1940, ο ντε Γκώλ επί σκηνής

Γράφει από το Παρίσι ο Μιχάλης Μαυρόπουλος

Την προσεχή Πέμπτη, 18 Ιουνίου, το σύνολο των γαλλικών εφημερίδων θα αναφερθεί  στην ογδοηκοστή επέτειο του μηνύματος – κάλεσμα (αppel) του στρατηγού ντε Γκωλ, μεταδοθέν το 1940 από το βρετανικό ραδιόφωνο του BBC, προς τους συμπατριώτες του. Τους καλούσε επισταμένως να αντισταθούν στον γερμανό επιδρομέα της Γαλλίας. Και η Πρωινή με την σειρά της συμμετέχει με ένα γραπτό στην επέτειο ενός συμβάντος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Άπ’ όσα είχα διαβάσει και ακούσει, πριν φθάσω στο Παρίσι το φθινόπωρο του 1968, και μολονότι ο Μάης είχε ήδη ανατρέψει πολλές καταστάσεις, ποτέ δεν θα μπορούσα να φαντασθώ ότι ο ντε Γκώλ πρόεδρος της V Δημοκρατίας από το 1958,  θα διατηρούσε μόνο για μερικούς μήνες ακόμη, μέχρι τον Απρίλιο του 1969, την εξουσία. Και όμως! Το απορριφθέν, με δημοψήφισμα σχέδιό του για μεταρρύθμιση της Γερουσίας, τον  υποχρέωσαν δημοκρατικότατα να παραιτηθεί. Επ’ ευκαιρία της γκωλικής διακυβερνήσεως, θα σας αναφέρω εν συντομία, τις ιστορίες που άκουσα από τους εδώ και πολλές δεκαετίες εγκατεστημένους Έλληνες, οι οποίοι σε κάθε ευκαιρία σχολίαζαν τις δηλώσεις του υψηλόσωμου πολιτικού ηγέτη. Σημειωθήτω ότι πριν από την παραίτηση του ντε Γκωλ, είχαν προηγηθεί τα γεγονότα του Μάη του ’68 που αμφισβήτησαν την εσωτερική πολιτική του με τα συνθήματα «δέκα χρόνια φθάνει πια»  (dix ans ça suffit, 1958-1968) και το ανεπίκαιρο «Φράνκο, Σαλαζάρ, ντε Γκωλ», παραλληλίζοντας τον Γάλλο ηγέτη με τους δικτάτορες της Ιβηρικής χερσονήσου. Τίποτε το πιο ανιστόρητο από αυτό το σλόγκαν.

Η παράδοση θέλει τον Γάλλο ηγέτη να χρησιμοποιεί συχνά-πυκνά το χιούμορ στις απαντήσεις του. Έμαθα λοιπόν από Ελληνογάλλους φίλους που συναντούσα στα καφέ του Καρτιέ Λατέν και του Μονπαρνάς, ότι μια μέρα, ένας από τους υπουργούς είπε στον ντε Γκωλ:  Κύριε πρόεδρε, θα έπρεπε να ασχοληθούμε και με τους βλάκες (γαλλιστί ακριβολεκτικώς μαλάκες). Η απάντηση του στρατηγού, συμφώνως με μερικούς βιογράφους του, ήταν: Ευρύ πρόγραμμα! Κατ’ άλλους, η ακριβής φράση ήταν: Βαριά δουλειά! Είτε δεχθούμε την πρώτη εκδοχή, είτε την δεύτερη, δεν μπορούμε παρά να διαπιστώσουμε ότι από τον στρατηγό ντε Γκωλ δεν έλειπε η ικανότητα να σχολιάζει σοβαροκωμικώς μια σκηνή της καθημερινότητος. Επιβεβαίωση αυτής της απαντητικής ετοιμότητος που τον διέκρινε είναι και το εξής γεγονός: Στην διάρκεια μιας συνεντεύξεως τύπου του υπεβλήθη (εάν θυμάμαι καλά) η ερώτηση ποια θα ήταν η αντίδρασή του έναντι της κατηγορίας ότι επιδιώκει να προβεί σε ένα πραξικόπημα. Ο ντε Γκωλ με τις γνωστές στους Γάλλους φαρδιές, άνετες, κυκλικές κινήσεις των βραχιόνων του, απευθυνόμενος προς τους δημοσιογράφους, τους απαντά σύντομα και απλά: πώς θέλετε να κάνω ένα πραξικόπημα, δηλ. να γίνω δικτάτορας σε ηλικία 70 και κάτι ετών; Δικαίως το ακροατήριο ξέσπασε σε γέλια. Προς σεβασμό του ιστορικού γίγνεσθαι, ας διευκρινισθεί ότι οι Μαντές Φρανς (Mendès France) και Φρανσουά Μιτεράν, ήταν άσπονδοι αντίπαλοι του στρατηγού, ο δε τελευταίος είχε συγγράψει το 1964 τον λίβελο εναντίον του ντε Γκώλ «Το διαρκές πραξικόπημα», πριν γίνει ο ίδιος πρόεδρος το 1981, σεβόμενος σιωπηλώς και εν μέρει την γκωλική κληρονομιά. Από την πλευρά τους, και οι κομμουνιστές πολέμησαν ανηλεώς το προταθέν από τον ντε Γκωλ σύνταγμα το 1958.

Η επιφυλακτικότητά του, για να μην γράψω η εχθρότητά του, έναντι των Αμερικανών είναι τοις πάσι γνωστή. Εν αντιθέσει με την IV Δημοκρατία που ήταν φιλοατλαντική, ο ιδρυτής της V διεκδικούσε την κυριαρχικότητα και την ανεξαρτησία για την χώρα του. Τρία παραδείγματα: ολίγα εικοσιτετράωρα πριν την αποχώρηση των δυνάμεων κατοχής από τον Παρίσι, ο ντε Γκωλ δίδει εντολή στον στρατηγό Φιλίπ Λεκλέρκ (Philippe Leclerc) να σπεύσει, επικεφαλής της 2ας τεθωρακισμένης μεραρχίας, να μπει πρώτος στην γαλλική πρωτεύουσα πριν τα αμερικάνικα τζιπ εισέλθουν στο Παρίσι και παρελάσουν στα βουλεβάρτα της πόλεως του φωτός. Τι διαφορά με ένα αποθανόντα Έλληνα κεντροδεξιό πολιτικό (δεν θα αναφέρω το όνομά του από σεβασμό προς τους νεκρούς)  που απηύθυνε, δεικνύοντας τους Έλληνες στρατιώτες, στον Αμερικανό στρατηγό Βαν Φλήτ την φράση: στρατηγέ μου, ιδού ο στρατός σας! Δεύτερο παράδειγμα της όχι καλής διαθέσεως του ντε Γκωλ έναντι των Αμερικανών. Πληροφορηθείς ότι οι τελευταίοι ετοίμαζαν μια απόβαση  το 1942 στις υπό γαλλική κατοχή βορειοαφρικανικές ακτές, ανεφώνησε προς μεγάλη έκπληξη μερικών: Ελπίζω ότι η o Νογκές (σ.σ. ο Γάλλος γενικός δερβέναγας  του Μαρόκου φίλος του Πεταίν) θα  ρίξει  τους Αμερικανούς στην θάλασσα. Περιττόν να διευκρινίσουμε ότι ο κατοχικός πρόεδρος του Βισύ και συνεργάτης των κατακτητών παραδώσας την χώρα του στους Γερμανούς αποτελούσε εν προκειμένω τον ορκισμένο εχθρό του ντε Γκωλ!  Τρίτο παράδειγμα: η απομάκρυνση από το Παρίσι, της ενοποιημένης στρατιωτικής διοικήσεως του ΝΑΤΟ και η αποχώρηση της Γαλλίας από το στρατιωτικό σκέλος της συμμαχίας, στην οποία κυρίαρχο ρόλο είχαν οι πέραν του Ατλαντικού σύμμαχοι της χώρας. Δυστυχώς, ο Σαρκοζί διαρκούσης της προεδρίας του την επανέφερε.

Ο ντε Γκώλ, διεκρίνετο επίσης για την προσφερόμενη ηθική και υλική υποστήριξη των κρατών που εύχονταν μια εναλλαγή στην πολιτική, εκείνη την εποχή, των δυο «Μεγάλων». Ο λόγος που εξεφώνησε ενώπιον 100.000 ατόμων το 1966 στην Πνόμ Πένχ, πρωτεύουσα της Καμπότζης, αποδεικνύει ότι ναι μεν η Γαλλία δεν απέκρυψε διαρκούντων των ετών ‘50 την στρατιωτική παρουσία της (και την ήττα της στο Ντιέν Μπιέν Φου το 1954) στην Ινδοκίνα, κατεφέρθη όμως δριμύτατα εναντίον της μαζικής αμερικανικής στρατιωτικής επεμβάσεως στο Βιετνάμ. Επρόκειτο άραγε για διαφορετικότητα πολιτικής και τακτικής δυο αποικιοκρατικών δυνάμεων; Σ’ εκείνον τον λόγο του, ο ντε Γκωλ, εξ αφορμής των συμφωνιών ειρηνεύσεως με την Αλγερία, επεβεβαίωσε το δικαίωμα αυτοδιαθέσεως των λαών και την προσήλωση στην αρχή της αποαποικιοποιήσεως.

Δεδηλωμένος αρνητής της κομμουνιστικής θεωρίας, αναγνωρίζοντας όμως τον πατριωτικό ρόλο του ΚΚΓ δεν μπορούσε να μην περιλάβει στην μετά την απελευθέρωση κυβέρνηση υπουργούς- μέλη του ΓΚΚ, κόμματος που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Αντίσταση, και του οποίου ο γενικός γραμματεύς Μωρίς Τορέζ κατέλαβε την θέση του αντιπροέδρου του υπουργικού συμβουλίου. Και ναι μεν ο ντε Γκωλ διοικούσε την Γαλλία εντίμως με τους κανόνες ενός κλασσικού  αστού πολιτικού, δεν έκρυβε όμως την περιφρόνησή του σε ένα από τους πυλώνες του συστήματος: το χρηματιστήριο. Στις 28 Οκτωβρίου 1966, στην διάρκεια μιας συνεντεύξεως τύπου ερωτήθηκε: πώς εξηγείτε κύριε πρόεδρε το γεγονός ότι το χρηματιστήριο δεν πάει καλά ενώ το αντίθετο συμβαίνει με την οικονομία της χώρας;  Ντε Γκώλ: «όπως γνωρίζετε το Χρηματιστήριο πηγαινοέρχεται μια απ’ εδώ, μια από κει, εξ αυτού δεν μπορεί να επηρεάζει την δράση της κυβερνήσεως». Και συμπλήρωσε την απάντησή του με την  πασίγνωστη φράση: «η πολιτική της Γαλλίας δεν εξασκείται γύρω από το καλάθι», (corbeille, ειδικός χώρος για τους χρηματιστηριακούς παράγοντες) . Σήμερα όμως που οι δραστηριότητες του χρηματιστηρίου εξασκούνται με τρόπο άυλο, στερούμενες υλικής υποστάσεως, δια μέσου του ιντερνέτ, τα πράγματα εξελίσσονται διαφορετικώς, οι χρηματιστικές εντολές περνούν στιγμιαίως απ’ το ένα κράτος στο άλλο. Πώς θα αντιδρούσε άραγε σήμερα ο στρατηγός που, ας λεχθεί σαν παράδειγμα,  έδιδε στην σύζυγό του Υβόνη  λίγα φράγκα (τότε) για την αγορά του καθημερινού επιούσιου ώστε να μην επιβαρύνει έστω και με μια δεκάρα τον κρατικό προϋπολογισμό;