Η κουλτούρα της επιτήρησης

Το να σκεπτόμαστε στην κουλτούρα της σύγχρονης επιτήρησης με αναφορά στο φαντασιακό της οργουελικής δυστοπίας κινδυνεύει να μας κάνει να χάσουμε από τα μάτια μας όσα συμβαίνουν στην πραγματικότητα.

Εάν τον τελευταίο καιρό κοιτάξουμε με ανησυχία στην αύξηση του επιπέδου ελέγχου επί των ατόμων και επί της κοινότητας που αναπτύσσουν οι κρατικοί μηχανισμοί, σίγουρα πολύ λιγότερο συναγερμό φαίνεται να προκαλεί αυτό που ήδη σε επίπεδο επιτήρησης και ατομικής και κοινωνικής κατεύθυνσης η οικονομική σφαίρα, εδώ και αρκετό καιρό, θέτει σε εφαρμογή. Έχει ειπωθεί ότι η χρήση της ψηφιοποίησης της ανθρώπινης εμπειρίας με σκοπό το κέρδος μπόρεσε να ευδοκιμήσει χάρη σε μια ορισμένη τάση στην «εθελοντική δουλοπρέπεια» που τα άτομα φαίνεται να ανταλλάσσουν πρόθυμα με κάποια «υπηρεσία», την οποία προσφέρει ο ιστός ή κάποια κοινωνική πλατφόρμα, μέσω της οποίας αντισταθμίζεται μια ολοένα και πιο έντονη έλλειψη κοινωνικών σχέσεων και δράσης έξω από τις οθόνες. αλλά αυτή η τάση δεν οφείλεται τόσο στις ανθρώπινες αδυναμίες, φαίνεται μάλλον ότι είναι αποτέλεσμα κάποιων σημαντικών μετασχηματισμών – όχι μόνο τεχνολογικών – που σηματοδότησαν την τελευταία δεκαετία.

Εάν η ψηφιοποίηση πολυάριθμων υπηρεσιών έχει επιβάλει πρακτικά τη συνεχή χρήση του Ίντερνετ – τόσο ώστε σαφώς να φέρνει σε δύσκολη θέση το γηραιότερο τμήμα του πληθυσμού, λιγότερο ικανό να χρησιμοποιήσει ψηφιακή τεχνολογία, και το πιο οικονομικά μειονεκτικό, αναπόφευκτα λιγότερο εξοπλισμένο με τους απαραίτητους πόρους – εντούτοις είναι αντικειμενικά δύσκολο να ξεφύγουμε από εκείνες τις ψηφιακές πλατφόρμες που μοιάζουν να προσφέρουν δωρεάν ένα συναίσθημα συμμετοχής, κοινωνικής σχέσης, ταυτότητας και πρωταγωνισμού, τόσο ώστε να χρησιμοποιείται και για την διαμαρτυρία κατά εκείνου του κοινωνικού ελέγχου στον οποίο συμβάλλει με την εισαγωγή δεδομένων στο διαδίκτυο. Οι χρήστες των ψηφιακών τεχνολογιών είναι «πρώτες ύλες, εμπορεύματα και μηχανές παραγωγής προς διαχείριση, χρήση, σάρωση και συναρμολόγηση […]. Στον ψηφιακό καπιταλισμό, το υποκείμενο-καταναλωτής αγαθών και υπηρεσιών βρίσκεται πάντα σε εργασία επειδή παράγει πληροφορίες ασταμάτητα» ¹. Λίγο ενδιαφέρει τι ανταλλάσσουν οι άνθρωποι στο διαδίκτυο, ακόμη και οι πιο θερμές και ριζοσπαστικές διαμαρτυρίες είναι καλοδεχούμενες. αυτό που έχει σημασία είναι ότι παράγονται μεγάλες ποσότητες δεδομένων.

Γράφει λοιπόν ο GioacchinoToni πως αυτός που ονομάστηκε «καπιταλισμός της επιτήρησης” ² βγαίνει από τις οθόνες και μπαίνει στην πραγματικότητα όχι μόνο μέσω των εφαρμογών και των πλατφορμών που χρησιμοποιούνται καθημερινά, αλλά και χάρη στο »ίντερνετ των πραγμάτων” ³, σε αντικείμενα ψηφιακά συνδεδεμένα στο δίκτυο, και το κάνει εκμεταλλευόμενος: τις αυστηρές προθεσμίες που επιβάλλει στα άτομα η «κοινωνία της απόδοσης” ⁴, την τάση να καταφεύγουν σε άνετα, διαισθητικά και έτοιμα προς χρήση συστήματα που θεωρούνται ουδέτερα ⁵, τον κατακερματισμό της μάθησης ⁶, την επιλεκτική πρόσβαση σε πληροφορίες χρήσιμες για άμεσες ανάγκες σχέσης ⁷, την επιθυμία συμμετοχής σε ένα σίγουρο όραμα για το μέλλον που σχεδιάζεται στο τραπέζι από τους επεξεργαστές της εταιρείας ξεκινώντας από τις πληροφορίες σχετικές με τη συμπεριφορά των ατόμων ⁸, τις σχεδιαστικές και διοικητικές πολιτικές που δομούν και κατευθύνουν τις τεχνολογίες ⁹, την πρωτοκαθεδρία της προσωρινής ιδιοποίησης-απαλλοτρίωσης του χρήστη έναντι του περιεχομένου μέσα σε ένα πλαίσιο στο οποίο είναι η τεχνική που οριοθετεί τα όρια των νέων τρόπων μιας ολοένα και πιο κομφορμιστικής γνώσης ¹⁰. Είμαστε αντιμέτωποι με το πιο εξελιγμένο εργαλείο παρακολούθησης και πρόβλεψης συμπεριφοράς που έχουμε δει ποτέ σε δράση στην ιστορία, και οι περισσότερες από αυτές τις πρακτικές κοινωνικού ελέγχου και χειραγώγησης δεν είναι στην κατοχή των Κρατών, αλλά ιδιωτικών εταιρειών, των νέων υπερδυνάμεων ¹¹.

Θα ήταν σημαντικό να εμβαθύνουμε την ολοένα και πιο έντονη μετάβαση της παραδοσιακής λειτουργίας λογοκρισίας, ηθικού προσανατολισμού, άλλοτε προνόμιο των Κρατών, στις μεγάλες ιδιωτικές πλατφόρμες επικοινωνίας και εμπορίου. Η διαδικτυακή συμμετοχή υπόκειται όλο και περισσότερο σε εταιρικές ρυθμίσεις παρά στη νομοθεσία των Κρατών, τόσο που, όπως είδαμε, οι ίδιοι οι πολιτικοί ηγέτες, εάν θέλουν να χρησιμοποιήσουν εικονικές πλατείες για να επικοινωνήσουν, πρέπει να προσαρμοστούν στις παραμέτρους λογοκρισίας που καθορίζονται από οι εταιρείες, dallecorporation. Αυτό είναι επίσης σύμπτωμα ενός περάσματος παράδοσης που έχει γίνει αναπόφευκτο την στιγμή που έχει αυξηθεί η τάση για παραίτηση από τον θρόνο της πολιτικής στην οικονομία.

Είναι πλέον σαφές ότι η έννοια της υπερδύναμης δεν μπορεί να εφαρμοστεί-αποδοθεί αποκλειστικά σε ένα Κράτος με ισχυρό στρατιωτικό εξοπλισμό αλλά πρέπει επίσης να περιλαμβάνει την κυβερνοχώρα. Εάν μια υπερδύναμη στον κυβερνοχώρο θέλει να λέγεται τέτοια πρέπει να μπορεί να έχει ευρεία πρόσβαση στο δίκτυο, ασκώντας έναν ορισμένο έλεγχο των ροών δεδομένων, τότε αυτός ο ορισμός αναφέρεται σήμερα σε κολοσσούς όπως η Google, η Microsoft, η Apple, η Amazon και οι σημαντικότερες εταιρείες που παρέχουν υποδομές και τεχνολογίες κατασκευής μικροεπεξεργαστών. Στη συνάντηση κυβερνοασφάλειας του G7 του 2017, που πραγματοποιήθηκε στην Ischia υπό την ιταλική προεδρία, δίπλα στους ηγέτες των επτά πιο ισχυρών χωρών στον κόσμο πήραν θέση οι εκπρόσωποι των κολοσσών του διαδικτύου και της πληροφορικής, επιβεβαιώνοντας, για άλλη μια φορά, τον ρόλο, ολοένα πιο σημαντικό, αυτών των μεγάλων εταιρειών στο παγκόσμιο πολιτικό τοπίο.

Σήμερα το 90% των αναζητήσεων στο διαδίκτυο γίνονται μέσω της Google. Η ίδια η Google, μαζί με τη Facebook, ελέγχει πάνω από το 90% της διαδικτυακής διαφήμισης. Τα λειτουργικά συστήματα της Apple (iOS) και της Google (Android) εξοπλίζουν το 99% των smartphones. Πάλι η Apple, αλλά αυτή τη φορά με τη Microsoft, παρέχουν το 95% των λειτουργικών συστημάτων στον κόσμο. Το 95% των ατόμων κάτω των τριάντα που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο (δηλαδή όλοι) έχουν προφίλ στο Facebook ή στο Instagram (το οποίο είναι πάντα της Facebook). Η Amazon ελέγχει τις μισές ηλεκτρονικές πωλήσεις στις ΗΠΑ. Στις δυτικές χώρες, ένας στους τρεις ανθρώπους χρησιμοποιεί πλέον φωνητικό βοηθό όπως η Alexa (Amazon) ή η Siri (Apple). Ένα πάντα ενεργό αυτί που ακούει, ακούει, ακούει και αποθηκεύει πληροφορίες. Παρόμοιοι αριθμοί αφορούν υπηρεσίες όπως τα κλασικά e-mail, χάρτες, ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης ή αυτοκινούμενα αυτοκίνητα ¹².

Μοιράζονται τους χώρους σύννεφων, glispazicloud, όπου υπάρχουν πληροφορίες κάθε είδους, η Amazon, η οποία ελέγχει σχεδόν τη μισή παγκόσμια αγορά, η Microsoft – η οποία περηφανεύεται μια προνομιακή σχέση με το Πεντάγωνο – και η Google.

Εν ολίγοις, «το μεγαλύτερο έργο ψηφιοποίησης που έγινε ποτέ» πραγματοποιήθηκε στην πραγματικότητα από αυτές τις μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες που ενισχύουν περαιτέρω την ικανότητά τους να κυριαρχούν. ¹³.

Ως εκ τούτου, μπορεί να είναι αντιφατικό να κάνουμε επιθέσεις μέσα στο Διαδίκτυο ενάντια στις πρακτικές παρακολούθησης ή να το κάνουμε σε μια πλατεία με ένα smartphone στην τσέπη, όταν δεν το παίρνουμε στα χέρια μας για να ψηφιοποιήσουμε προθύμως την πραγματικότητα και να τη διαδώσουμε στα κοινωνικά μέσα, σαν σχεδόν να θέλουμε να την επιβεβαιώσουμε μέσα σε εκείνο τον κόσμο που βιώνεται όλο και περισσότερο ως πρωταρχικός. Εάν είναι αδιαμφισβήτητο ότι η ψηφιοποίηση έχει διευρύνει και εντείνει την επιτήρηση, είναι πιο δύσκολο να πούμε πόσο αυτή η ίδια τεχνολογία, σε ένα τέτοιο πλαίσιο, και μέσα σε αυτή την συγκυρία,
μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πραγματικά άλλους σκοπούς.¹⁴.

Επιμένει σχετικά με το πώς έχουν αλλάξει τις τελευταίες δεκαετίες η εμπειρία και η αντίληψη της επιτήρησης το βιβλίο του DavidLyon, Η κουλτούρα της επιτήρησης. Πώς η κοινωνία του ελέγχου μας έχει καταστήσει όλους ελεγκτές – Laculturadellasorveglianza. Come la società del controllo ci ha reso tutti controllori (Luiss University Press 2020), πουκυκλοφόρησεαρχικάστααγγλικάτο 2018. Με την έκφραση «κουλτούρα της επιτήρησης», ο Lyon αναφέρεται σε όλους εκείνους τους τομείς ενδιαφέροντος που είναι συνήθως χαρακτηριστικοί της ανθρωπολογίας, όπως τα έθιμα και οι χρησιμότητες, οι συνήθειες και οι τρόποι με τους οποίους κάποιος κοιτάζει και ερμηνεύει τον κόσμο. Αντί για τα πολιτικοοικονομικά κέντρα εξουσίας που ενδιαφέρονται για τον έλεγχο, ο συγγραφέας προτιμά να επικεντρωθεί στους τρόπους με τους οποίους φανταζόμαστε την επιτήρηση και βιώνεται από τα άτομα, στο πώς έχουν επηρεαστεί οι καθημερινές μπανάλ δραστηριότητες από την επιτήρηση, και πώς αυτές με τη σειρά τους την επηρεάζουν, και για το πώς τείνουμε να την προωθούμε ή να παίρνουμε μέρος σε αυτήν, καθιστώντας την μέρος του τρόπου ζωής μας.

Η επιτήρηση δεν είναι πλέον μόνο κάτι εξωτερικό που επηρεάζει «τη ζωή μας». Είναι επίσης κάτι στο οποίο συμμορφώνονται οι απλοί πολίτες – σκόπιμα και εν γνώσει ή όχι, συνειδητά ή όχι – που διαπραγματεύονται, στο οποίο αντιστέκονται, συμμετέχουν και, στο οποίο, με νέους τρόπους, δίδουν αρχή και την οποίαν επιθυμούν. Από μια θεσμοθετημένη πτυχή της νεωτερικότητας ή ενός τεχνολογικού τρόπου κοινωνικής πειθαρχίας, τώρα η επιτήρηση έχει πλέον εσωτερικοποιηθεί με νέους τρόπους. Διαποτίζει τους καθημερινούς προβληματισμούς-στοχασμούς για την πραγματικότητα και το ρεπερτόριο των καθημερινών πρακτικών […] Η κουλτούρα της επιτήρησης είναι πολύπλευρη, περίπλοκη, ρευστή και μάλλον απρόβλεπτη ¹⁵.

Η κουλτούρα της σύγχρονης επιτήρησης θα μπορούσε, ως εκ τούτου, να χαρακτηρίζεται, σε σύγκριση με το παρελθόν, από μια μεγαλύτερη ενεργό συμμετοχή στην παρακολούθηση του ιδίου εαυτού και των άλλων. σε αυτή την τελευταία περίπτωση θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι εάν η ζωή των άλλων μπορεί εύκολα να ελεγχθεί μέσω των κοινωνικών μέσων, attraverso i social, αυτό συμβαίνει και διότι οι «ελεγχόμενοι» κάνουν τα πάντα για να το επιτρέψουν, εμμονικοί όντες παρουσιάζοντας στο δίκτυο αυτό που τους επιβάλλεται άμεσα, ακόμη και αν είναι σαφές ότι τα παρόντα συστήματα στην αγορά, όπως οι πλατφόρμες ιστού, lepiattaformeweb, είναι ρητά σχεδιασμένες για να ενθαρρύνουν όλο αυτό.

Από την μια, η εμπλοκή του χρήστη με συσκευές και πλατφόρμες όπως smartphones και Twitter δημιουργεί δεδομένα που χρησιμοποιούνται στην επιτήρηση των οργανώσεων. Από την άλλη, οι ίδιοι οι χρήστες ενεργούν ως επόπτες όταν ελέγχουν, ακολουθούν και δίνουν αξιολογήσεις σε άλλους με τα «συμπαθήματα» τους, i loro “like”,τις «συστάσεις» τους και άλλα κριτήρια αξιολόγησης. Όταν το κάνουν, δεν αλληλoεπιδρούν μόνο με τις διαδικτυακές επαφές τους, αλλά και με ύπουλους τρόπους με τους οποίους οι πλατφόρμες έχουν δημιουργηθεί για να ευνοούν συγκεκριμένες τυπολογίες ανταλλαγής. ¹⁶.

Όσον αφορά την επίγνωση της επιτήρησης πρέπει να ειπωθεί ότι εάν η διαπλοκή μεταξύ στρατιωτικών, κρατικών και εταιρικών τομέων στις πρακτικές ελέγχου εμφανίστηκε σαφώς στις Ηνωμένες Πολιτείες μετά τις επιθέσεις της 11ης σεπτεμβρίου 2001, στη συνέχεια η διάδοση των κοινωνικών δικτύων, deisocialnetwork, μάλλον ανέδειξε έναν τύπο εταιρικής εποπτείας με στόχο την εξαγωγή αξίας από τα προσωπικά δεδομένα. Για να ενισχυθεί ανάμεσα στον πληθυσμό η αντίληψη του ευρέως διαδεδομένου ελέγχου με την διάδοση από πλευράς Έντουαρντ Σνόουντεν, το 2013, των εγγράφων που σχετίζονταν με τις μαζικές πρακτικές παρακολούθησης, τηλεφωνικής και Διαδικτύου, μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της ευρωπαϊκής Ένωσης.

Παρόλο που η παρακολούθηση από εταιρείες φαίνεται, σύμφωνα με διάφορες έρευνες, να συγκαταλέγεται στις μεγαλύτερες ανησυχίες των ηνωμένων πολιτειών, αυτό δεν φαίνεται να έχει αλλάξει πολύ τη συμμετοχή τους στη μεγάλη μηχανή συλλογής δεδομένων. οι ίδιες οι αποκαλύψεις του Σνόουντεν έχουν πράγματι προκαλέσει αγανάκτηση και ανησυχία, αλλά δεν έχουν αλλάξει ουσιαστικά τις συνήθειες του «να είσαι online» και να αυτοχαρακτηρίζεσαι μέσω των κοινωνικών μέσων-viasocial. Όπως κάθε άλλη κουλτούρα, και αυτή της επιτήρησης αναπτύσσεται με διαφορετικούς τρόπους και, πάνω απ’ όλα, τείνει να μεταμορφώνεται γρήγορα, ακόμη περισσότερο μέσα σε συγκυρίες αυξανόμενης κοινωνικής ρευστότητας.

Για να σκιαγραφήσει την εξέλιξη της κουλτούρας επιτήρησης, στο βιβλίο μεταφέρονται μερικά παραδείγματα προφίλ πελατών από πλευράς αλυσίδων όπως η Tesco και η Canadian Tire, από όπου μαθαίνουμε ότι ακόμη και η αγορά μαξιλαριών για να τοποθετηθούν κάτω από τις καρέκλες θα μπορούσε να επηρεάσει τη χορήγηση δανείου. Ένας άλλος τομέας που διερευνήθηκε είναι αυτός των αεροδρομίων όπου τα άτομα, γνωρίζοντας ότι παρατηρούνται, τροποποιούν τη συμπεριφορά τους, συμμετέχοντας έτσι στο «θέατρο της ασφάλειας». όταν πλησιάζουν στους ελέγχους, οι επιβάτες ποζάρουν, συμπεριφέρονται έτσι ώστε να παρέχουν μια αξιόπιστη και διαφανή εικόνα του εαυτού τους, ακόμη περισσότερο αν ανήκουν σε «κατηγορίες» που θεωρούνται «επικίνδυνες» (στις οποίες μπορούν να συμπεριληφθούν ακόμη και μόνο λόγω συγκεκριμένου τόνου του χρώματος του δέρματος, ή επειδή έχουν γένια) ¹⁷.

Μετά την 11 σεπτεμβρίου στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο κρατικός οργανισμός που αργότερα θα γίνει η HomelandSecurity αποκάλυψε μεταξύ των προτεραιοτήτων της να στήσει συνεργασίες με ιδιωτικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη συλλογή δεδομένων από τους πελάτες τους για τον καλύτερο εντοπισμό πιθανών τρομοκρατών. Επομένως, θα μπορούσαν να σταματήσουν κάποιον στο αεροδρόμιο και με βάση κάποια ευφάνταστη σχέση που δημιουργήθηκε από έναν αλγόριθμο που συνεχίζει την παρακολούθηση των αγορών στο σούπερ μάρκετ, ή τους όρους που έχουν εισαχθεί σε μια μηχανή αναζήτησης στον ιστό, στο web.

Εάν δεν υπάρχει έλλειψη στάσης αντίστασης ή τουλάχιστον απροθυμία στην επιτήρηση, υπάρχουν και περιπτώσεις στις οποίες αυτή υιοθετείται από τα άτομα, για παράδειγμα μέσω: της «κοινής χρήσης, του μοιράσματος» της παρακολούθησης μέσω GPS «φιλικών smartphones» (κυρίως στο οικογενειακό περιβάλλον). τον έλεγχο γνωστών ή γειτόνων μέσω των πληροφοριών που ανεβάζουν στα κοινωνικά δίκτυα · τις baby οθόνες που χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση των μπέιμπισίτερ. τα συστήματα κάμερας συναγερμού αντι-εισβολής στα σπίτια. την παρακολούθηση των διαδικτυακών δραστηριοτήτων των παιδιών μέσω λογισμικού, attraversosoftware · γενικότερα, όλα τα αντικείμενα που είναι συνδεδεμένα στο Διαδίκτυο. Σύμφωνα με τον Lyon, όλα αυτά συμβάλλουν στην ενίσχυση της πεποίθησης ότι η επιτήρηση έχει γίνει μέρος ενός τρόπου ζωής, ενός τρόπου σχέσης με τον κόσμο.

Συντρέχουν στο μεγάλο μηχανισμό της επιτήρησης και τα «αυτοκίνητα χωρίς οδηγό», που όχι μόνο συγκεντρώνουν δεδομένα για τα δρομολόγια και τις συνήθειες των επιβατών, αλλά τα οποία, για να αλληλεπιδρούν μαζί τους, πρέπει να γνωρίζουν πολλά δεδομένα που τους αφορούν, έχοντας επίσης υπόψη ότι όλες αυτές οι πληροφορίες θα τεθούν στο διαδίκτυο, ολοένα και περισσότερο, μαζί με εκείνες άλλων χρηστών προκειμένου να διαχειριστούν την αστική κίνηση. Οι ίδιες «έξυπνες πόλεις» – στο μοντέλο που πειραματίζεται στο Songdo, κοντά στη Σεούλ στη Νότια Κορέα – μπορούν να διαβαστούν, μας θυμίζει ο Lyon, ως πραγματικές θερμοκοιτίδες, φυτώρια της κουλτούρας της επιτήρησης.

Ξεκινώντας από το smartphone, με το οποίο ειδικά oινεότερoι χτίζουν μια πολύ στενή σχέση αλληλεπίδρασης, που βασίζεται στη χορήγηση-παραχώρηση των προσωπικών δεδομένων ¹⁸, οι τεχνολογίες ψηφιακής επικοινωνίας έχουν πλέον διαμορφωθεί ως αισθητήρες στην καθημερινή ρουτίνα που βιώνονται ως κάτι απολύτως «φυσικό». Για να επιτρέψει σε αυτό που έχει καταστεί οικείο να βιωθεί ως κανονικότητα συμβάλει μια κουλτούρα που προπαγανδίζει σφυροκοπώντας, τον ατομικισμό και την αυτοπροβολή.

Η λαχτάρα για διαφάνεια τόσο σε ιδιωτικά όσο και σε δημόσια πεδία δράσης-εφαρμογής, τόσο φυσικά όσο και ψηφιακά, βασίζεται στην ιδέα ότι «δεν υπάρχει τίποτα να κρύψουμε», επιπλέον, το κίνητρο για έκθεση είναι η ανάγκη να νιώσει κάποιος τον εαυτό του ως μέρος μιας κοινότητας. Εν ολίγοις, η επιθυμία για διαφάνεια φαίνεται να απευθύνεται σε μια κοινωνία «σκλάβων της ορατότητας», στην οποία κάποιος υποβάλλεται οικειοθελώς στον κοινωνικό έλεγχο, σε ένα σύστημα εξαναγκασμού του ατόμου που έχει δεσμευτεί να παρέχει και να διαχειρίζεται μια προσωπική εικόνα κατάλληλη στις εμπορευματοποιημένες κοινωνικές απαιτήσεις. ¹⁹.

Είναι χάρη κυρίως στις ψηφιακές διαδραστικές τεχνολογίες που πραγματοποιείται η μετάβαση από μια σταθερή στην ρευστή επιτήρηση.

Τα δεδομένα από τον έξυπνο μετρητή ηλεκτρικής ενέργειας δείχνουν αν είστε στο σπίτι ή όχι. Το smartphone καταγράφει τη θέση σας και τις «συμπάθειές» σας, i vostri “like”, καθώς και τους ανθρώπους που επικοινωνείτε, αλλά αυτό συμβαίνει σε ένα ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο, στο οποίο ο υπολογισμός των κινδύνων και των ευκαιριών είναι κεντρικός, να προλαμβάνεις το μέλλον είναι ένας θεμελιώδης στόχος και φυσικά η οικονομική ευημερία και η Κρατική ασφάλεια είναι στενά συνδεδεμένες ²⁰.

Από αυτά προκύπτει το αδιαχώριστο της έξυπνης επιτήρησης από αυτό που ο μελετητής ορίζει ως «κοινωνική ταξινόμηση», δηλαδή τη κοινωνική διαλογή με βάση τα δεδομένα που συλλέγονται στο διαδίκτυο, με στόχο τη δημιουργία προφίλ των ατόμων και τη συνεχή παρακολούθησή τους.

Οι ενσωματωμένες, φορετές και φορητές τεχνολογίες ταιριάζουν, εισέρχονται εύκολα στις ρουτίνες και τα καθεστώτα της καθημερινής ζωής. Αγοράζονται από άτομα στα οποία προσφέρουν δελεαστικά, σαγηνευτικά και προσιτά οφέλη, μεταξύ των οποίων προσωπικές βελτιώσεις. Η πιο προφανής πτυχή, με τα κινητά τηλέφωνα και στη συνέχεια με τα smartphones, είναι ότι η συσκευή γίνεται μέρος της ζωής, ένα προσωπικό αντικείμενο, όχι μόνο ένα εργαλείο επικοινωνίας. Γενικότερα όμως, με την ανάπτυξη του «πανταχού παρόντος υπολογισμού» και του Διαδικτύου των πραγμάτων, τόσο οι προγραμματιστές όσο και οι «χρήστες» είναι περισσότερο ενήμεροι, έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη συνείδηση της ανάγκης για την απαίτηση κατάλληλων «διεπαφών-διασυνδέσεων», που να μειώνουν την «απόσταση» μεταξύ των χρηστών και των μηχανών τους. Από εδώ, για παράδειγμα, τα αξεσουάρ ρούχων με αισθητήρες που βρίσκουμε και σε συσκευές προσωπικής παρακολούθησης-εντοπισμού, όπως το Fitbits ²¹.

Εάν οι συμβατικές μορφές επιτήρησης, που τους έχουν ανατεθεί δραστηριότητες εθνικής ασφάλειας και οι δράσεις της αστυνομίας, δύσκολα συνδέονται με «αισθητικές απολαύσεις», και τείνουν να προκαλούν άγχος, οι νέες οικείες και καθημερινές μορφές που υιοθετεί η επιτήρηση αποκαλύπτονται όχι μόνο ικανές στην αποφυγή αγχογεννητικών επιπτώσεων, αλλά καταφέρνουν μέχρι και να γίνουν επιθυμητές σε διάφορες περιπτώσεις, και αυτοί οι τύποι επιτήρησης που θεωρείται ήπια συνεπάγονται μια μεγαλύτερη τάση για συνενοχή στην παρακολούθηση-επιτήρηση του εαυτού και των άλλων.

Bιβλιογραφία

• Calzeroni Pablo, Narcisismo digitale. Critica dell’intelligenza collettiva nell’era del capitalismo della sorveglianza, Ψηφιακόςναρκισσισμός. Κριτική στη συλλογική νοημοσύνη στην εποχή του καπιταλισμού της επιτήρησης, Mimesis, Milano-Udine 2019.
• Chicchi Federico, Simone Anna, La società della prestazione, Ηκοινωνίατηςαπόδοσης Ediesse, Roma 2017.
• Codeluppi Vanni, La vetrinizzazione sociale. Il processo di spettacolarizzazione degli individui e della società, Ηκοινωνικήπροβολή. Η διαδικασία θεαματικότητας των ατόμων και της κοινωνίας, BollatiBoringhieri, Torino 2007.
• Id, Mi metto in vetrina. Selfie, Facebook, Apple, Hello Kitty, Renzi e altre «vetrinizzazioni», Βάζωτονεαυτόμουστηβιτρίνα. Selfie, Facebook, Apple, Hello Kitty, Renzi καιάλλες «βιτρινοποιήσεις», Mimesis, Milano-Udine 2015.
• Del Corno Mauro, Dalle riunioni online “obbligate” al caso Trump: così i 5 colossi del web hanno aumentato ricchezza e potere. “OrmaicontanopiùdegliStati”. Eccoscenariedeffetti, Από τις διαδικτυακές «αναγκαστικές» συναντήσεις στην υπόθεση Τραμπ: έτσι οι 5 γίγαντες του ιστού έχουν αυξήσει τον πλούτο και τη δύναμη. «Πλέον μετρούν περισσότερο από τα κράτη». Να τα σενάρια και οι συνέπειες, ilFattoQuotidiano, 10 gennaio 2021.
• DeNardis Laura,Internet nelle cose. Libertà, sicurezza e privacy nell’era degli oggetti iperconnessi, Διαδίκτυοσταπράγματα. Ελευθερία, ασφάλεια και ιδιωτικότητα στην εποχή των υπερσυνδεδεμένων αντικειμένων, LuissUniversityPress, Roma, 2021.
• Del Rey Angélique, La tirannia della valutazione, Ητυραννίατηςαξιολόγησης, Elèuthera, Milano 2018.
• Drusian Michela, Magaudda Paolo, Scarcelli Cosimo Marco, Vite interconnesse. Pratiche digitali attraverso app, smartphone e piattaforme online, Διασυνδεδεμένεςζωές. Ψηφιακές πρακτικές μέσω εφαρμογών, smartphone και διαδικτυακών πλατφορμών, Meltemi, Milano 2019.
• Giannuli Aldo, Curioni Alessandro, Cyber war. La guerra prossima ventura, Κυβερνοπόλεμος. O πόλεμος που έρχεται, Mimesis, Milano-Udine 2019.
• Grespi Barbara, Il controllo dei corpi nel quadro dei conflitti contemporanei, in Guerri Maurizio (a cura di), Le immagini delle guerre contemporanee, Οέλεγχοςτωνσωμάτωνστοπλαίσιοτωνσύγχρονωνσυγκρούσεων, στον Guerri Maurizio (επιμέλεια), Οιεικόνεςτωνσύγχρονωνπολέμων, Meltemi, Milano 2018.
• Han Byung-Chul, La società della stanchezza, Ηκοινωνίατηςκούρασης, Nottetempo, Milano 2012.
• Ippolita, Nell’acquario di Facebook. La resistibile ascesa dell’anarco-capitalismo, Στοενυδρείοτου Η ανθεκτική άνοδος του αναρχοκαπιταλισμού, Milano, Ledizioni 2012;
• , Anime elettriche, Ηλεκτρικέςψυχές, Jaca Book, Milano 2016;
• , Tecnologie del dominio. Lessico minimo di autodifesa digitale, Τεχνολογίεςτηςκυριαρχίας. Ελάχιστο λεξιλόγιο ψηφιακής αυτοάμυνας, Milano, Meltemi 2017.
• , Il lato oscuro di Google, Ησκοτεινήπλευράτης Google, Milieu, Milano 2018.
• Lyon David, La cultura della sorveglianza. Come la società del controllo ci ha reso tutti controllori, Ηκουλτούρατηςεπιτήρησης. Πώς η κοινωνία ελέγχου μας έχει κάνει όλους ελεγκτές,LuissUniversityPress, Roma 2020.
• MurriSerafino, Sign(s) of the times. Pensiero visuale ed estetiche della soggettività digitale, Σημείο (α) τωνκαιρών. Οπτική και αισθητική σκέψη της ψηφιακής υποκειμενικότητας, Meltemi, Milano 2020.
• Toni Gioacchino,Immaginari di guerra civile permanente, Φαντασιακάμόνιμουεμφυλίουπολέμου, in Sandro Moiso (σεεπιμέλεια), Guerra civile globale. Fratture sociali del terzo millennio, Παγκόσμιοςεμφύλιοςπόλεμος. Κοινωνικάκατάγματα–ρήξειςτηςτρίτηςχιλιετίας, Il Galeone Editore, Roma 2021.
• Veltri Giuseppe A., Di Caterino Giuseppe, Fuori dalla bolla. Politica e vita quotidiana nell’era della post-verità, Έξωαπότηφούσκα. Πολιτική και καθημερινή ζωή στην εποχήτης μετά-αλήθειας, Mimesis, Milano-Udine 2017.
• Zuboff Shoshana, Il capitalismo della sorveglianza. Il Futuro dell’umanità nell’era dei nuovi poteri, Οκαπιταλισμόςτηςεπιτήρησης. Το Μέλλον της ανθρωπότητας στην εποχή των νέων δυνάμεων-εξουσιών, LuissUniversityPress, Roma, 2019.

1. Pablo Calzeroni, Narcisismo digitale. Critica dell’intelligenza collettiva nell’era del capitalismo della sorveglianza, Ψηφιακόςναρκισσισμός. Κριτική στη συλλογική νοημοσύνη στην εποχή του καπιταλισμού της επιτήρησης, Mimesis, Milano-Udine 2019, p. 23. SuCarmilla.
2. : Shoshana Zuboff, Il capitalismo della sorveglianza. Il Futuro dell’umanità nell’era dei nuovi poteri, Οκαπιταλισμόςτηςεπιτήρησης. Το μέλλον της ανθρωπότητας στην εποχή των νέων δυνάμεων, εξουσιών, LuissUniversityPress, Roma, 2019. SuCarmilla.
3. Laura DeNardis,Internet nelle cose. Libertà, sicurezza e privacy nell’era degli oggetti iperconnessi, Ελευθερία, ασφάλειακαιιδιωτικότηταστηνεποχήτωνυπερσυνδεδεμένωναντικειμένων, Luiss University Press, Roma, 2021.
4. Federico Chicchi, Anna Simone, La società della prestazione, Ηκοινωνίατηςαπόδοσης, Ediesse, Roma 2017; Byung-Chul Han, La società della stanchezza, Ηκοινωνίατηςκούρασης, Nottetempo, Milano 2012.
5. Ippolita, Nell’acquario di Facebook. La resistibile ascesa dell’anarco-capitalismo, Στοενυδρείοτου Facebook. Ηανθεκτικήάνοδοςτουαναρχοκαπιταλισμού, Milano, Ledizioni 2012; Id., Anime elettriche, Jaca Book, Milano 2016; Id., Tecnologie del dominio. Lessico minimo di autodifesa digitale, Τεχνολογίεςτηςκυριαρχίας. Ελάχιστολεξιλόγιοψηφιακήςαυτοάμυνας, Milano, Meltemi 2017. Su Carmilla; Id., Il lato oscuro di Google, Milieu, Milano 2018. SuCarmilla.
6. Angélique del Rey, La tirannia della valutazione, Ητυραννίατηςαξιολόγησης, Elèuthera, Milano 2018. SuCarmilla.
7. Giuseppe A. Veltri, Giuseppe Di Caterino, Fuori dalla bolla. Politica e vita quotidiana nell’era della post-verità, Έξωαπότηφούσκα. Πολιτική και καθημερινή ζωή στην εποχήτης μετά–αλήθειας, Mimesis, Milano-Udine 2017. SuCarmilla.
8. Oltre al volume citato di Shoshana Zuboff, si vedano: David Lyon, La cultura della sorveglianza. Come la società del controllo ci ha reso tutti controllori, Ηκουλτούρατηςεπιτήρησης. Πώς η κοινωνία ελέγχου μας έχει κάνει όλους ελεγκτές,LuissUniversityPress, Roma 2020 και τα κείμενα που παρήγαγε η κολεκτίβα που αναφέρθηκαν προηγουμένως.
9. Laura DeNardis,Internet nelle cose. Libertà, sicurezza e privacy nell’era degli oggetti iperconnessi, Διαδίκτυοσταπράγματα. Ελευθερία, ασφάλεια και ιδιωτικότητα στην εποχή των υπερσυνδεδεμένων αντικειμένων, op. cit.
10. SerafinoMurri, Sign(s) of the times. Pensiero visuale ed estetiche della soggettività digitale, Σημείο (α) τωνκαιρών. Οπτική και αισθητική σκέψη της ψηφιακής υποκειμενικότητας, Meltemi, Milano 2020.
11. Aldo Giannuli, Alessandro Curioni, Cyber war. La guerra prossima ventura, Κυβερνοπόλεμος. O πόλεμος που έρχεται, Mimesis, Milano-Udine 2019. SuCarmilla
12. Mauro Del Corno, Dalle riunioni online “obbligate” al caso Trump: così i 5 colossi del web hanno aumentato ricchezza e potere. “OrmaicontanopiùdegliStati”. Eccoscenariedeffetti, Από τις διαδικτυακές «αναγκαστικές» συναντήσεις στην υπόθεση Τραμπ: έτσι οι 5 γίγαντες του ιστού έχουν αυξήσει τον πλούτο και τη δύναμη. «Πλέον μετρούν περισσότερο από τα κράτη». Να τα σενάρια και οι συνέπειες, ilFattoQuotidiano, 10 ιανουαρίου 2021.
13. Για τα ζητήματα που περιγράφονται μέχρι τώρα, ανατρέξτε στον GioacchinoToni, Immaginaridiguerracivilepermanente, Φαντασιακά μόνιμου εμφυλίου πολέμου,in SandroMoiso (σε επιμέλεια), Παγκόσμιος εμφύλιος πόλεμος. Κοινωνικάκατάγματα–ρήξειςτηςτρίτηςχιλιετίας, in Sandro Moiso (a cura di), Guerra civile globale. Fratturesocialidelterzomillennio, IlGaleoneEditore, Roma 2021.
14. Pablo Calzeroni, Narcisismo digitale. Critica dell’intelligenza collettiva nell’era del capitalismo della sorveglianza,Ψηφιακόςναρκισσισμός. Κριτική στη συλλογική νοημοσύνη στην εποχή του καπιταλισμού της επιτήρησης,op. cit. SuCarmilla.
15. David Lyon, La cultura della sorveglianza, Ηκουλτούρατηςεπιτήρησης, op. cit., p. 26.
16. Ivi, p. 35.
17. Barbara Grespi, Il controllo dei corpi nel quadro dei conflitti contemporanei, in Maurizio Guerri (a cura di), Le immagini delle guerre contemporanee, Οέλεγχοςτωνσωμάτωνστοπλαίσιοτωνσύγχρονωνσυγκρούσεων, στον Guerri Maurizio (επιμέλεια), Οιεικόνεςτωνσύγχρονωνπολέμων, Meltemi, Milano 2018. SuCarmilla.
18. Michela Drusian, Paolo Magaudda e Cosimo Marco Scarcelli, Vite interconnesse. Pratiche digitali attraverso app, smartphone e piattaforme online, Διασυνδεδεμένεςζωές. Ψηφιακές πρακτικές μέσω εφαρμογών, smartphone και διαδικτυακών πλατφορμών, Meltemi, Milano 2019. SuCarmilla.
19. Vanni Codeluppi, La vetrinizzazione sociale. Il processo di spettacolarizzazione degli individui e della società, Bollati Boringhieri, Torino 2007. Id, Mi metto in vetrina. Selfie, Facebook, Apple, Hello Kitty, Renzi e altre «vetrinizzazioni», Ηκοινωνικήπροβολή–βιτρινοποίηση. Η διαδικασία θεαματισμού των ατόμων και της κοινωνίας, BollatiBoringhieri, Τορίνο 2007. Id, Βάζω τον εαυτό μου στην βιτρίνα. Selfie, Facebook, Apple, HelloKitty, Renzi και άλλες «βιτρινοποιήσεις», Mimesis, Milano-Udine 2015. SuCarmilla.
20. David Lyon, La cultura della sorveglianza, Ηκουλτούρατηςεπιτήρησης, op. cit., p. 105.
21. Ivi, p. 106.

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος