ΤΑ ΕΥΣΗΜΑ

Παρασκευή πρωί περπατώ στα σοκάκια του Φαναρίου. Με ενδιαφέρον παρατηρώ ότι η παλιά υποβαθμισμένη ιστορική ρωμαίικη γειτονιά, η έδρα του Οικουμενικού πατριαρχείου αλλάζει πολύ γρήγορα και σύντομα θα μετατραπεί σε τουριστική περιοχή με καφέ και ενοικιαζόμενα σπίτια. Ευτυχώς και τα παραμελημένα πέτρινα φαναριώτικα αρχοντικά επισκευάζονται και δημιουργούνται βυθισμένες αυλές για να αποκαλυφθούν τα μπαζωμένα από την ανύψωση των δρόμων ισόγειά τους. Το ενδιαφέρον είναι ότι υπάρχουν και αναρτήσεις στον περιβάλλοντα χώρο τους με την ιστορία του κτιρίου και το όνομα του αρχικού ιδιοκτήτη τους.

Με έκπληξη παρατηρώ και τις τεράστιες προεκλογικές αφίσες του εκλεγμένου με δόξα και τιμή δήμαρχου Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου. Μινιμαλιστικές στο αυτοκρατορικό κίτρινο χρώμα του δικέφαλου αετού είναι τοποθετημένες με μαεστρία στις περιφράξεις των ιστορικών κτιρίων, σίγουρα μετά από μελέτη ειδικού. Αληθινά ευχάριστη έκπληξη και μάθημα για τους δικούς μας πολιτικούς.

Λίγο αργότερα περπατώντας είκοσι λεπτά σε σοκάκια αντικρύζω το περίφημο Παλάτι του Πορφυρογέννητου. Πρόκειται για βυζαντινό παλάτι που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα των χερσαίων τειχών του Θεοδοσίου Β΄, της Πόλης, στο ύψος της Ξυλόκερκου. Κτίστηκε στις αρχές του 14ου αιώνα ως μέρος του συγκροτήματος του ανακτόρου των Βλαχερνών και αποτελεί ένα από τα λιγοστά παραδείγματα σωζόμενης κοσμικής βυζαντινής αρχιτεκτονικής παγκοσμίως. Οφείλει το όνομά του στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, γιό του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου, ο οποίος γεννήθηκε κυριολεκτικά στην αίθουσα της Πορφύρας τού ανακτόρου, καθώς ήταν γιος και διάδοχος βασιλεύοντος αυτοκράτορα. Τα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, το παλάτι χρησίμευε ως αυτοκρατορική κατοικία. Στο ισόγειο,  είχε έξι κίονες με εντυπωσιακά τόξα που στήριζαν σταυροθόλια, στον πρώτο όροφο υπήρχαν  τουλάχιστον τρία δωμάτια, ενώ ο δεύτερος όροφος ήταν μία  ενιαία  ξυλόστεγη αίθουσα με κόγχη στα ανατολικά, όπου βρισκόταν ο θρόνος του αυτοκράτορα. Η πρόσβαση στον πρώτο όροφο γινόταν μέσω ράμπας από τον προμαχώνα της εξωτερικής οχύρωσης, ενώ είναι άγνωστη η θέση της σκάλας που οδηγούσε στον δεύτερο.

Το παλάτι υπέστη εκτεταμένες ζημιές κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης του 1453 λόγω της εγγύτητάς του προς τα τείχη. Κατά τον 16ο και 17ο αιώνα στέγασε μέρος του θηριοτροφείου του Σουλτάνου. Το 1719 ιδρύθηκε εκεί το εργαστήριο αγγειοπλαστικής «Tekfur Sarayı» και άρχισε να παράγει κεραμικά πλακάκια παρόμοια με τα İznik, αλλά επηρεασμένα από ευρωπαϊκά σχέδια και χρώματα. Το πρώτο μισό του 19ου αιώνα το κτίριο έγινε φτωχοκομείο για Εβραίους της Πόλης, ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα χρησιμοποιήθηκε για λίγο ως εργοστάσιο μπουκαλιών, πριν εγκαταλειφθεί. Τα τελευταία χρόνια διατηρούνταν μόνο η περίτεχνη εξωτερική πρόσοψη του με τον κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Τον Ιούλιο του 2010 το παλάτι άρχισε η  αποκατάσταση του, η οποία το 2019 ολοκληρώθηκε και το κτίριο  στεγάζει Μουσείο πλακιδίων, κεραμικής και υαλουργίας.

Καθώς το αντικρύζω επισκευασμένο, θαυμάζω τον εξωτερικό του κεραμοπλαστικό του διάκοσμο και το τρίλοβο άνοιγμα της εισόδου, όπου πολύ σωστά τοποθετήθηκαν γυάλινες πόρτες. Το ισόγειο είναι εξίσου εντυπωσιακό με τους κίονες και τα τόξα τους να κλέβουν τις εντυπώσεις. Η πρόσβαση στους ορόφους γίνεται με μία ευθύγραμμη θηριώδη μεταλλική σκάλα τοποθετημένη σε μικρή απόσταση από τη βόρεια πλευρά. Οι δύο όροφοι είναι μονόχωροι και ο τελευταίος φέρει ξύλινο ζευκτό. Μάταια έψαξα κάτι για την ταυτότητα του, φοβάμαι ότι δεν υπάρχει ή είναι καμουφλαρισμένο, ενώ ένα  αντίγραφο μιχράμπ τζαμιού κρύβει την κόγχη του θρόνου.

Η επιλογή της χρήσης του, Μουσείο πλακιδίων, κεραμικής και υαλουργίας είναι ενδεικτική της έλλειψης αυτοπεποίθησης της γείτονος χώρας έναντι του βυζαντινού παρελθόντος της που το κρύβει επιμελώς. Γιατί πως εξηγείται να αναστηλώνεις ένα από τα ελάχιστα βυζαντινά παλάτια και να στεγάζεις σ΄ αυτό μουσείο για κεραμικά που δεν είναι καν iznik και για μπουκάλια; Και τα εκθέματα, όστρακα τα περισσότερα και αντίγραφα  πλακιδίων…..

Κι έτσι βλέπουμε στην ίδια πόλη  να ανιχνεύονται τόσο κοντά τα δύο πρόσωπα της Τουρκίας: Το ένα σέβεται τα μνημεία που αναστηλώνει και δεν τα ρυπαίνει με αφίσες και το άλλο αποσιωπά την ιστορία τους προβάλλοντας μόνο ότι τον συμφέρει.  Μητροπολιτικός Δήμος λοιπόν Κωνσταντινούπολης-Τουρκικό Υπουργείο Πολιτισμού, 1-0!

ΤΑ ΕΥΣΗΜΑ στον δήμαρχο Κων/πολης Εκρέμ Ιμάμογλου  για τον σεβασμό του στην Φαναριώτικη αρχοντιά. Ελπίζουμε να μην αλλάξει τακτική!

Σαπφώ Αγγελούδη-Ζαρκάδα