Με το φακό της τοπικής ιστορίας: Μουσείο Καπνού Καβάλας
Γράφει η Ευθυμία Πέγιου
Η ιστορία της ίδρυσης Μουσείου στη «Μέκκα» του καπνού, στην πόλη μας, είναι πράγματι ενδιαφέρουσα και μακρά. Ξεκίνησε από την φωτεινή έμπνευση του λογοτέχνη Καβαλιώτη αειμνήστου Φώτη Πρασίνη, ο οποίος στα φύλλα της εφημερίδας «Ταχυδρόμος», 13, 14 και 15 Δεκεμβρίου του 1972, ξεδίπλωσε με λογοτεχνική διάθεση πάνω στο χαρτί τις σκέψεις, που τον βασάνιζαν χρόνια.
Γόνος προσφύγων καπνεργατών, δούλεψε και ο ίδιος, ως φοιτητής στον καπνό και συγχρόνως σπούδασε για να γίνει αργότερα ανώτερος υπάλληλος της Τράπεζας Ελλάδος. Τιμώντας τον η Καβάλα του χάρισε τον τίτλο: του «Βενέζη της Καβάλας». Ο λογοτέχνης πια Πρασίνης ανέπτυξε το θέμα του, κυρίως σε τρία κείμενα που έχουν τίτλο: «Επιχώρια θέματα – Για ένα Μουσείο Ιστορίας Καπνού στην Καβάλα», από τα οποία σταχυολογώ τα παρακάτω:
«…Πόσο τραγικό. Έναν καιρό το χρυσόφυλλο προϊόν καπνός, ήταν η πεμπτουσία, η κορυφαία δύναμη, οικονομικής διακινήσεως και παρουσίας εδώ στην Καπνούπολη της Καβάλας, αλλά και της χώρας, όταν ο καπνός και η σταφίδα, στήριζαν την οικονομία της με τις παγκόσμιες εξαγωγές τους. Πόσοι τρόποι δουλειάς, επινοήσεις ανάγκης να μην απωλέσει το φύλλο τίποτε, από την ιδιόμορφη καταγωγή του, να μπορέσει να επιζήσει στις αγορές του εξωτερικού και ποιες επί μέρους προσφορές της γης μας σε ποικιλίες καπνού. Να έμειναν, άραγε, έγραφε ο Πρασίνης, μάστοροι ντενκτίδες από τους παληούς δασκάλους – διδαχοί), που με το υλικό αυτό ζωγράφιζαν;…
«Όμως ώρα να γυρίσω εκεί που πρέπει… Λογαριάζω να πω, ότι ένας κόσμος χάνεται σήμερα δικός μας, αυτής της πολιτείας της καπνομάνας Καβάλας. Δεν θα μπορούσαμε, λοιπόν να φυλάξουμε αυτόν τον κόσμο «μουσειακά» να τον βρούνε τα παραπάνω χρόνια; Να ιδρύσουμε εδώ στην πόλη, που αλλού στην Ελλάδα; Ένα μουσείο ιστορίας καπνού, φυσικά της δικής μας πόλης, διαρρυθμίζοντας επί τόπου μια παλιά καπναποθήκη, ένα καπνομάγαζο, από αυτά τα πολλά που δούλεψαν οι πατέρες μας και ξενύχτησαν, οι πατέρες των πατέρων μας;…
… «Σας ξαναγυρίζω τώρα κοντινά μας, μπαίνω μαζί σας στο δικό σας χώρο στο κάστρο φρούριο του καπνομάγαζου της Καβάλας, αναπνέω ακόμη την μπόχα της νικοτίνης, ενώ ξαναβλέπω μπροστά μου να ξετυλίγονται οι αγώνες των εργατών, όπως πάλεψαν για λίγο ψωμί και όσων χάθηκαν για καλύτερη ζήση. Αγώνας που επιβάλλεται να βρίσκονται στην προμετωπίδα του μουσείου της δουλειάς!…»
Από τότε που γράφτηκαν αυτές οι απόψεις του αείμνηστου λογοτέχνη Πρασίνη, πέρασαν 30 ΧΡΟΝΙΑ!
Ο Πρασίνης συνδεόταν οικογενειακά με τον επίσης αείμνηστο συνδικαλιστή Γεώργιο Πέγιο, στον οποίο επίμονα μετέφερε τις σκέψεις του, με αποτέλεσμα να ζει κι αυτός με την ίδια λαχτάρα, ενώ δεν έπαυσε ούτε στιγμή να προβάλει το θέμα ως ανάγκη της πόλης, παράλληλα δε να επιζητεί την συμπαράσταση των τοπικών παραγόντων, την οποία βρήκε μόνο από τον τοπικό τύπο και συγκεκριμένα από τον «Ταχυδρόμο» όπου προς τιμή του επίσης αείμνηστου Δημήτρη Τουλκίδη, το θέμα βρίσκονταν συνέχεια στην επικαιρότητα.
Να τι έγραφε ο Δ. Τουλκίδης σε σχόλια της εφημερίδας στις 5/2/1976: «Η καπνούπολη με τους πρωτοποριακούς συνδικαλιστικούς της αγώνες, οι οποίοι συγκλόνισαν το Πανελλήνιο και την προλεταριακή κοινωνία και όχι μόνο, σύντομα θα περάσει αμετάκλητα στο χώρο της ιστορίας και μαζί της θα καταχωνιαστούν στο περιθώριο οι μεγάλες αλλά και οι μικρές ασήμαντες λεπτομέρειες του αντικειμένου. Χρόνια τώρα οι χώροι που στέγασαν τις χιλιάδες (17 – 18.000) καπνεργατών – τριών, οι τόποι που ποτίστηκαν από ιδρώτα, ο ένας μετά τον άλλο εξαφανίζονται και τα ερείπια τους σκεπάζουν την κοινωνική ιστορία της πόλης.
Η ιδέα για ίδρυση Μουσείου Καπνού αρχικά είχε διατυπωθεί από τον λογοτέχνη Φώτη Πρασίνη. Μας την ξανάφερε στη σκέψη ο Γεώργιος Πέγιος, παλιός καπνεργάτης, από τα κορυφαία συνδικαλιστικά στελέχη, ο οποίος εχρημάτισε πρώτος εκλεγμένος Πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Καβάλας, (μέχρι το 1945 οι Πρόεδροι των Εργατικών Κέντρων της χώρας ήταν διορισμένοι) και Δημοτικός Σύμβουλος επί Δημαρχίας Τσολάκη (αντιδήμαρχος καθαριότητας)…
Οι απόψεις του Γεώργιου Πέγιου συμπαράσταση βρήκαν επίσης από τους: Διευθυντή του Οργανισμού Καπνού Αθ. Μητκίδη, τον αείμνηστο Δήμαρχο Λευτέρη Αθανασιάδη, καθώς και από τον τότε Πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου Γιάννη Βύζικα. Αργότερα αμέριστη υπήρξε η ηθική αλλά και η οικονομική βοήθεια του πρώην Δημάρχου κ. Στάθη Εριφυλλίδη, ο οποίος προς τιμήν του, σε επίσημη εκδήλωση που οργάνωσε ο Δήμος στη δημιουργηθείσα ήδη αίθουσα της οδού Κων. Παλαιολόγου, τίμησε τους απογόνους του Φώτη Πρασίνη και του Γεώργιου Πέγιου.
30ΧΡΟΝΙΑ πέρασαν από το θάνατο του Πρασίνη και 26 από το θάνατο του Γεώργιου Πέγιου κι ακόμη το Μουσείο Καπνού βρίσκεται σ΄ ένα «ΚΑΤΩΙ», αντί για την φυσική του θέση στην αποθήκη της Πλατείας Καπνεργάτη, συντεριασμένο με το άγαλμα καπνεργάτη!
Ενδιαφέρον είναι να τεθεί υπ΄ όψιν των αρχών της πόλης, ότι προκειμένου να αναδειχθεί η Καβάλα στο Διεθνές τουριστικό φόρουμ ανεξάρτητα από κάθε παρέμβαση οικιστική ή διαμόρφωσης του κέντρου της, η ταυτότητά της θα είναι μία και θα στηρίζεται διεθνώς: Στα ευλογημένα βήματα του Αποστόλου των Εθνών Παύλου και στους τρεις πυλώνες, α)της γεωργικής παραγωγής, β)των εκλεκτών μυρωδάτων καπνών, γ)στο Διεθνές εμπόριο και στους προλεταριακούς κοινωνικούς αγώνες των καπνεργατών, οι οποίοι σήμερα μελετώνται στα Διεθνή Εργατικά Φόρουμ κι αυτό διότι μέσα από την πληθώρα των καπνεργατών συνδικαλιστών αναδείχθηκαν οι παρακάτω προσωπικότητες:
1)Απόστολος Γκρόζος, επίτιμος Πρόεδρος του ΚΚΕ, περίοδος Ζαχαριάδη, 2) Δημοσθένης Ευαγγελίδης, 3)Γεώργιος Τσολάκης, θείος του Δημάρχου Τσολάκη, 4)Δημοσθένης Μακέδος, Πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Καβάλας, εκτελεσθείς στην Καισαριανή με τους 200, 5)Πασχάλης Τσανάκας, Πρόεδρος Σωματείου Καπνεργατών, πατέρας της Δημάρχου μας κας Δήμητρας Τσανάκα, 6)Γεώργιος Μπαλάσης, στέλεχος της Αριστερής Καπνεργατικής Ένωσης Καβάλας, 7)Γιάννης Τσέλιος, Θάσιος, ένθερμος αγωνιστής, 8)Κώστας Γαϊτανίδης, Πρόεδρος της Καπνεργατικής Ένωσης Καβάλας, 9)Παρτσαλίδης Δημήτριος, πρώτος κόκκινος Δήμαρχος στα Βαλκάνια, 10)Αριστείδης Δημητράτος, καπνεργάτης αγωνισθείς κάτω από τη σημαία του κόκκινου σωματείου, τραυματισθείς σε αγώνες, άγνωστο από ποιους λόγους κινούμενος, διορίσθει κατά τη Μεταξική περίοδο της 4ης Αυγούστου, υπουργός εργασίας, 11)Στέργιος Αναστασιάδης, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Κ.Κ.Ε. για πολλά έτη, 12)Θωμάς Κοντομενίδης, τραυματισθείς επανειλημμένα σε εργατικούς αγώνες, 12)Στέφανος Λώλας, Γενικός Γραμματέας Πανελλαδικής Ομοσπονδίας Καπνεργατών. Ενώ στον παρακείμενο τύμβο δίπλα στο άγαλμα του Καπνεργάτη, είναι χαραγμένα τα παρακάτω 7 ονόματα αγωνιστών που σκοτώθηκαν σε καπνεργατικούς αγώνες:
Ευθυμιάδης Γιάννης, Ζησάκης Χρήστος, Καραγιώργης Γεώργιος, Καρανικόλα Αναστασία, Μακέδος Δημοσθένης, Παπαδόπουλος Μανασής και ο Θάσιος Γιάννης Ψαρόπουλος, τον οποίο κήδευσε με αφάνταστες τιμές όλος ο πληθυσμός της Θάσου. Αιωνία η μνήμη τους!
Δυστυχώς η συνεχής αναβλητικότητα των τοπικών παραγόντων που έχουν σχέση με την ίδρυση ενός σύγχρονου Μουσείου Καπνού στην Καβάλα, έδωσε την ευκαιρία σε γειτονικές πόλεις όπως στην Ξάνθη, να καρπωθούν τη φήμη των φημισμένων ανά τον κόσμο Μακεδονικών Καπνών και την αγωνιστικότητα των καπνεργατών, στήνοντας σύγχρονες μουσειακές αίθουσες.
Καβάλα, 18 Ιουνίου 2017.
Φωτογραφία: 28η Οκτωβρίου 1984, αποκαλυπτήρια αγάλματος καπνεργάτη. Από αριστερά Λευτέρης Αθανασιάδης, Γιάννης Βύζικας, Γιώργος Πέγιος, Θεόδωρος Κατσανέβας.
