Στην ήττα και στη νίκη, με την πλευρά των Χόπι

Τύπος νικηφόρος, λέμε για κάποιους ανθρώπους, και θα φαίνονταν σαν κομπλιμέντο, αλλά εμείς οι Ινδιάνοι Χόπι δεν το σκεφτόμαστε κατ’ αυτό τον τρόπο.

Να, ο συνηθισμένος καταστροφολόγος που θέλει να προσποιείται ότι δεν απολαμβάνει την κατάκτηση του ευρωπαϊκού ποδοσφαιρικού τίτλου της ιταλικής εθνικής ομάδας. Αντιθέτως, με τίποτα, είμαι ένας οπαδός της As Roma που δεν τα πάει καλά και δεν απευθύνω τον λόγο σε κανέναν κατά την διάρκεια των λιγότερο τυχερών ημερών της «Magggica”.

Αγαπώ το ποδόσφαιρο, τον αθλητισμό, έχω παίξει λιγάκι, δεν ξέφυγε ποτέ από το στόμα μου ούτε κατά λάθος η πιο υποκριτική φράση στον κόσμο: «δεν είναι σημαντικό να κερδίζεις αλλά να συμμετέχεις». Τι σχέση έχουν λοιπόν οι ινδιάνοι Χόπι;

Σου ζητώ λίγη υπομονή και να προσπαθήσεις να ακολουθήσεις το σκεπτικό: ακριβώς όπως και η νίκη, η κουβέντα πρέπει να χτιστεί με επιμονή, προπόνηση και αποφασιστικότητα. Επειδή οι όροι που χρησιμοποιούμε με άνεση στον αθλητισμό έχουν αντιθέτως καθοριστικές κοινωνικές επιπτώσεις και ο προβληματισμός σχετικά με τις λέξεις μας βοηθά να κατανοήσουμε τα γεγονότα.

Margaret Mead

Γράφει ο  Gianluca Cicinelli πως Οι Χόπι είναι ένας ιθαγενής αμερικανικός λαός που είχε την ατυχία να βρίσκεται μέσα σε εκείνα τα εδάφη που μετά την ευρωπαϊκή εισβολή κατέληξαν να γίνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, για να είμαστε ακριβείς, στην Αριζόνα, μέσα στο μεγάλο έθνος Ναβάχο.

Μόνο 20.000 από αυτούς έχουν μείνει ζωντανοί, αν θέλετε να μάθετε κάτι περισσότερο για την ιστορία τους, ξεκινήστε με την καταχώριση της φωνής Hopi της wikipedia στα αγγλικά, η οποία είναι αρκετά πλήρης για να ξεκινήσετε το ταξίδι.

Το Hopi Dictionary Project ορίζει την έννοια της λέξης «Hopi» ως «να συμπεριφέρεσαι όπως ένας που είναι ευγενικός, πολιτισμένος και ειρηνικός“. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι Hopi είναι ελαφρώς Hippies, εάν δεν ήταν το γεγονός ότι χρονολογικά είναι οι Hippies ελαφρώς Χόπι.

Η κουλτούρα τους είναι μια μη ανταγωνιστική κουλτούρα, αλλά αυτό δεν τους εμπόδισε να γεννήσουν ένα πρωταθλητή του αθλητισμού cross-country, τον Lewis Tewanima, ασημένιο μετάλλιο στα 10 χιλιάδες μέτρα το 1912 στους Ολυμπιακούς της Στοκχόλμης.

Σε ένα σχολείο Hopi, ωστόσο, κανείς δεν θα σηκώνει το χέρι του για να είναι ο πρώτος που θα απαντήσει, για να είναι ο πρώτος στην τάξη. Στη διδασκαλία, η ανθρωπολόγος Margaret Mead μας διηγείται στα «Μοντέλα του πολιτισμού«, χρησιμοποιείται η μεταφορά του λαβύρινθου, μια οπτική για τις δυσκολίες που πρέπει να αντιμετωπιστούν στη ζωή όχι ως ενός αγώνα με τους άλλους αλλά ως ανανέωση του πνεύματος, επομένως να διαχειριστούν σύμφωνα με τους δικούς μας ρυθμούς και τις ανάγκες μας.

Δεν υπάρχει ένα μοντέλο νίκης ή ήττας σε αυτό τον πολιτισμό, υπάρχουν πολλά διαφορετικά υποκείμενα με πολλές διαφορετικές απαντήσεις στο μονοπάτι της ύπαρξης.

Lewis Tewanima

Ακριβώς το αντίθετο του μοντέλου «νικητή» που έχει αναπτύξει ο πολιτισμός μας. Μια σύντομη λίστα με τους νικητές της εποχής μας: ο πλούσιος, ο influencer, ο ποδοσφαιριστής, η τηλεπερσόνα, ο γυμνασμένος, ο τραγουδιστής … μπορείτε να προσθέσετε εσείς. Θεωρώ πως ηττάται αυτή η ιδέα του νικηφόρου ακριβώς επειδή δεν λαμβάνει υπόψη την πορεία.

Πώς έκανε ο πλούσιος τα χρήματα του ή πώς έφτασε ο επηρεαστής σε ένα εκατομμύριο ακολούθους ή τι πήρε ο γυμνασμένος; Και δεν είναι ένα ζήτημα νομιμότητας, αλλά συχνά, αν όχι πάντα, επιβολών που εξαλείφουν τον «άλλο». Καταλαβαινόμαστε μέχρι εδώ;

Δεν είναι λοιπόν ένας λόγος που έρχεται σε αντίθεση με τη σωστή χαρά για μια νίκη στα πολλά κοινωνικά προβλήματα που πλήττουν την Ιταλία, [και την Ελλάδα], αλλά ακριβώς κριτικής της κουλτούρας της νίκης μέσα στην κοινωνία. Ποιος φτιάχνει την κατάταξη των νικητών;

Φυσικά, αυτοί που εκφράζουν το κυρίαρχο πολιτιστικό μοντέλο το κάνουν, αλλιώς κανείς δεν θα μπορούσε να είναι τόσο υποκριτικός ώστε να πιστεύει ότι κάποιος είναι φτωχός με την θέληση του, ότι η δικαιοσύνη είναι η ίδια για όλους, ότι η συνέχιση των σπουδών δεν συνδέεται με το εισόδημα της οικογένειας κάποιου.

Και μετά: πώς, αυτός που κάνει την κατάταξη των νικητών και των ηττημένων, να είναι σίγουρος ότι συμμετέχουμε όλοι σε αυτό το παιχνίδι; Ίσως στην ίδια της Τζαμάικα του Usain Bolt να υπάρχει ένα άτομο ακόμα πιο γρήγορα από τον πρωταθλητή, αλλά δεν θα το γνωρίσουμε ποτέ, γιατί τρέχει μαζί με τους φίλους του και δεν ενδιαφέρεται να μας ενημερώσει γι’ αυτό. από την άλλη πλευρά, δεν έχει κανένα λόγο να μας ενημερώσει.

Συχνά μου συμβαίνει να συναντώ τους «νικητές» του χθες. Οι οποίοι όπως όλοι οι νικητές, δεν εστιάζουν ποτέ στη διαδρομή, στο πέρασμα του χρόνου και στο που πηγαίνουν τα πράγματα, αλλά στο άμεσο.

Συμμαθητές που εκείνους τους καιρούς τους συμπεριφέρονταν χειρότερα από τον Fabris στην ταινία «Συμμαθητές–Compagni di scuola» του Carlo Verdone. Επαναστάτες που βρίσκονταν όλο και περισσότερο στα αριστερά όλων, σήμερα εργάζονται σε πολυεθνικές.

Ένας τάδε ο οποίος ποτέ δεν με περνούσε κάτω από 20 δευτερόλεπτα στα 2000 μέτρα και κορόιδευε σαν ένα πραγματικό καθίκι, σήμερα έχει 150 κιλά στις πλάτες του για να στηρίξει τα λεπτά του πόδια και ένα γαστρικό bypass.

Φυσικά το απολαμβάνω γιατί είμαι λίγο μαλάκας (και εν πάση περιπτώσει ανταγωνιστικός): επειδή δεκαετίες πολιτιστικής πίεσης για «νίκη» δεν γλιστρούν επάνω σου χωρίς συνέπειες. Όμως σχετικά με την απόρριψη αυτής της ιδέας μιας κοινωνίας που νοθεύτηκε και ναρκώθηκε από τον μύθο της νίκης, δεν έχω κάνει ούτε μόνο ένα βήμα πίσω.

Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ταυτίζομαι με τους iνδιάνους Χόπι. Πρώτον, επειδή εξοντώθηκαν τόσο ως «ινδιάνοι» όσο και ως φορείς μιας διαφορετικής κουλτούρας από αυτή την ανταγωνιστική φιλελεύθερη.

Για τους Hopi, μέσω της μάθησης, δημιουργούνται στα υποκείμενα κοινά πολιτιστικά μοντέλα, τα οποία θα κάνουν μια κοινωνία ομοιογενή χάρη στη βασική προσωπικότητα. Αναγνωρίζω τον εαυτό μου σε αυτή τη μη ανταγωνιστική κουλτούρα που κατανοείται ως σύλληψη της ατομικής και συλλογικής ζωής και για αυτό τον λόγο διαφωνώ και διεκδικώ το δικαίωμά μου να διαφωνώ με μια κοινωνία που κάνει τους νικητές να συμπίπτουν με τους δεσποτικούς, τους αλαζόνες.

ciuoti

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος   labottegadelbarbieri