2020: φεύγα και πάγαινε στον αγύριστο!

Γράφει από το Παρίσι ο Μιχάλης Μαυρόπουλος

Θα ήταν σχεδόν ειρωνικό, με τα τόσα και τόσα κακά που μας βρήκαν στην διάρκεια τού απερχόμενου χρόνου -πρωτίστως ο κορονοϊός-  εάν σας ευχόμουν ευτυχισμένο το νέο έτος. Περιορίζομαι σε ένα ταπεινό: το νέο έτος 2021 να μας εύρει υγιείς, αλληλέγγυους  και αγαθοεργούς. Το σε λίγες μέρες εκπνέον 2020 δεν υπήρξε, το ολιγότερο που μπορούμε να πούμε, ευτυχές. Στην Γαλλία, το από σχεδόν διμήνου διαρκείας κλείσιμο των χώρων κουλτούρας και ψυχαγωγίας (κινηματογράφων, θεάτρων, μουσείων, εκθέσεων έργων τέχνης, διαλέξεων, καφέ μπαρ, εστιατορίων) κοντεύει να μας κάνει να χάσουμε την αίσθηση μιας φυσιολογικής ζωής που κάποτε γνωρίζαμε. Μας ωθεί να μην συζητούμε, όπως στο παρελθόν, ώρες και ώρες για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι με τα πατροπαράδοτα  στρείδια και τις χονδρογαρίδες της Μαδαγασκάρης, την σε πολύ έκτακτες περιπτώσεις σερβιριζόμενη σε στενόμακρα κρυστάλλινα ποτήρια (flûtes) ή σε ειδικά  μπώλ (coupes) σαμπάνια, ως και το κεκαλυμμένο με σοκολάτα εύγεστο, σε σχήμα κορμού γλυκό (bûche). Πολλοί γνωστοί μου λένε: νοσταλγούμε τις μέρες που παραμονές γιορτών ήμασταν άνετα αραγμένοι σε μια πολυθρόνα μπροστά στην κινηματογραφική οθόνη απολαμβάνοντας μια ταινία (une toile, όπως λένε συνήθως οι Γάλλοι) ή όρθιοι μπροστά στον τσίγκινο πάγκο ενός μπιστρό που ξεφλουδίζαμε ένα παραβρασμένο αυγό προς βρώση και παραγγέλναμε το καφεδάκι μας (le petit noir), παρά να τρέχουμε, όπως σήμερα, να κάνουμε ουρά μέσα στο κρύο με σκοπό να προμηθευθούμε τα απαραίτητα για το εορταστικό τραπέζι. Παράδειγμα: τρείς μέρες πριν τα  Χριστούγεννα, έκανα ουρά διαρκείας μισής ώρας στο ταμείο ενός ιχθυοπωλείου για την πληρωμή δυο μετρίου διαμετρήματος φετών τόννου, και δη εισαχθέντος! Οι Γάλλοι στην ολότητά τους αναγνωρίζουν ότι χωρίς τους προαναφερθέντες τόπους διασκεδάσεως, η ζωή γίνεται άχρωμη και άγευστη. Αυτό έλεγε άλλωστε, ερωτηθείσα στην τηλεόραση, μια Παλαιστίνια κορασίδα που το καλλίτερο δώρο γι αυτήν θα ήταν να  ξανάβρει την πρότερη ζωή.

Το νοιώσαμε, και το νοιώθουμε ακόμη, αφού δεν μας επιτρέπεται να γευθούμε ένα ποτό σε μια καφετερία ή να παραβρεθούμε σε μια θεατρική παράσταση και εάν αξίζει να την χειροκροτήσουμε. Χειροκροτήσαμε όμως θερμά, με την άρση του εγκλεισμού (λοκντάουν), τους υπεύθυνους των καλλιτεχνικών οργανισμών, τους τεχνικούς, τους σκηνοθέτες και τους ηθοποιούς οι οποίοι υπεστήριξαν την κατατεθείσα στο Συμβούλιο Επικρατείας αίτηση ελευθερίας για την λειτουργία των καλλιτεχνικών χώρων και κουλτούρας. Το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό, τζάμπα κόπος, τζίφος, μηδέν εις το πηλίκον. Θέατρα, όπερες, αίθουσες κονσέρτων, κινηματογράφοι μουσεία όλα θα παρέμειναν και θα παραμείνουν κλειστά μέχρι το ολιγότερον την 7^η Ιανουαρίου 2021, ημερομηνία που πολλοί αμφισβητούν φοβούμενοι την προέκτασή της. Η κυβέρνηση, για να διατηρήσει το κλείσιμό τους, χρησιμοποίησε το πρόσχημα  της αποφυγής πλημμυρίδος επισκεπτών.

Ευτυχώς που το εβδομαδιαίο σκωπτικό «Canard Enchaîné», βάζει τα πράγματα στην θέση τους: Κάτω από τον τίτλο: «Το βασικό, το ουσιώδες (για την ζωή) ενίοτε φεύγει, ενίοτε έρχεται», επεξηγεί: «Οι εκκλησίες άνοιξαν, και το εμπόριο επίσης. Το ολιγότερον που μπορούμε να πούμε είναι ότι αυτό (το άνοιγμα), δημιουργεί πλημμυρίδα! Στο Παρίσι ο ναός του αγίου Σουλπικίου μπορεί να χωρέσει μια και έξω πλέον των 600 ενοριτών. Οι Γκαλερί Λαφαγιέτ (τα πολυκαταστήματα Galeries Lafayette) επιτρέπουν την ταυτόχρονη είσοδο σε 4.800 αγοραστές. Το βασικό, αξεδιάλυτα (σύμφωνα με την κυβέρνηση), δεμένο με την υλική κατανάλωση είναι σώο. Όχι  όμως και η κουλτούρα. Δεν έχει λοιπόν τίποτα το βασικό, το ουσιώδες για την ζωή η έννοια της κουλτούρας;»

Την απάντηση σε αυτήν την ερώτηση την έδωσαν στις 15 Δεκεμβρίου οι καλλιτέχνες και οι διανοούμενοι που διαδήλωσαν στην πλατεία της Βαστίλλης, μπροστά στην ομώνυμη Όπερα εκφράζοντας, ομού με τους υπόλοιπους πολίτες, έστω και από μακριά, την απαίτησή τους για ποίηση, για ομορφιά, για ονειροπόληση, πράγματα που πρέπει να είναι προσπελάσιμα σε όλους. Για τον απλό λόγο διότι οι δημιουργοί έργων τέχνης οι μουσικοί, οι ηθοποιοί, οι άνθρωποι του πνεύματος μας φέρνουν το Φώς.

Τις ίδιες σκέψεις κάνει και ο καθηγητής στην ανωτάτη σχολή για εκπαιδευτικούς της μέσης και ανωτάτης εκπαιδεύσεως, στην περιώνυμη Ecole Normale Supérieur (ENS) και μέλος της εθνικής  συμβουλευτικής επιτροπής Ηθικής, ο Frédéric Worms, που κρούει τον κώδωνα κινδύνου απώλειας του νοήματος, της αισθήσεως των πραγμάτων λόγω του μακροχρονίου κλεισίματος των χώρων κουλτούρας. Συγκεκριμένως στην Ουμανιτέ της 15^ης Δεκεμβρίου γράφει:

«οφείλουμε να συμφιλιώσουμε όλα τα βασικά (για την ζωή) πράγματα, παρ’ όλονότι το επείγον των καταστάσεων δύσκολα μας  επιτρέπει μια τέτοια συμφιλίωση, διότι πάντων άλλων προέχει η υγεία. Το 2020 σηματοδοτήθηκε από μια ιστορική διακοπή, κυρίως λόγω της αλλαγής της σχέσεώς μας (κορονοιός) με την Ιστορία και τον Χρόνο. Η κουλτούρα είναι ένα βασικό στοιχείο για να καταλάβουμε αυτό που μας συμβαίνει. Τα ανθρώπινα όντα δεν βιώνουν ένα γεγονός με παθητικό τρόπο, το ζουν προσπαθώντας να το εκφράσουν και να το  καταλάβουν…»

Στην συζήτηση και στην ερώτηση της δημοσιογράφου γιατί προτιμά την έκφραση «άνευ όρων» από τις εκφράσεις «βασικό και μη βασικό», ο φιλόσοφος απαντά: -Διότι έχουμε ανάγκη του ελάχιστου εκφραζόμενου με το «άνευ όρων» σε κάθε δραστηριότητα μας. Κάθε άνθρωπος έχει ανάγκη  από ένα ελάχιστο απόλυτο (το άνευ όρων),που μας εγγυάται την ύπαρξή μας και την έκφραση μας σε όλους τους τομείς, χωρίς αντάλλαγμα. Δεν μπορεί να μας πει κανείς τι είναι το πιο βασικό: η υγεία ή ο έρωτας, η υγεία ή η εργασία, η υγεία ή η κουλτούρα.  Μας χρειάζεται ένα ελάχιστο «άνευ όρων» για όλα, είναι αυτό που μας επιτρέπει να υπάρχουμε, και που δεν είναι αποκλειστικά και μόνο το ελάχιστο ζωτικό όριο για να μη πεθάνουμε.

Περατώνων τις σκέψεις του, ο καθηγητής μάς συμβουλεύει: «Όφείλουμε εξασκώντας τις δημοκρατικές διαβουλεύσεις, χωρίς να βάζουμε σε κίνδυνο την υγεία, να έχουμε τον τρόπο να προστατεύσουμε το άνευ όρων ελάχιστο κουλτούρας ώστε να ανοίξουμε τις προοπτικές δημιουργίας του μέλλοντος».

Ποιός δεν θα ήταν σύμφωνος με αυτή την μετριοπαθή προτροπή, ελπίζοντας ότι ο καινούργιος χρόνος 2021 δεν θα μας κάνει να υποστούμε τόσα χουνέρια με όσα μας επιβάρυνεο ευρισκόμενος προ των πυλών εξόδου 2020. Έρρωσθε και ευδαιμονείτε…