Φωτιά ενάντια στη φωτιά

Είναι προφανές, αναφέρεται καθημερινά από τα μέσα ενημέρωσης κάθε είδους. Έχει γίνει πολύ συνηθισμένο πράγμα να μιλάμε για πυρκαγιές. Τόσο στις αγροτικές περιοχές όσο και στις πόλεις.

της Biodiversidad. Sustento y culturas,

μετάφραση από ECOR Network Βιοποικιλότητα. Υποστήριξη και κουλτούρα

Οι δασικές πυρκαγιές αυξάνονται σε συχνότητα, αλλά και εντείνονται. Τι συμβαίνει; Από την αρχή υπάρχουν εκείνοι που απαντούν: είναι η κλιματική αλλαγή, είναι οι τεράστιες αυξήσεις της θερμοκρασίας. Είναι η ξηρασία, η έλλειψη νερού, που μεγαλώνει και μοιάζει να κυριεύει τον πλανήτη. Σημειώνεται όμως και το χέρι ανδρών και γυναικών. Είναι επιχειρηματικές ομάδες ή ισχυρές περιφερειακές δυνάμεις, άπληστες για γη, που δίνουν ώθηση στα γεωργικά σύνορα και αρπάζουν τη γη, για να αυξάνουν τις φυτείες τους με μπανάνες, μάνγκο, ανανάδες, αγαύες, αλλά τώρα πάνω από όλα αβοκάντο ή λαχανικά σε θερμοκήπια που αυξάνουν όλο και περισσότερο σε αριθμό. Αυτοί οι άνθρωποι δεν διστάζουν να βάλουν φωτιές χωρίς να λάβουν υπόψη τις πιθανές ανισορροπίες, τις απώλειες ανθρωπίνων ζωών, την καταστροφή σπιτιών, αγροκτημάτων, φάρμες αναπαραγωγής. Ούτε ασχολούνται με την καταστροφή της άγριας ζωής: ζώα, φυτά, μύκητες, μικροοργανισμοί.

Και σίγουρα είναι όλες οι αιτίες που προαναφέρθηκαν, οι οποίες είναι επίσης αλληλένδετες μεταξύ τους και δημιουργούν φαύλους κύκλους, βιομηχανικές αναπαραγωγές, το φαινόμενο του θερμοκηπίου της παραγωγής και των μεταφορών. Το βιομηχανικό καπιταλιστικό σύστημα, δεν υπάρχει αμφιβολία γι’ αυτό. Όπως δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα ποσοστά εμπρησμών είναι υψηλά οπουδήποτε στον κόσμο.

Για όσους ανάβουν τις φωτιές δεν μετράει τίποτα. Και αυτοί από εμάς που έχουμε υποφέρει από τις πυρκαγιές, συνειδητοποιούμε ότι τίποτα δεν έχει σημασία γι’ αυτούς. Η φωτιά δεν καίει μόνο το δάσος, ή τη γη, αλλά και τις πράξεις, τη δράση εκείνων που αναζητούν τον έλεγχο των πάντων, χωρίς να υπάρχει μια λογική αιτία, πολύ περισσότερο η δικαιοσύνη.

Στις αρχές του 2022, το UNEP [Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον, United Nations Environment Programme] είχε ήδη προειδοποιήσει, αναφέροντας στην έκθεσή του Fronteras 2022: ruido, llamas y desquilibros: temas emergentes de preocupación ambiental – θόρυβος, φλόγες και ανισορροπίες: αναδυόμενα ζητήματα περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, ότι «οι δασικές πυρκαγιές συμβαίνουν με μεγαλύτερη σφοδρότητα και συχνότητα». O oργανισμός των Ηνωμένων Εθνών ανέφερε επίσης, ως αιτία ανησυχίας, την αύξηση του θορύβου (ή της ακουστικής ρύπανσης όπως ονομάζεται τώρα) και τις διακοπές σε ορισμένες στιγμές των φάσεων του κύκλου ζωής στα φυσικά συστήματα, τις λεγόμενες «φαινολογικές ανισορροπίες». δηλαδή τις διαταραχές στους επαναλαμβανόμενους κύκλους μέσα στους οποίους αλληλεπιδρούν τα είδη. Όταν οι συνθήκες διαταράσσονται από ξαφνικά και απροσδόκητα γεγονότα, αυτές οι αλληλεπιδράσεις προκαλούν αλλοιώσεις καθώς «τα φυτά και τα ζώα σε χερσαία, υδάτινα και θαλάσσια οικοσυστήματα χρησιμοποιούν τη θερμοκρασία, τη διάρκεια της ημέρας ή τη βροχόπτωση ως ενδείξεις για να ξεδιπλωθούν, να ανθίσουν, να καρποφορήσουν, να αναπαραχθούν, να φωλιάσουν, για την επικονίαση, την μετανάστευση ή να μεταμορφωθούν». Όλα αυτά καταστρέφονται σοβαρά από πυρκαγιές, ειδικά αν πρόκειται για εμπρησμό.

Σε αυτήν την περίπτωση, οι ασυνήθιστες συνδέσεις με άλλα φαινόμενα μπορούν να «προκαλέσουν ηλεκτρικές καταιγίδες, οι οποίες θα μπορούσαν να επιδεινώσουν τις πυρκαγιές μέσω της ασυνήθιστης ταχύτητας του ανέμου που μπορεί με τη σειρά του να προκαλέσει περισσότερους κεραυνούς και έτσι να δημιουργήσει νέες πυρκαγιές» σε μια ασταμάτητη εμπρηστική σπείρα.

Σύμφωνα με την έκθεση, μεταξύ 2002 και 2016, κάηκαν κατά μέσο όρο 423 εκατομμύρια εκτάρια γης, ίση με το μέγεθος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η έκθεση αναφέρει ότι «το 67% της παγκόσμιας έκτασης που κάηκε από όλους τους τύπους πυρκαγιών, συμπεριλαμβανομένων των δασικών πυρκαγιών, βρισκόταν στην αφρικανική ήπειρο».

Κάτι πολύ ενδιαφέρον σχετικά με την έκθεση είναι ότι το UNEP- United Nations Environment Programme, δέχεται ότι η αλλαγή χρήσης της γης είναι ένας άλλος παράγοντας κινδύνου, συμπεριλαμβανομένης της υλοτομίας για εμπορικούς σκοπούς και της αποψίλωσης των δασών για αγροκτήματα, βοσκοτόπια και αστική εξάπλωση. Η έκθεση αναγνωρίζει επίσης ότι «μια άλλη αιτία του πολλαπλασιασμού των δασικών πυρκαγιών είναι η επιθετική καταστολή φυσικής πυρκαγιάς, απαραίτητη σε ορισμένα συστήματα της Φύσης για τον περιορισμό της ποσότητας εύφλεκτου νεκρού φυλλώματος, καθώς και οι ανεπαρκείς πολιτικές διαχείρισης της φωτιάς που αποκλείουν τις παραδοσιακές πρακτικές διαχείρισης της φωτιάς, σύμφωνα με τις ιθαγενείς γνώσεις και έθιμα».”.

Όμως ο συναγερμός εξαπλώνεται, γι’ αυτό τον δεκέμβριο του 2019 «το Διεθνές Δικαστήριο για τα Δικαιώματα της Φύσης (TIDN) άκουσε και παραδέχθηκε την υπόθεση των δασικών πυρκαγιών στη Βολιβία, ως μέρος της υπόθεσης του Αμαζονίου, στο Σαντιάγο της Χιλής. Στις 13 ιανουαρίου, 2020, εξέδωσε μια απόφαση, με την οποία ζήτησε από τις εθνικές αρχές να καταργήσουν ορισμένες νομικές διατάξεις που «ενθάρρυναν και διευκόλυναν τις πυρκαγιές» που καταγράφηκαν μεταξύ ιουλίου και νοεμβρίου 2018″.

“Σε διάστημα τριών ημερών, οι δικαστές Nancy Yáñez (Χιλή), Felicio Pontes (Βραζιλία) και Patricia Gualinga (Εκουαδόρ) άκουσαν περίπου 15 παρεμβάσεις από εκπροσώπους αυτόχθονων πληθυσμών, ακτιβιστές, εθελοντές πυροσβέστες, αξιωματούχους των προστατευόμενων περιοχών, της κυβέρνησης της Santa Cruz, των δημαρχείων και μέλη των διαχειριστικών επιτροπών. Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν το 2019 στην Chiquitania, την Aμαζονία και το Chaco της Βολιβίας ήταν οικοκτονίες που προκλήθηκαν από την Κρατική πολιτική και τον τομέα των business, και τόνισε ότι οι νόμοι που προωθούν τις πυρκαγιές και τις λεηλασίες πρέπει να καταργηθούν”.

Πρόσφατα, στο Μόνιμο Δικαστήριο των Λαών, στη συνεδρίασή του στο El Cerrado, το κατηγορητήριο που παρουσιάστηκε για το Κεφάλαιο της Βραζιλίας τόνισε ορισμένες αιτίες: «Ένα στοιχείο που σχετίζεται με την αύξηση της αποψίλωσης είναι οι δασικές πυρκαγιές: 10.000 το 2019 και 22.000 το 2020. Κάτι που δεν κάνει πάντα είδηση, είναι οι συγκρουσιακές και εγκληματικές δυναμικές που βρίσκονται στο επίκεντρο των δασικών πυρκαγιών και ότι η φωτιά χρησιμοποιείται συχνά ως εργαλείο για τον έλεγχο της επικράτειας από όσους θέλουν να αποψιλώσουν για να αρπάξουν τις γαίες. […] Η φωτιά χρησιμοποιείται για την παγίωση της αρπαγής γαιών, για να καλυφθεί η εισβολή δημοσίων εκτάσεων, το περιβαλλοντικό έγκλημα (παράνομη υλοτομία) και η σκόπιμη αποψίλωση-υλοτομία, κάνοντας τη γη να φαίνεται ότι χρησιμοποιείται για γεωργία ή βοσκή ή, σε ορισμένες περιοχές, μονοκαλλιέργειες.

Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι οι πυρκαγιές εξαπλώνονται και πλέον καίνε σχεδόν διπλάσια δενδροκάλυψη από ό,τι πριν από δύο δεκαετίες. Το 2022, οι πυρκαγιές έκαψαν 3 εκατομμύρια εκτάρια περισσότερα από το 2001. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Πόρων, World Resources Institute, «το 2021 ήταν ένα από τα χειρότερα χρόνια για τις πυρκαγιές από την αρχή του 21ου αιώνα, προκαλώντας μια απώλεια από δενδροκάλυψη 9,3 εκατομμυρίων εκταρίων παγκοσμίως (περισσότερο από το ένα τρίτο της απώλειας δενδροκάλυψης εκείνου του έτους).

Είναι αλήθεια ότι σήμερα τα ακραία κύματα καύσωνα έχουν μια πιθανότητα 5 φορές μεγαλύτερη να εμφανιστούν, προκαλώντας ξηρασίες και ξηρό περιβάλλον, ευνοώντας πυρκαγιές που, με τη σειρά τους, προκαλούν εύκολα ασταμάτητους φαύλους κύκλους.

Μόνο στο Μεξικό, για να αναφέρω ένα παράδειγμα ανάμεσα σε πολλά στη Λατινική Αμερική, μεταξύ ιανουαρίου και μαρτίου 2022 σημειώνονταν κατά μέσο όρο 18 πυρκαγιές την ημέρα, σε ένα σύνολο 1.497, εκ των οποίων το 42,42% λόγω παράνομων δραστηριοτήτων και το 12, 09% για άγνωστους λόγους.

Σε αυτό το τεύχος της Βιοποικιλότητας- Biodiversità αποφασίσαμε να μοιραστούμε εμπειρίες μεταξύ Αργεντινής, Βραζιλίας, Βολιβίας, Χιλής, Εκουαδόρ, Μεξικού, Παραγουάης και άλλων ηπειρωτικών περιοχών, ερευνώντας τα αίτια και αναζητώντας προτάσεις για προστασία και πρόληψη.

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος infoaut.org