acts.

Εκτός από τις κλοπές, τις βιαιοπραγίες («η βία, οικονομική δύναμη αυτή η ίδια», Μαρξ στο προαναφερθέν κεφάλαιο), τις καταχρήσεις κ.λπ. Οι λαοί, που στερήθηκαν και απαλλοτριώθηκαν μέσα από την ληστρική και πολωτική επέκταση του καπιταλισμού.

Στο Βιβλίο Ι του Κεφαλαίου, ο Μαρξ σε ένα σημείο λέει ότι στον καπιταλισμό ο πλούτος πηγάζει «υπονομεύοντας ταυτόχρονα τις δύο πηγές από τις οποίες αναβλύζει κάθε πλούτος: τη γη και τον εργάτη». Ουσιαστικά, ο Αμίν διευρύνει τον λόγο, με τον όρο «γη» εννοούμε τη «φύση» και με τον «εργάτη» εννοούμε τα ανθρώπινα όντα. Τη σωστή έμφαση που έδωσε ο Μαρξ, σημειώνει ο Αμίν, πρέπει να την επεκτείνουμε και να προσθέσουμε μια τρίτη πηγή, «τους καταπιεσμένους λαούς».

VIII.

Από τον Μαρξ και μετά, το κατ’ εξοχήν ταξικό υποκείμενο του μετασχηματισμού θεωρούνταν και εξακολουθεί να θεωρείται από πολλούς μαρξισμούς, η εργατική τάξη, το αστικό προλεταριάτο και αυτό των εργοστασίων.

Θεωρήθηκε ότι το αγροτικό υποκείμενο, οι αγρότες, ήταν μια τάξη προορισμένη να εξαφανιστεί στην εξελικτική διαδικασία και στη θριαμβευτική πορεία του καπιταλισμού, τουλάχιστον στη Δύση. Ή θεωρήθηκε «απόθεμα αντίδρασης», πάνω απ’ όλα στη γαλλική εμπειρία, στην προκειμένη περίπτωση της Βανδέας πρώτα, στο πλαίσιο της μεγάλης επανάστασης του 1789, και μετά στο πλαίσιο της επανάστασης του 1848 και της Παρισινής Κομμούνας. του 1871, όλα παριζιάνικα φαινόμενα ή αστικά γενικότερα. Ο Κάουτσκι είχε ασχοληθεί με το «αγροτικό ζήτημα» στο πλαίσιο της Δεύτερης Διεθνούς. Τώρα στον Αμίν, το ζήτημα καθίσταται «αγροτικό».

Στον «μαρξισμό της περιφέρειας», όπως προτιμώ να ορίσω αυτό το ρεύμα σκέψης και πραγματικού κινήματος, το ταξικό υποκείμενο «οι αγρότες» έχει μια κεντρική θέση. Ξεκινώντας από την ημιπεριφερειακή Ρωσία (και θυμόμαστε τις προειδοποιήσεις του Λένιν, στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού, και μετά του Μπουχάριν, για τη διατήρηση της πολύτιμης συμμαχίας εργατών-αγροτών), οι επαναστάσεις του εικοστού αιώνα θα είναι πάνω απ’ όλα αγροτικές επαναστάσεις. Κίνα, Βιετνάμ, Κούβα, Αλγερία κ.λπ.

Ο Μάο, ο Χο Τσι Μινχ, ο Γκιάπ, ο Χοσέ Κάρλος Μαριατέγκι, ο Φραντς Φανόν, ο Φιντέλ και ο Τσε [Ho Chi Minh, Giap, Josè Carlos Mariategui, Frantz Fanon, Fidel e il Che], όπως και πολλοί άλλοι εμπίπτουν σε αυτόν τον μαρξισμό. Ο Αμίν είναι ένας από τους κύριους εκφραστές αυτού του ρεύματος. Είναι η «τριτοκοσμική κλήση του μαρξισμού», όπως αυτός συχνά θυμίζει.

Εξ ου και η τάση του Αμίν για τον κινεζικό δρόμο, για την Κίνα, για τον Μάο. Ήδη από το 1957 και στη συνέχεια αποφασιστικά από την αρχή το 1960 της ανοιχτής πλέον σινο-σοβιετικής σύγκρουσης. Το κινεζικό μοντέλο εξυπηρετεί επίσης τον Αμίν για να πραγματοποιήσει μια ανάλυση και μια κριτική του υπαρκτού σοσιαλισμού και του σοβιετικού μοντέλου.