Το κουτί της Πανδώρας φιλοξενεί το Cosmopolis Festival

Ο Καβαλιώτης Άλκης Ζοπόγλου είναι ένας ακάματος εργάτης της μουσικής. Ένας απ’ τους μετρημένους στα δάχτυλα δεξιοτέχνες στο κανονάκι, ένα όργανο που «έτεινε να εξαφανιστεί» την περίοδο που έπεσε στα χέρια του και έκτοτε του αφιερώθηκε.

Έξω απ’ αυτή τη δραστηριότητα του, ο Ζοπόγλου είναι κι ένας συνθέτης με δύο δίσκους στο ενεργητικό του, που δεν διστάζει να μπολιάσει την παράδοση με τον σύγχρονο ηλεκτρικό ήχο κάθε φορά.

Η συνομιλία μας έγινε με αφορμή το φεστιβάλ Cosmopolis στην πόλη της Καβάλας, του οποίου ανέλαβε πρόσφατα την καλλιτεχνική διεύθυνση. Με το όραμα ενός πολιτιστικού θεσμού που θα ξεφύγει απ’ την τοπική κοινωνία, αλλά και τα ελληνικά σύνορα, ο Ζοπόγλου περιγράφει τους λόγους ύπαρξης ενός τέτοιου φεστιβάλ και μας εκθέτει αναλυτικά το πλούσιο πρόγραμμα του.

Από την Τετάρτη 27/5 και για ένα τριήμερο, το koutipandoras.gr θα βρεθεί στην Καβάλα για την παρουσίαση του προγράμματος του Cosmopolis – Πρόκειται στην πραγματικότητα για ένα απ’ τα πρώτα καλλιτεχνικά φεστιβάλ που θ’ ανοίξουν τις πύλες τους στη χώρα μας μετά την κρίση της πανδημίας.

Συγκεκριμένα στις 16 Ιουλίου.

Σας πετυχαίνω λίγα μόλις 24ωρα πριν την παρουσίαση προγράμματος του Cosmopolis Festival, που αποτελεί σταθερό πολιτιστικό θεσμό στην πόλη της Καβάλας. Όπου το είπα, ξέρετε, με ρώτησαν κατευθείαν αν μπορεί να διεξαχθεί ένα φεστιβάλ μετά την «έξοδο» της χώρας από την καραντίνα.

Πραγματικά είναι μία δύσκολη περίπτωση, αλλά εμείς συνειδητά αποφασίσαμε να υλοποιήσουμε τη δράση, τηρώντας τους κανόνες υγιεινής του Υπουργείου Υγείας. Ταυτόχρονα, να δώσουμε έτσι χώρο στους ντόπιους καλλιτέχνες, παρόλο που το φεστιβάλ φιλοξενούσε κατά κόρον καλλιτέχνες από το εξωτερικό. Πιστεύουμε πως τούτη τη στιγμή πρέπει να δοθεί μεγαλύτερος χώρος σ’ αυτούς τους καλλιτέχνες, που αντιμετωπίζουν σοβαρό επαγγελματικό πρόβλημα. Μιλάμε πια για πρόβλημα επιβίωσης κι αυτός είναι ένας απ’ τους λόγους που είπαμε να γίνει το φεστιβάλ και να τους υποστηρίξουμε με κάποιο τρόπο.

Μοιραία, μια και δεν θα υπάρχουν μετακλήσεις καλλιτεχνών από το εξωτερικό, θα το πάτε και με μειωμένο budget.

Όλα αυτά έχουν διαφοροποιηθεί και φυσικά το budget έχει συρρικνωθεί. Το να φέρεις, π.χ., μια μπάντα απ’ το εξωτερικό είναι πολύ πιο δαπανηρό απ’ το να φιλοξενήσεις κάποιους απ’ την Ελλάδα. Σε κάθε περίπτωση, όμως, το περιμένουμε με μεγάλη χαρά, έχοντας ήσυχη τη συνείδηση μας ότι, αν μη τι άλλο, θα βοηθηθούν κάποιοι μουσικοί στον τόπο μας.

Είναι σεβαστό έως και συγκινητικό. Μιλήστε μου, λοιπόν, για το πρόγραμμα του φετινού Cosmopolis.

Το φεστιβάλ φέτος θα’χει μεγαλύτερη διάρκεια απ’ τα προηγούμενα χρόνια, που διαρκούσε τέσσερις μέρες μόνο. Έχει μεγαλώσει και απλωθεί μέσα στο χρόνο! Θα ξεκινήσουμε με την πρώτη φάση του, που λέγεται Cosmohome, ουσιαστικά ένα άνοιγμα των σπιτιών των κατοίκων στην παλιά πόλη της Καβάλας για να φιλοξενηθούν τρία unplugged σχήματα σε τρία διαφορετικά σημεία της περιοχής.

Κάθε Πέμπτη θα υπάρχουν τρεις μπάντες που θα παίζουν και θα δίνουν ζωή στις γειτονιές, προσφέροντας στους κάτοικους και τους επισκέπτες μια επαφή με την τέχνη της μουσικής. Από τις 16 Ιουλίου μέχρι τις 20 Αυγούστου θα δοθούν γύρω στις 18 μικρές συναυλίες.

Η δεύτερη φάση του φεστιβάλ λέγεται Cosmoworld και εξελίσσεται από τις 27 έως τις 30 Αυγούστου του 2020 με χρώματα, μουσικές, τέχνες, χορούς και κουζίνες. Αυτά τα δρώμενα θα γίνουν σ’ όλη την Καβάλα, δίνοντας μια διαφορετική όψη της πόλης για ένα τετραήμερο.

Τέσσερα πάλι τμήματα απαρτίζουν τη συγκεκριμένη φάση: οι συναυλίες, τα Cosmolives, το Cosmoyouth και τα Cosmoevents. Οι οχτώ συναυλίες είναι πολύ σημαντικά projects, παρόλο που δε μπορούμε, όπως είπαμε, να φιλοξενήσουμε καλλιτέχνες από το εξωτερικό. Με το Cosmolives θα προσπαθήσουμε, μέσω των φωτισμών, να αναδειχτούν διάφορα ιστορικά κτίρια της πόλης.

Θα ανοιχτεί μία διαδικτυακή πλατφόρμα, όπου καλλιτέχνες απ’ όλο τον κόσμο θα μπορούν να στέλνουν τις δημιουργικές τους προτάσεις για να προβάλλονται με το περίφημο mapping projection. Με το Cosmoyouth, όπως αντιλαμβάνεται κανείς απ’ τον τίτλο, θα’χουμε δράσεις που αγκαλιάζουν τους νέους: Εργαστήρια τεχνών για παιδιά, χειροτεχνίες, κουκλοθέατρο, παραστάσεις, όπως και παραδοσιακά παραμύθια απ’ όλο τον κόσμο.

Δεν θα μείνουν εκτός και οι νέοι λίγο μεγαλύτερης ηλικίας, βάζοντας τους σε μία διαδικασία ανακύκλωσης και θεμάτων καθαρισμού της πόλης. Τέλος, θα έχουμε και δράσεις που θα εξελίσσονται στην παραλιακή ζώνη, στο υπέροχο λιμάνι της πόλης: Εκθέσεις φωτογραφίας, μαγειρικών απ’ όλο τον κόσμο κλπ.

Υπάρχει κι ένα άλλο κομμάτι του φεστιβάλ, το Cosmoclassical, που ακόμη έχει χρόνο για να πραγματοποιηθεί, αλλά που το θεωρώ εξίσου πολύ σημαντικό μεσ’ στο Cosmopolis.

Έχετε δίκιο, αυτό δεν είναι τώρα κοντά μας χρονικά, αφού θα διεξαχθεί από 6 Νοεμβρίου έως 6 Δεκεμβρίου. Κάθε Σαββατοκύριακο θα δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στην κλασική μουσική σε συνεργασία με το Δημοτικό Ωδείο της Καβάλας. Οι νέοι καλλιτέχνες που αγαπούν και σπουδάζουν την κλασική μουσική, θα δημιουργήσουν τα δικά τους μουσικά ινδάλματα και τη μελλοντική τους σχέση μ’ αυτά.

Θα έχουμε αφιέρωμα στον Καβαλιώτη σπουδαίο μουσουργό, Γιάννη Παπαϊωάννου, όπου θα παιχτούν δικά του έργα, ενώ λέμε να φέρουμε και ένα απ’ τα διασημότερα ευρωπαϊκά μουσικά σχήματα, εάν φυσικά τα καταφέρουμε και εάν έχει εκλείψει το πρόβλημα αυτό με την πανδημία. Μιλάω για το συγκρότημα Volosi με μουσικούς κλασικής κατεύθυνσης, που όμως πειραματίζονται με μοτίβα από την παράδοση της περιοχής των Βαλκανίων.

Θα ακολουθήσουν διάφορες κιθαριστικές συναυλίες με σεμινάρια master classes κλπ.

Το Cosmopolis, σε ότι αφορά τη δράση του Cosmoclassical, θα κλείσει με μία συναυλία του Cosmopolis Classical Youth Orchestra, ένα φανταστικό σύνολο μουσικών από 19 έως 29 ετών: Περίπου 60 μουσικοί, όχι μόνο από την Καβάλα, αλλά και από το εξωτερικό, έχουν ήδη δηλώσει συμμετοχή για να έρθουν εδώ και να δουλέψουν ομαδικά πάνω σ’ ένα κλασικό έργο. Αυτό θα’ναι και το θέμα της συναυλίας που θα παρουσιαστεί το πρώτο Σαββατοκύριακο του Δεκέμβρη.

Το φεστιβάλ αυτό αποτέλεσε δική σας ιδέα ή εκ των υστέρων αναλάβατε την καλλιτεχνική του διεύθυνση;

Το Cosmopolis υπήρχε στο χάρτη των φεστιβάλ από το 2000, κάνοντας μια μικρή διακοπή για πολιτικούς λόγους. Επανήλθε μετά από μία πενταετία περίπου με το σταθερό χαρακτήρα ενός ethnic festival.

Τι ακριβώς εννοείτε «διεκόπη για πολιτικούς λόγους»;

Απλά κάποια πολιτική αρχή θεώρησε ότι δεν ήθελε ή ότι δεν έπρεπε να το συνεχίσει…

Μάλιστα, κατανοητό.

Η δημοτική αρχή θέλησε φέτος να συνεχίσει τον θεσμό δίνοντας πολύ μεγάλο βάρος σ’ αυτόν. Αποφάσισε να υιοθετηθεί η θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή έτσι ώστε να μπει το φεστιβάλ σε μια πιο ενεργή κατάσταση και να μπορέσει ν’ αποκτήσει κι άλλα απαραίτητα χαρακτηριστικά που θα το παγιώσουν μέσα σ’ αυτό που ορίζουμε ως «χάρτης πολιτισμού».

Εσείς είστε συνθέτης και ένας απ’ τους λίγους δεξιοτέχνες στο κανονάκι στη χώρα μας. Μήπως όλη αυτή η ευθύνη με το φεστιβάλ, σας πήγε λίγο πίσω από προσωπικής δημιουργικής άποψης;

Το καταλαβαίνω αυτό που λέτε και η αλήθεια είναι ότι μου έχει στοιχίσει πάρα πολύ, γιατί έχω χάσει μεγάλη ενέργεια στο φεστιβάλ και ειδικά φέτος που αναγκαστήκαμε να το οργανώσουμε τρεις φορές από την αρχή! Φανταστείτε ότι είχαμε ένα πλάνο που ήταν έτοιμο πριν παρουσιαστεί ο κορονοϊός και αναγκαστήκαμε να το ανατρέψουμε και να καταφύγουμε σ’ άλλες λύσεις. Έτσι, ο χρόνος που αφιέρωσα ήταν πάρα πολύς κι αυτό με πήγε πίσω καλλιτεχνικά.

Ελπίζω ότι επειδή είναι κάτι που αγαπώ, όπως αγαπώ και την πόλη πάρα πολύ – η Καβάλα είναι μια πανέμορφη πόλη που αξίζει να’χει ένα event που θα την κάνει γνωστή παγκοσμίως – να αξίζει το ρίσκο που πήρα, να αφήσω πίσω δηλαδή τα δικά μου πράγματα.

Τα οράματα μου συνεχίζω να τα’χω, υπάρχει υλικό που δουλεύω και ήμασταν επίσης έτοιμοι να το ηχογραφήσουμε. Προσπαθώ να κρατώ τις ισορροπίες.

Έχετε καταγωγή από την Καβάλα;

Καβαλιώτης είμαι, αλλά τα τελευταία οχτώ χρόνια είχα μετακομίσει με την οικογένεια μου στην Ελβετία, όπου δραστηριοποιήθηκα μουσικά και επαγγελματικά κυρίως.

Εκεί διεύθυνα και συνεχίζω να διευθύνω ένα άλλο φεστιβάλ, το Mediterranean Festival, αλλά μόλις μου έγινε η πρόταση να επιστρέψω στην Καβάλα για ν’ αναλάβω το Cosmopolis, το αποδέχτηκα με μεγάλη χαρά.

Τώρα ξοδεύω μοιραία πολύ περισσότερο χρόνο για τον τόπο που γεννήθηκα, κάτι – δεν σας κρύβω – που με κάνει πολύ περήφανο.

Ποιο ήταν το ερέθισμα, κύριε Ζοπόγλου, για ν’ ασχοληθείτε με το κανονάκι; Κάποτε θεωρείτο ξεχασμένο όργανο.

Κοιτάξτε, εγώ είμαι και κάποιας ηλικίας, έχω περάσει τα 50. Όταν εμείς ξεκινούσαμε ν’ ασχοληθούμε με το κανονάκι, ήμασταν τρία – τέσσερα άτομα στην Ελλάδα.  Προφανώς εγώ είχα τέτοιες καταβολές.

Αν αναφέρεστε στη δεκαετία του ’90, είχαν προηγηθεί οι Δυνάμεις του Αιγαίου και ο Νίκος Ξυδάκης στα 80s, που χρησιμοποιούσαν το κανονάκι στη δισκογραφία τους.

Αυτό θα σας έλεγα, ήταν η περίοδος που είχε εμφανιστεί ο Πέτρος Ταμπούρης με τις Δυνάμεις του Αιγαίου. Ο Ταμπούρης μας έδωσε τα πρώτα ερεθίσματα ώστε να ξανακούσουμε αυτό τον ήχο στα αυτιά μας. Μην ξεχνάτε πως εμείς εδώ είμαστε Καππαδόκες και είχαμε ακούσει την παλιά μουσική που είχε μέσα τέτοια όργανα, άρα το μικρόβιο κάπως υπήρχε.

Ανακαλύψαμε το όργανο αυτό πάνω σε μία περίοδο που έτεινε να εξαφανιστεί. Θυμάμαι ότι η Δόμνα Σαμίου είχε φέρει μιαν Αρμένισσα από την Κωνσταντινούπολη, την Ανιές Αγκοπιάν, η οποία δίδασκε στην Αθήνα κανονάκι. Μετά τα σπάσανε με τη Σαμίου κι αυτή ξανάφυγε για την Κωνσταντινούπολη.

Εγώ πάλι, όταν ο δάσκαλος μου σταμάτησε να έρχεται για μαθήματα στη Θεσσαλονίκη, προτίμησα απ’ το να πηγαίνω στην Αθήνα, να πηγαινοέρχομαι Καβάλα – Κωνσταντινούπολη, που ούτως ή άλλως η απόσταση είναι μικρότερη. Ξαναβρήκα εκεί την Αγκοπιάν, αλλά και άλλους δασκάλους κι έτσι ολοκλήρωσα τις σπουδές μου στο κανονάκι.

Σας «γνώρισα» το 2007 με το δίσκο «Elephant», που πολύ μου’χε αρέσει. Είχε προηγηθεί, όμως, το project «Cargo», επίσης με το σχήμα Kontrabando.

Σωστά, πρώτα είχε βγει το «Cargo», που τό’χε εκδώσει ο Άλκης Βαφιάς από τη Libra Music. Ακολούθησε το «Elephant» ως ανεξάρτητη παραγωγή. Στο «Elephant», που πιθανώς να σας είχε αρέσει λόγω της μίξης του με τον ηλεκτρισμό και μ’ έναν rock ήχο, προσπαθούσα να δω τη μουσική με τα μάτια του σήμερα, όχι του παρελθόντος. Υπάρχουν, ξέρετε, πολλοί αρνητές εν ονόματι της παράδοσης.

Πρώτη και καλύτερη η συχωρεμένη Δόμνα Σαμίου, που δεν συμπαθούσε τις προσμίξεις με άλλα είδη.

Ακριβώς, είναι αλήθεια. Ένα όργανο, όμως, πρέπει να θεωρείται μέρος της μουσικής πραγματικότητας που ζεις. Το χρησιμοποιείς για να ευαισθητοποιείς τον εαυτό σου, αλλά και τους ακροατές, που θέλουν ένα οικείο άκουσμα για να μπορούν να σε παρακολουθούν. Τα ακούσματα όλων μας, άλλωστε, είναι σημερινά και έρχονται από πάρα πολλές σύγχρονες πηγές, δεν περιοριζόμαστε στα ακούσματα πολλών χρόνων πίσω.

Σε συνέχεια αυτού που λέγαμε πριν, υποθέτω ότι λόγω φεστιβάλ έχετε και 13 χρόνια να παρουσιάσετε κάποιο καινούργιο δισκογραφικό project.

Ήταν και η αναγκαστική μας μετακόμιση στην Ελβετία. οπότε όλα μαζί έπαιξαν το ρόλο τους. Κρατήστε όμως ότι το υλικό υπάρχει, ενώ δεν υπήρχαν οι δυνατότητες και οι ευκαιρίες ηχογράφησης του.

Πιστεύετε ότι οι Έλληνες μουσικόφιλοι είναι δεκτικοί απέναντι στο λεγόμενο ethno-jazz ιδίωμα;

Είναι! Μας θεωρώ πολύ «ανοιχτούς», γιατί εκ φύσεως ζούμε σ’ ένα σταυροδρόμι μεταξύ Ανατολής και Δύσης, Βορρά και Νότου. Οι ήχοι που φτάνουν στα αυτιά μας είναι τέτοιας ποικιλομορφίας, που θέλουμε – δεν θέλουμε μας κάνει αυτό πολύ δεκτικούς απέναντι τους.

Παρόλα αυτά, στο περιθώριο της ενασχόλησης σας με το Cosmopolis, βλέπω να δίνετε τακτικά συναυλίες με διάφορα σχήματα.

Τώρα μ’ όλη αυτή την κατάσταση, ακυρώθηκαν συναυλίες που είχαμε κλεισμένες στο εξωτερικό. Εκτός από το Kontrabando, το βασικό σχήμα που συνεργάζομαι είναι οι Εν Χορδαίς με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Με τους Εν Χορδαίς είχαμε τη δυνατότητα να ταξιδέψουμε πάρα πολύ στο εξωτερικό, ειδικά την περίοδο της προηγούμενης κρίσης, όταν η μεγάλη οικογένεια των μουσικών πέρναγε δύσκολα εδώ. Εμείς είχαμε εξωστρέφεια και είχαμε ανοιχτεί το προηγούμενο διάστημα πολύ στο εξωτερικό, συμμετέχοντας σε πάρα πολύ καλά και δυνατά φεστιβάλ.

Εύχομαι να γίνει και το Cosmopolis ένα από τα καλά και δυνατά φεστιβάλ της Ευρώπης. Σας ευχαριστώ για τη συνομιλία και θα τα πούμε από κοντά την ερχόμενη Πέμπτη.

Να έρθετε με το καλό και σας περιμένω. Εγώ σας ευχαριστώ.