Μεταψυχροπολεμική ατμόσφαιρα

Γράφει από το Παρίσι ο Μιχάλης Μαυρόπουλος

Εκτός από το Covid 19 που είναι πάντα στην αιχμή της επικαιρότητος, στην διάρκεια του τελευταίο δεκαημέρου παρελθόντος Μαρτίου, οι προσεκτικοί αναγνώστες των εφημερίδων σχημάτισαν την εντύπωση ότι η πολύχρονη διένεξη ΗΠΑ—ΕΣΣΔ, αποθανούσα προ 25ετίας, επανέρχεται. Για ποιο λόγο; Διότι ο Πούτιν είναι «φονιάς» δήλωσε στην τηλεόραση ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν. «Του εύχομαι καλή υγεία»,  ανταπήντησε ειρωνικώς ο Ρώσος πρόεδρος διατηρώντας την ψυχραιμία των ανθρώπων που εθήτευσαν στο εκλεκτότερο σώμα της κρατικής μηχανής, στις μυστικές υπηρεσίες που μοντερνοποίησε ο μυστηριωδώς αποθανών ρηξικέλευθος ηγέτης Αντρόποφ. Πιθανόν η αποφυγή λεκτικών βιαιοτήτων και η επιδειχθείσα τυπική ευγένεια από τον Πούτιν να οφείλεται, έστω και ειρωνικώς, στο προκεχωρημένο της ηλικίας του Αμερικανού συναδέλφου του. Όπως και να έχει η υπόθεση, ένα είναι το γεγονός: μήπως το κύμα ψύχους που διατρέχει στις μέρες μας τις αμερινορωσικές σχέσεις θα μπορούσε να διαιωνισθεί;

Βεβαίως, οι παλαιότεροι ενθυμούνται ότι η μεταψυχροπολεμική φάση του γεωπολιτικού  ανταγωνισμού μεταξύ των δυο δυνάμεων που διαρκεί πλέον του αιώνος είχε πολύ μικρά επιφανειακά διαλείμματα υφέσεως. Όπως π.χ. η περίοδος Κέννεντυ—Χρουστσώφ, παρ’ όλον ότι και τότε δεν έλειψαν γεγονότα όπως η αποτυχούσα απόβαση US στον Κόλπο των Χοίρων και η υποχώρηση  της ΕΣΣΔ στο θέμα εφοδιασμού της Κούβας του Φιντέλ Κάστρο με σοβιετικούς ατομικούς πυραύλους.

Διάλειμμα καλής θελήσεως και συνεννοήσεως υπήρξε επίσης και η συνάντηση το 1986 στην πρωτεύουσα της Ισλανδίας Ρέικιαβικ μεταξύ των Ρήγκαν -Γκορμπατσόφ  και ένα χρόνο αργότερα, το 1987 όταν οι δυο ηγέτες υπέγραψαν το σύμφωνο που αφορούσε τις ενδιάμεσες πυρηνικές δυνάμεις.

Παρά ταύτα, υπενθυμίζεται ότι το φθινόπωρο 1962 με την κρίση των πυραύλων στην Κούβα, πολλοί εμπειρογνώμονες προφήτευαν ότι η ανθρωπότητα κινδύνευε από ένα τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, αν και η πρόβλεψη ήταν κατά την γνώμη άλλων ολίγον τι υπερβολική. Απλώς τα δυο κράτη ήθελαν να «τεστάρουν», να αξιολογήσουν σε γεωπολιτικό επίπεδο τις δυνάμεις τους ώστε να μπορέσουν να επηρεάσουν και να τραβήξουν με το μέρος τους το τότε εκκολαπτόμενο  εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα ανεξαρτησίας του Τρίτου κόσμου.

Σήμερα οι αντικειμενικές συνθήκες άλλαξαν άρδην. Η πτώση εντός ελαχίστου μετρημένου ιστορικώς χρόνου της άλλοτε κραταιάς ΕΣΣΔ, όταν αυτοκρατορίες όπως η Ρωμαϊκή και η Οθωμανική επέζησαν επί αιώνες, συνετέλεσε τα μέγιστα στο να πάρουν τις αποστάσεις τους από την Μόσχα τα αδύνατα κράτη που κολάκευε παντοιοτρόπως με σκοπό να τα επηρεάσει γεωπολιτικώς η σοβιετική πολιτική. Αυτομάτως, οι Ηνωμένες Πολιτείες  πήραν στα χέρια τους τα ηνία του κόσμου επιβάλλοντας τις πολιτικοστρατηγικές θελήσεις τους. Τότε, αναρωτιέται κανείς: προς τι το τωρινό μεταψυχροπολεμικό κλίμα, αφού η Αμερική κυριαρχεί;

Μια πιθανή απάντηση θα ήταν η εξερεύνηση της συνδέσεως Ρωσίας – Ευρώπης δια μέσου του αγωγού γκαζιού Nord Stream 2 που θα τροφοδοτούσε τα κράτη της ηπείρου με αυτό το είδος ενέργειας. Ακριβώς, επειδή θέλει να επιβεβαιώσει και να ενδυναμώσει ακόμη περισσότερο την υπεροχή της στον κόσμο και τελικά να μην επιτρέψει την αποπεράτωση αυτού του έργου, η Αμερική ωθεί την Ρωσία στο να αγκαζαρισθεί σε ένα νέο συσχετισμό δυνάμεων που κάτω από τις σημερινές συνθήκες η Μόσχα μάλλον θα κινδύνευε να τον χάσει. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μπάιντεν  επέβαλε στους συμμετέχοντες στον αγωγό που συνδέει υποθαλασσίως (Βαλτική) την Ρωσία με την Γερμανία, να εγκαταλείψουν πάραυτα αυτό το έργο.

Σύμφωνα με τον νόμο του 2019 που υιοθετήθηκε από τον προηγούμενο πρόεδρο Τράμπ, το Κονγκρέσο προβλέπει κυρώσεις στους συμμετέχοντες στην κατασκευή του αγωγού, ο δε Μπάιντεν διευκρίνισε ότι θα μπορούσε  να εφαρμοσθεί. Επιπροσθέτως, ο Σοκόλσκι του υπουργείου Εξωτερικών, επεξήγησε ότι εφεξής εφ’ όσον οι ΗΠΑ παράγουν περισσότερο γκάζι από την Ρωσία, ο Μπάιντεν στηριζόμενος στην οικονομική δύναμη και την απειλή των κυρώσεων, θα προσπαθήσει να υποχρεώσει την Ευρώπη  (κυρίως την Γερμανία) να αγοράζει περισσότερο γκάζι από την  Αμερική παρά από την Ρωσία.

Η τελευταία, είναι γνωστό τοις πάσι, ότι ποτέ δεν εξεδήλωσε την παραμικρή συμπάθεια προς τον σημερινό πρόεδρο των ΗΠΑ. Εξ ου και δεν προβλέπει βελτίωση των  σχέσεών της με τον Μπάιντεν.

Μήπως όμως η προβοκάτσια του τελευταίου («ο φονιάς Πούτιν») είχε σαν απώτερο και γενικότερο σκοπό την ηθελημένη επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ των δυο κρατών; Μήπως ο Αμερικανός πρόεδρος, εκτός από το γεγονός του αγωγού, θέλει να κάνει εντονότερη την ωχρή μέχρι τούδε παρουσία του στην διεθνή σκηνή; Εν πάση περιπτώσει, η Μόσχα, σύμφωνα με τους Γάλλους παρατηρητές, προετοιμάζεται απ’ ό,τι δείχνουν τα πράγματα για μια πιο σκληρή αντιπαράθεση στους τομείς του Ιντερνέτ, της ενέργειας, και του διαστήματος. Ιδιαίτερα στο  Ιντερνέτ, Ρωσία και Σερβία διαθέτουν, σύμφωνα με τους ειδικούς, τους καλλίτερους χάκερς δηλ. τους υποκλέπτοντες τα μηνύματα των ηλεκτρονικών διαχειριστών.

Από τότε που εξεδηλώθη η ουκρανική κρίση (2014), και αναζωπυρούται τελευταίως και η ρώσικη επέμβαση στην Συρία (2015), η χειροτέρευση των διμερών σχέσεων μεταξύ των δυο κρατών δεν έπαυσε ούτε μια στιγμή.

Στις 23 Μαρτίου, ο υπεύθυνος της αμερικανικής διπλωματίας που συνάντησε τους υπουργούς εξωτερικών υποθέσεων του ΝΑΤΟ  για να συζητήσουν την λεγόμενη στρατηγική απωθήσεως  της ρώσικης πολιτικής στον κόσμο, δεν εδίστασε να επιτεθεί για τον ίδιο λόγο και κατά της Κίνας, αφήνοντας επίσης αιχμές κατά του Ιράν και της Βορείου Κορέας. Προς αντιμετώπιση αυτής της καταστάσεως, Μόσχα και Πεκίνο συμφωνούν να συνεργαστούν ακόμη περισσότερον στον εμπορικό και στρατιωτικό τομέα. Η τελευταία επίσκεψη στην Κίνα του Λαβρόφ, Ρώσου υπουργού των εξωτερικών, επ’ ευκαιρία του εικοσαετούς συμφώνου καλής γειτονίας, εδημιούργησε την δυνατότητα να συσφίξουν έτι περαιτέρω  τις σχέσεις τους στον στρατηγικό τομέα. Εξ άλλου, σε μια συνέντευξή του στην εφημερίδα Φιγκαρό, ο πρώην (2009-2013) διοικητής των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη  ναύαρχος James Stavridis δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο συρράξεως μεταξύ Κίνας και Αμερικής για την νήσο Ταϊβάν (Φορμόζα). Δύσκολοι καιροί…

Υ.Σ. (1) Περί του ιού. Ο πρόεδρος Μακρόν αντικατέστησε τον μέχρι τούδε υπεύθυνο της πολιτικής εμβολιασμού Λουί-Σάρλ Βιοσσά, (Louis-Charles Viossat) τον οποίον εβάρυναν υποψίες συγκρούσεως συμφερόντων, (ιδιωτικά εναντίον δημοσίων) με τον Αλαίν Φίσερ (Αlain Fischer). Κατά τα άλλα η περίφημος τρίτη οδός καταπολεμήσεως του ιού επεβεβαιώθη στα μέσα της παρελθούσης εβδομάδος με την θορυβωδώς αναγγελθείσα τηλεοπτική εμφάνιση του Μακρόν.

(2) Το άρθρο «Οι αλγόριθμοι» του συνονοματού μου Μιχάλη (Μίκη) Μαυρόπουλου στην ψηφιακή Proininews.gr (30 Μαρτίου) με κατενθουσίασε. Στηριζόμενος στον Γερμανο-Κορεάτη φιλόσοφο Χαν αναπτύσσει αυτό που αισθανόμαστε λίγο-πολύ όλοι μας. Κλείνουμε «τον εαυτό μας σε μια καθησυχαστική ψεύτικη ασφάλεια που μετατρέπεται σε κλουβί». Εν άλλοις λόγοις: αποφεύγοντας να εκδηλώσουμε την παραμικρή  αντίθεση σ’ αυτό το κλείσιμο που εμείς οι ίδιοι αποζητάμε, αποδεχόμαστε κακήν-κακώς την ψεύτικη ασφάλεια.