Τα βιβλία που αγάπησα το 2017

Γράφει ο Κοσμάς Χαρπαντίδης

Με όσα βιβλία αναφέρω παρακάτω, δεν είναι απαραίτητο να υποθέσει κανείς ότι έχω κλείσει τις αναγνωστικές μου παρτίδες (πάντα προσωπικές σε επίπεδο εκμυστήρευσης), συνήθως αυτές συνεχίζονται μέσα στο χρόνο και ολοκληρώνονται μεταγενέστερα.

Έτσι μια χρονιά που ξεκίνησε το «Στόουνερ» του Τζον Γουίλιαμς συνεχίστηκε με πολύ λογοτεχνία –ελληνική και ξένη- και επίσης με γερές τσαλαβούτες σε βιβλία ορόσημα που έχω αρχίσει αλλά όχι ολοκληρώσει. Λοιπόν ιδού:

1) Γεωργία Τριανταφυλλίδου, «Δανεικά αγύριστα», εκδόσεις «Κίχλη»

Ποίηση υψηλών κραδασμών, προσωπικών εκμυστηρεύσεων, καθρεφτισμάτων, ειλικρινούς ερωτικής ορμής, υπαρξιακής αγωνίας αλλά και ποίηση – αγώνας υπαινιγμών, διαθέσεων που ακυρώθηκαν αλλά συχνά πνίγηκαν στο χώμα της αδιαφορίας. Ποιήματα υψηλής στάθμης, με έντονη τη θηλυκή ταυτότητα, ποιήματα χωμένα στη θαλπωρή μια δανεικής εσάρπας στο κρύο βορειοελλαδίτικο αεράκι, ποιήματα αισθήσεων και αισθημάτων από μια πάλλουσα και θάλλουσα ποιητική φωνή.

2) Τζον Γουίλιαμς «Ο Στόουνερ», εκδόσεις “Gutenberg”

Ένα σύγχρονο, βουβό, σπαραξικάρδιο δράμα δωματίου που διαδραματίζεται σε φόντο πανεπιστημιακό, με μπόλικες φέτες ζωής και καθηλωτική αφήγηση. Η αφήγηση της οδυνηρής συνύπαρξης και τα ερείπια μιας ζωής, η μοναξιά, η αποτυχία και οι οδυνηροί απολογισμοί.

3) Άντζυ Σαλταμπάση «Μπερλίν», εκδόσεις «Πόλις»

Το Βερολίνο είναι μια πόλη, όπου η ιστορία γράφτηκε σε κάθε εκατοστό της και η Σαλταμπάση έζησε καιρό εκεί, το γνώρισε σε βάθος και δεν εξαντλείται σε μια τουριστική περιγραφή, αλλά εισχωρεί στην ουσία της πόλης και ανασύρει σύγχρονους θησαυρούς, μύθους και μπόλικο πόνο. Η μνήμη είναι πληγή στο Βερολίνο.

4) Χανς Φάλαντα «Και τώρα ανθρωπάκο;», εκδόσεις «Μίνωας»

Μπορεί η γραφή του Φάλαντα να μην συγκρίνεται με αυτήν του περίπλοκου και σαφώς πυκνότερου Άλφρεντ Ντρέμπλιν, αλλά ωστόσο έχουμε να κάνουμε με μια τοιχογραφία της ναζιστικής Γερμανίας που ξεκινά από την περιφέρεια για να διαδραματισθεί στο Βερολίνο του Χίλτερ και να περιγράψει τον αιματηρό αγώνα επιβίωσης των απλών Γερμανών πολιτών, που δεν είχαν καμία σχέση με το ναζιστικό καθεστώς. Δυστυχία, ανέχεια, ανασφάλεια, κρίση με φόντο μια γιγαντιαία μητρόπολη, που μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δε θα γίνει ποτέ πια αυτό που ήταν. Σε εξαιρετική μετάφραση της Ιωάννας Αβραμίδου.

5) Βίκυ Τσελεπίδου «Αλεπού, αλεπού, τι ώρα είναι;», εκδόσεις «Νεφέλη»

Μετά την πρώτη ελλενίτ εμφάνισή της, η συγγραφέας παρουσιάζεται μ’ ένα ιδιαίτερο, φιλόδοξο, απαιτητικό μυθιστόρημα, το οποίο την κατατάσσει στις πιο ελπιδοφόρες φωνές της σύγχρονης λογοτεχνίας μας. Στιβαρή, μεστή, μοντέρνα μετα-αφήγηση για την προσφυγιά και την εγκατάσταση στη νέα πατρίδα και ταυτόχρονα σπουδή στις ανθρώπινες σχέσεις και την παθογένεια που εκφράζεται με βία και μάλιστα ενδοοικογενειακή. Μια εξιστόρηση δύσκολη, από αυτές που πονούν, αλλά και λυτρώνουν, αφαιρετική, αλλά και παραδοσιακή. Ένας κόσμος ιστορημένος αληθινά σαν ιστορικό ντοκουμέντο που σμίγει μυθοπλαστικά με την ιστορική μνήμη.

6) Κώστας Καβανόζης «Τυχερό», εκδόσεις «Πατάκης»

Στουμπίζει την ιστορία του τόπου μέσα από τις προσωπικές αφηγήσεις των ηρώων του, που δίνουν μια προσωπική χροιά στην ιστορία που διατρέχουν, χρωματίζοντάς την πιο προσωπικά, πιο δραματικά, πιο ανθρώπινα. Τα ιστορικά γεγονότα είναι παρόντα, αλλά κινούνται διασπασμένα και μεταγγίζονται στους ήρωες του βιβλίου. Σα να σταμάτησε ο χρόνος και ατενίζουμε μαγνητισμένοι τις φιγούρες των απόντων σε επιχρωματισμένες φωτογραφίες. Όλα είναι αληθινά, αλλά ενίοτε και όχι. Η αφήγηση άλλοτε φυσική με ντόπια λαλιά, άλλοτε δημοσιογραφική, φλερτάρει με πολλά είδη, για να μας παραδώσει ένα σίγουρο, μεστό, ευρύ μυθιστόρημα, όπου πρωταγωνιστεί η ιστορία και η Βόρεια Ελλάδα με τον Έβρο και τη Θράκη.

7) Εμίλ Σιοράν «Περί του ατοπήματος της έλευσης στη ζωή», εκδόσεις «Στιγμή»

Με μαγνητίζει ο ελλειπτικός λόγος του Σιοράν που κινείται φιλοσοφικά, αλλά και λογοτεχνικά και αφοριστικά μιλά για τα αιώνια, με πνεύμα στωικό κι έκδηλη τη μισανθρωπιά του. Αφορισμοί και στοχασμοί σύντομοι, αφοπλιστικοί, πρωτότυποι με φοβερό εύρος και πολυμάθεια.

8) Ανδριανή Κουτσάκου «Η ιστορία της πανέμορφης Ευλαμπίτσας, του άσχημου, αλλά γοητευτικού Ιωσήφ και του υπέροχου Μπεν, γραμμένη από την κυρία τους»

Είναι η τελευταία εν ζωή έκδοση του Νικόλαου Ρουδομέτωφ και του Ιστορικού & Λογοτεχνικού του Αρχείου. Η πρώην συνεργάτης του φιλόλογος Α. Κουτσάκου γράφει σελίδες από την αυτοβιογραφία της με τα αγαπημένα της ζώα, που τη συνοδεύουν αυτήν και την ευρύτερη οικογένειά της στο ταξίδι της ζωής. Μια αφήγηση πρωτότυπη, χιουμοριστική, γεμάτη αγάπη – λατρεία για τα ζώα, που θα λατρέψει κάθε φιλόζωος αναγνώστης, αλλά σίγουρα θα προβληματίσει και κάθε άλλον, που δεν συνδέεται και δεν συζεί μαζί τους. Διασκεδαστικό, αλλά και αληθινό, πικρό όσο κι η ίδια η ζωή.

9) Βίβιαν Αβρααμίδου – Πλούμπη «Γκαίρλιτς», εκδόσεις «Αλεξάνδρεια»

Εφτά χιλιάδες ελληνικές ψυχές πολλοί από την περιοχή μας, στρατιώτες μεταφέρονται από την Καβάλα στην τότε Γερμανική πόλη Γκαίρλιτς και παραμένουν αιχμάλωτοι εκεί. Δύσκολα χρόνια μεταξύ των ετών 1916 – 1919 που δίνουν την αφορμή στη συγγραφέα να στήσει τον μυθιστορηματικό της καμβά σε μια δυνατή φιλία και σε πολλά ιστορικά γεγονότα.

10) Τόνυ Τζάντ – Τίμοθυ Σνάιντερ «Σκέψεις για τον εικοστό αιώνα», εκδόσεις «Αλεξάνδρεια»

Η εποπτεία του Τζαντ στην ιστορία της Ευρώπης, αλλά και των ιδεών μας χαρίζει ένα πλούσιο, σπάνιο και συνθετικό βιβλίο που μας εκπλήσσει και κυρίως μας διδάσκει ότι αγνοούμε πολλά για τον αιώνα που μας πέρασε.

11) Μιχαήλ Μπαχτίν «Ο Ραμπελαί και ο κόσμος του», «Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης»

Ευτυχώς ο Μπαχτίν έζησε 80 χρόνια και δεν έχασε τη φωνή του στα 30 χρόνια της αφάνειάς του, καταδικασμένος από το σοβιετικό καθεστώς. Ίσως ένας από τους κορυφαίους στοχαστές με δύο εμβληματικά του βιβλία, μείζονος σημασίας: α) ζητήματα της ποιητικής του Ντοστογιέφκσι και β) το παρόν. Το προσεγγίζω με σεβασμό και προσπαθώ να γνωρίσω και το έργο του Ραμπελαί, παράλληλα.