Γράφει η Ευθυμία Γ. Πέγιου
Η πληθώρα των εκδόσεων στην πόλη μας κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, έπαιξε όχι μόνο σημαντικό ρόλο, αλλά και καθοριστικό στην πνευματική ζωή του τόπου. Σταθμό όμως στην εκδοτική κίνηση της Καβάλας αποτέλεσε η εφημερίδα «Ταχυδρόμος».
Εφημερίδα, η οποία συμπλήρωσε τον απίστευτο αριθμό φύλλου έκδοσης 21.971 μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του 2016, ημέρα που γράφθηκε ο ιστορικός επίλογος της, κατείχε την τιμητική 8η θέση ανάμεσα στις κυκλοφορούσες επαρχιακές εφημερίδες της χώρας. Τούτο βέβαια δεν υπήρξε τυχαίο, ήταν αποτέλεσμα του ήθους των εκδοτών, η αμεροληψία και η αντικειμενικότητα της παράθεσης των τοπικών πολιτικών, κοινωνικών και πολιτιστικών γεγονότων, γεγονότα που απασχολούσαν κατά καιρούς την πόλη και γενικότερα την περιοχή της.
Επειδή βιολογικά έχω την ίδια περίπου ηλικία με την εν λόγω εφημερίδα και επειδή επί 34 χρόνια εργάστηκα σ΄ αυτή, ως τεχνικός τύπου, αναπνέοντας πρώτα το αντιμόνιο και την τυπογραφική μελάνη της τέχνης του Γουτεμβέργιου κι αργότερα της λινοτυπίας, αισθάνομαι την υποχρέωση να αναφερθώ όσο μπορώ συνοπτικά στους πρώτους ιδρυτές της και στην μετέπειτα πολύχρονη ιστορία της.
Ο «Ταχυδρόμος», ιδρύθηκε το 1931 από το Μήτσο Αθανασιάδη, το Νίκο Αξαρλή και τον Ιορδάνη Βλάχο. Λίγους μήνες μετά, ο Μήτσος Αθανασιάδης και ο Ιορδάνης Βλάχος (ο οποίος σημειωτέον αργότερα βρήκε τραγικό θάνατο στη Μακρόνησο το 1949) αποχώρησαν από τον «Ταχυδρόμο», ενώ η εφημερίδα ξεκίνησε με νέα ορμή με αρχισυντάκτη τον Νίκο Αξαρλή, διευθυντή τον Γιάννη Πριμικίδη και διαχειριστή τον Γιάννη Μουτσοκάπα. Η εφημερίδα βέβαια εν μέσω οικονομικών κλυδωνισμών της εποχής (κρίση του 1932) συνέχισε την έκδοσή της.
Το 1935 η διακυβέρνηση της χώρας βρισκόταν στα χέρια του Λαϊκού Κόμματος. Εν τω μεταξύ τη χρονιά αυτή ξεσπούν σε διάφορα διαμερίσματα της χώρας στρατιωτικά κινήματα. Η εφημερίδα «Ταχυδρόμος» λόγω της πολιτικής της τοποθέτησης, δέχθηκε και αυτή σοβαρό κτύπημα. Οι κινηματίες με διάταγμα τους κλείνουν την εφημερίδα, ευτυχώς ελάχιστο χρονικό διάστημα. Με την επανέκδοσή της, της δίδεται και η ευκαιρία να εκσυγχρονίσει τις τυπογραφικές εγκαταστάσεις της και από την παλιά τεχνολογία της τυπογραφίας (των στοιχείων) να περάσει στη νέα αυτή της λινοτυπίας, εξαιρετικά ενδιαφέρον γεγονός για τα τυπογραφικά μέχρι τότε δεδομένα, ενώ παράλληλα μεταφέρεται στο νέο ανταλλάξιμο ιδιόκτητο κτήμα της Παύλου Μελά 24, όπου και συνεχίζει να εκδίδεται.
Στα χρόνια του μεσοπολέμου που ακολουθούν, όπου η πληροφόρηση ήταν ελάχιστη έως και μηδενική, ειδικά στην επαρχία και τα μέσα ενημέρωσης ανύπαρκτα, αφού κι αυτή ακόμη η «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης, λόγω του ανωμάλου οδικού δικτύου έφτανε στην Καβάλα την επόμενη της έκδοσής της, ο «Ταχυδρόμος» με την πληθώρα του τοπικού ρεπορτάζ αλλά και του πανελλήνιου, το οποίο εξασφάλιζε από τους μόνιμους ανταποκριτές του, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην καθημερινή ενημέρωση όχι μόνο της Καβάλας, αλλά ολόκληρης της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.
Ασφαλώς είναι βαριά η ευθύνη σε όποιον τολμήσει να ξεφυλλίσει τους ατέλειωτους πυκνογραμμένους τόμους της εφημερίδας αυτής, για να μπορέσει να φέρει στη δημοσιότητα άπειρα γεγονότα που συνέβησαν σε τούτο δω τον τόπο, κατά τη διάρκεια των 85 χρόνων έκδοσης της. Γεγονότα τα οποία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των πολλαπλών πολιτικοοικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων που απασχόλησαν κάποτε την πόλη της Καβάλας. Δύσκολη επίσης είναι η αναδημοσίευση έστω μερικών σημαντικών άρθρων της εφημερίδας αυτής όπου μέσα από την τότε επικαιρότητα τους καταδεικνύεται και η σπουδαιότητα του ρόλου της που είχε πάντα ως γνώμονα την εξυπηρέτηση του τόπου και τα συμφέροντά του.
Έτσι συχνά κάνοντας χρήση της πολιτικής της επιρροής δεν δίστασε με πύρινα άρθρα να καυτηριάσει τον αντιδημοκρατικό νόμο του «ιδιώνυμου» του Βενιζέλου, ακόμη και την πολιτική της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου του Μεταξά, όταν μάλιστα μετά το 1936 κυριαρχούσε το «ρετσινόλαδο», η «φάλαγγα» και ο «πάγος». Και όταν ακόμη οι φυλακές και τα νησιά ήταν γεμάτα από Καβαλιώτες καπνεργάτες, κορυφαία στελέχη τότε του ΚΚΕ.
Για την ιστορία και το ρόλο του «Ταχυδρόμου» εκείνης της εποχής είναι ενδεικτικοί και μόνο οι παρακάτω τίτλοι, οι οποίοι έβλεπαν τότε το φως της δημοσιότητας με πηχιαίους τίτλους στην προμετωπίδα της εφημερίδας:
5 Μαΐου 1936: Εκηρύχθη και εις την πόλη μας απεργία – Οι εργάτες εγκατέλειψαν μέχρι ενός τας καπναποθήκας – Οι επαγγελματίαι ζητούν την ικανοποίηση των εργατών – Ο «Ταχυδρόμος» στηρίζει τον αγώνα.
6 Μαΐου 1936: Η χθεσινή ογκώδης συγκέντρωση των καπνεργατών στο γυμναστήριο. – Ο Νομάρχης απειλεί το σύμπαν. – Ο αγώνας στηρίζεται από την εφημερίδα μας.
7 Μαΐου 1936: Οι επαγγελματίαι κατέρχονται σήμερον εις λευκήν απεργίαν. Παρά τα τρομοκρατικά μέτρα, ουδέν κατάστημα θα ανοίξει.
8 Μαΐου 1936: Κύριο άρθρο της εφημερίδας: «Η χθεσινή κραυγή των εργαζομένων τάξεων – Ο «Ταχυδρόμος» ζητεί την αντικατάστασιν του Νομάρχου»
9 Μαΐου 1936: Τα χθεσινά δραματικά γεγονότα της Θεσσαλονίκης. – Λυσσώδης σύγκρουσις αστυνομικών μετά απεργών.
Κυριακή 10 Μαΐου 1936: Ο «Ταχυδρόμος» εκδίδεται με πένθος στην πρώτη του σελίδα και στο κύριο άρθρο του γράφει: «Μετά το χυθέν αίμα στη Θεσσαλονίκη – Το δίκαιον είναι με το μέρος των εργατών. Ο αγώνας για το ψωμί – Βαρύ πένθος για τους 10 νεκρούς».
13 Ιουνίου 1936: Ο «Ταχυδρόμος» ζητεί την αποφυλάκιση των συλληφθέντων καπνεργατών.
Και 15 Ιουνίου 1936: «Η τραγωδία του πεινασμένου λαού της Καβάλας».
Με την έναρξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ο «Ταχυδρόμος» εξακολουθεί να βρίσκεται στις επάλξεις της τοπικής δημοσιογραφίας. Εκείνες τις κρίσιμες ώρες έπαιξε εθνικό ρόλο εμψυχώνοντας με άρθρα τον πληθυσμό της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.
Το 1941, όταν οι Βούλγαροι κατακτητές κατέλαβαν την Καβάλα, λεηλάτησαν τις εγκαταστάσεις της εφημερίδας και όλων των άλλων τυπογραφείων με επαχθή και βάρβαρο τρόπο. Σχίζουν και καίνε ό,τι υπήρχε από χαρτί με ελληνική γραφή, ενώ οι λινοτυπικές μηχανές και το σύγχρονο τότε πιεστήριο κατάσχονται και στέλνονται στη Σόφια. Ακολούθησαν τέσσερα χρόνια σκοταδισμού κι απαγόρευσης κάθε εντύπου ελληνικής γραφής.
Αμέσως μετά την απελευθέρωση της Καβάλας από την 4χρονη βουλγαρική κατοχή, στις 3 Μαΐου του 1945, επανεκδίδεται η εφημερίδα με αρχισυντάκτη πάλι τον Νίκο Αξαρλή, Διευθυντή τον Γιάννη Πριμικίδη και διαχειριστή τον Γιάννη Μουτσοκάπα με βοηθό οικονομικών και συντονιστή των τυπογραφείων τον Γεώργιο Μισιρλή. Βασικοί δε συντάκτες υπήρξαν: ο Χρήστος Βραϊκίδης, άριστος αθλητικογράφος, ο Γεώργιος Τάτσης, υπεύθυνος τοπικού ρεπορτάζ, ο Γιάννης Ιωαννίδης (Ιω.Ιω.), ο Δημήτρης Γλυφός και ο Πασχάλης Δούκας (φιλολογία – πολιτιστικά), ο Μίμης Γκουλούσης και ο Μιχάλης Μαυρόπουλος κι αργότερα ο Ζήσης Μπρουκάκης.
Τυπογράφοι – λινοτύπες οι: Μ. Αλτικουλάτση, Γ. Βόγδος, Ι. Σεϊτανίδης, Στ. Βασίλαρος, Ευθυμία Πέγιου, Κατίνα Λαφίδου, Ρίτσα Βαρνά, Γεώργιος Καζακίδης.
Μαρμαράδες οι: Απ. Καζακίδης, Δημ. Πετρόγκας, Γιάννης Πετρόγκας, Αθαν. Δεβελέγκας, Ηλίας Δεμίσαρλης και πιεστές οι: Γεώργιος Καπρίκης, Ν. Καζακίδης και Απ. Δορδοκίδης.
Μετά την μεταπολίτευση και το θάνατο του Νίκου Αξαρλή, το 1975, επέρχονται οι παρακάτω αλλαγές: Διευθυντής σύνταξης αναλαμβάνει ο Δημ. Τουλκίδης και το 1987 μετά την παραίτησή του, εκδότης και διευθυντής σύνταξης αναλαμβάνει ο Ζήσης Μπρουκάκης με αρχισυντάκτη τον Παύλο Αλισάνογλου.
Στο σημείο αυτό δε μπορώ να μην αναφερθώ στους άριστους λογοτέχνες: Φώτη Πρασίνη, ο επωνομαζόμενος Βενέζης της Καβάλας, στον Λυκειάρχη Χαράλαμπο Λαλένη, στον αρχαιολόγο Δημήτρη Λαζαρίδη, στον καθηγητή φιλολογίας Γιάννη Σχοινά και στον στρατιωτικό γιατρό Κωνσταντίνο Ντόκλα, οι οποίοι με τις πλούσιες φιλολογικές τους επιφυλλίδες όχι μόνο κοσμούσαν τις στήλες του «Ταχυδρόμου», αλλά συγχρόνως ανέβαζαν και το πνευματικό επίπεδο των αναγνωστών του.
Τέλος μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του 2016, που γράφθηκε ο επίλογος της ιστορικής εφημερίδας, εκδίδονταν από τους κληρονόμους του Γιάννη Μουτσοκάπα, Αλέξη Μουτσοκάπα γιατρό και Δημήτρη Μουτσοκάπα, οι οποίοι πιστεύοντας πως κάποιες αξίες πρέπει να μένουν αναλλοίωτες, ακολούθησαν την ίδια συντηρητική απόκλιση, το ίδιο ήθος και την ίδια αμερόληπτη αντικειμενικότητα γύρω από την καθημερινότητα και τα επί μέρους προβλήματα των Καβαλιωτών.
Η παύση της κυκλοφορίας ειδικά μιας επαρχιακής εφημερίδας, ασφαλώς προξενεί λύπη στους ένθερμους αναγνώστες της, αλλά πάντα θα υπάρχει κι ένα άλλο όπως πολύ σοφά είπε κι ο Ηράκλειτος: «Στη ζωή τα πάντα ρει».
Όσοι περάσαμε από τις δημοσιογραφικές επάλξεις της εφημερίδας αυτής, είτε ως δημοσιογράφοι, είτε ως εργάτες τύπου, θα θυμόμαστε πάντα τη δημοκρατικότητα της εργοδοσίας και την αγάπη τους προς τους εργαζόμενους.
Καβάλα, 6/2/2017.
Στη φωτογραφία
Το προσωπικό του «Ταχυδρόμου» τη δεκαετία του 1950 – 60. Καθήμενοι από τα δεξιά: Χρ. Βραϊκίδης, Δ. Γλυφός, Γ. Μουτσοκάπας, Γ. Τάτσης, Ι. Πριμικίδης, Ι. Ιωαννίδης, Ν. Αξαρλής, . Μισιρλής,, Ι. Σεϊτανίδης. Δεύτερη σειρά: Πετρόγκας (πατέρας), Ε. Πέγιου, Κ. Λαψίδου, Ρ. Δοβίσταλη, Γ. Βόγδος, Γ. Μαντζώρης. Στην επάνω σειρά: Μ. Βέρρος, Ν. Καζακίδης, Στ. Βασίλαρος, Γ. Σιδηρόπουλος, Γ. Καπρίνης, Πετρόγκας Γιάννης, Ζαμβρακίδης.
