Ναι, εγώ γνώρισα την «Papicha»

05/09/2020

Ανασκόπηση του Karim Metref στην ταινία “Non Conosci Papicha–Δεν Γνωρίζεις την Papicha” του Mounia Meddour.

“Non Conosci Papicha” (Aλγερία – Γαλλία 2019) είναι η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους της σκηνοθέτιδος Mounia Meddour. Κυκλοφόρησε τις τελευταίες ημέρες στους ιταλικούς κινηματογράφους, η ταινία έχει ήδη λάβει διάφορα διεθνή βραβεία και αναγνώριση: Καλύτερη αραβική ταινία στο Φεστιβάλ της El Gouna 2019. βραβείο κοινού, βραβείο καλύτερου σεναρίου και βραβείο καλύτερης πρωταγωνίστριας ηθοποιού για τη Lyna Khoudri στο Φεστιβάλ γαλλόφωνου Κινηματογράφου Angoulême 2019. καλύτερη ταινία και καλύτερη νέα ηθοποιός για τη Lyna Khoudri στα César 2020. Συν την επιλογή στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών 2019 (διαγωνιζόμενο για την ενότητα ταινιών με προοπτική «un certain regard»), στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Philadelphie 2019 (διαγωνιζόμενο για την καλύτερη ταινία), και το διαγωνισμό στο διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βαγιαδολίδ 2019… (Δες την καρτέλα της ταινίας scheda di “Non conosci Papicha” su wikipedia)

Nedjma, μια αυθεντική και σκληρή papicha

Για τι πράγμα μιλά η ταινία «Papicha» (ο αρχικός τίτλος); Βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα, η ταινία αφηγείται τη ζωή μιας αλγερινής κοπέλας στις αρχές της δεκαετίας του ’90.

“Papicha” (διαβάζεται papiscia) Είναι ένας ελαφρώς αστειευόμενος τρόπος να αποκαλούνται τα κορίτσια στη νεανική «αργκό» του Αλγερίου. Ειδικότερα για εκείνα τα περισσότερο ερωτιάρικα, που αγαπούν να ντύνονται στη μόδα, φορούν μακιγιάζ, τριγυρνούν στη πόλη και φλερτάρουν λιγάκι με τα αγόρια. Το «Papiche» είναι ένα είδος κωδικού ονόματος που χρησιμοποιούν οι νέοι για να μιλήσουν για τα κορίτσια δίχως να τους καταλαβαίνουν οι μεγάλοι.

Η Nedjma είναι μια papicha αρκετά πεπεισμένη και περήφανη για αυτό. Μέχρι το μεδούλι papisha. Δεν είναι μια πολιτικά δεσμευμένη φεμινίστρια. Δεν παλεύει, δεν σκέφτεται την πολιτική, ή την κατάσταση των γυναικών γενικότερα. Είναι ικανοποιημένη να ζει με τον δικό της τρόπο και στον κόσμο της.

Σπουδάζει γαλλική γλώσσα και λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Αλγερίου και ζει σε μία από εκείνες τις πανεπιστημιακές κατοικίες στα περίχωρα που μοιάζουν περισσότερο με ένα lager παρά με πανεπιστημιούπολη.

Για να ξεφύγει από αυτό το γκρίζο χρώμα, μαζί με δύο από τις φίλες της, συχνά το σκάει το βράδυ για να πάει να διασκεδάσει σε μια από τις πολύ σπάνιες ντίσκο που υπάρχουν στο Αλγέρι εκείνα τα χρόνια. Εκτός από τις σπουδές της, η Nedjma έχει ένα πάθος που θέλει να μετατρέψει σε ένα έργο ζωής. Σχεδιάζει και πακετάρει βραδινά φορέματα για γυναίκες. Αυτοδίδακτη αλλά ταλαντούχα στιλίστα και μοδίστρα, καταφέρνει ήδη να τοποθετήσει τα μοντέλα της από εδώ κι από εκεί, σε ντίσκο ή σε μερικούς εμπόρους…

Η καθημερινή ζωή της Nedjma είναι φτιαγμένη από αυτό και δεν θέλει να ξέρει τίποτα άλλο. Η Xώρα αλλάζει γύρω της. Αλλά αυτή κλείνει τα μάτια, προσπαθεί να μην βλέπει τις αλλαγές.

Ο ισλαμικός ριζοσπαστισμός βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη και πολλά αγόρια και κορίτσια ακολουθούν τις φονταμενταλιστικές ιδέες. Οι ακτιβιστές αναγνωρίζονται από τη γενειάδα τους ενώ οι ακτιβίστριες φορούν ένα πλήρες μαύρο πέπλο, μέχρι τότε άγνωστο στην Αλγερία.

Αλλά η δική τους δεν είναι μια αναζήτηση πνευματικότητας. Είναι μια πολιτιστική επανάσταση που θέλουν να επιβάλουν με το καλό ή το κακό. Όποιος δεν ακολουθεί το μοντέλο τους είναι άπιστος, αξίζει να τιμωρηθεί, ακόμη και με θάνατο … εάν είναι απαραίτητο.

Ένα τέρας που ανέβηκε από την άβυσσο

Το ριζοσπαστικό πολιτικό Ισλάμ ήταν σαν να εμφανίστηκε από το πουθενά, στα μέσα της δεκαετίας του ’80, και μέσα σε λίγα χρόνια είχε καθιερωθεί ως κυρίαρχο πολιτικό ρεύμα. Οι στρατευμένοι ενεργούσαν με πεποίθηση, οι δειλοί ακολουθούσαν από φόβο, οι οπορτουνιστές από υποκρισία. Σε λίγα χρόνια η Αλγερία αλλάζει πρόσωπο.

Στις 12 Ιουνίου 1990, το Ισλαμικό Μέτωπο Σωτηρίας κατέγραψε μια μεγάλη νίκη στις δημοτικές εκλογές. Το 70% των δήμων βρίσκονται υπό τον φονταμενταλιστικό έλεγχο. Τα διακριτικά «Δημοτικής Λαϊκής Συνέλευσης» της Λαϊκής Δημοκρατίας και δημοκρατικής Repubblica έχουν ήδη αντικατασταθεί από τα διακριτικά «ισλαμικού Δήμου» της μελλοντικής θεοκρατικής δημοκρατίας.

Μετά από ένα χρόνο πίσω εμπρός με το καθεστώς, στις 26 δεκεμβρίου 1991 το FIS-το Μέτωπο παίρνει την πλειοψηφία ήδη στον πρώτο γύρο των νομοθετικών εκλογών. Στο δεύτερο είναι σίγουροι ότι θα λάβουν την απόλυτη πλειοψηφία.

Ο στρατός παρεμβαίνει με πραξικόπημα και σταματά την εκλογική διαδικασία. Λίγο αργότερα ξεσπά η βία και ξεκινά ένας πόλεμος χωρίς όνομα ούτε πρόσωπο στον οποίο σκοτώνονται εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, κυρίως άοπλοι πολίτες.  (Leggere qui sulla scalata vertiginosa del FIS-Διαβάστε εδώ για την κατακόρυφη ανάβαση του FIS)

Σε εκείνη την περίοδο λαμβάνει χώρα η ιστορία που αφηγείται η «Papicha». Είναι η στιγμή που οι αγνοί και σκληροί τζιχαντιστές αναλαμβάνουν την εξουσία στον ισλαμικό συνασπισμό. Όχι άλλο φτύσιμο στο πρόσωπο, όχι άλλες κλωτσιές και γροθιές, ούτε πλέον να γδέρνουν τα πρόσωπα εκείνων που δεν υπακούουν. Προχωρούν στην πραγματική εκκαθάριση. Πυροβολούν!

Αλλά στη Nedjma, όλα αυτά γλιστρούν επάνω της σαν την καλοκαιρινή βροχή. Συνεχίζει να μελετά, να διασκεδάζει και να σχεδιάζει ανέμελα ρούχα. Το πρώτο σοκ που την ξυπνά είναι ο φόνος της μεγαλύτερης αδερφής της, της Linda.

Ελεύθερη να πεθάνει

Η Linda είναι όμορφη, έξυπνη, δυνατή, θαρραλέα και χειραφετημένη. Ζει, ντύνεται και σκέφτεται όπως θέλει. Εργάζεται ως δημοσιογράφος και ευθυγραμμίζεται με ένα κοσμικό Κράτος. Όλα αυτά που δεν μπορεί να αποδεχτεί ένας φονταμενταλιστής.

Μια μέρα, μια γυναίκα την καλεί στο σπίτι και την εκτελεί με μια σφαίρα στο κεφάλι. Το σοκ είναι τεράστιο για τη Nedjma που λάτρευε την αδερφή της.

Αλλά αυτή η απότομη αφύπνιση δεν την ωθεί ούτε να φύγει από τη Χώρα, ούτε να εγκαταλείψει τα όνειρά της. Αντίθετα, η αποφασιστικότητά της αυξάνεται ακόμη περισσότερο και αποφασίζει να οργανώσει μια παρέλαση βραδινών φορεμάτων που κόβονται στο ύφασμα των «haiek», των παραδοσιακών πέπλων της Αλγερίας. Λες και το βαρύ κέλυφος που φυλάκιζε τη γυναίκα-χρυσαλίδα του παρελθόντος να μετατρέπονταν σε φτερά για μια γυναίκα-πεταλούδα του μέλλοντος.

Μια παράσταση που φτιάχνουν η Nedjma και οι φίλες της σε φόρο τιμής στη Lynda. Το κάνουν για να ξεχάσουν την ολοένα και πιο θλιβερή και περίπλοκη καθημερινή ζωή. Το κάνουν για τα όνειρά τους που θρυμματίζονται το ένα μετά το άλλο. Το κάνουν παρόλα τα άσχημα που συμβαίνουν, παρόλο τον κίνδυνο, και κατά της γνώμης όλων.

Η πασαρέλα πραγματοποιείται ούτως ή άλλως, με φόβο και μέσα σε δύσκολες συνθήκες, αλλά γίνεται, και… όπως πολλοί φοβούνταν, καταλήγει σε ένα λουτρό αίματος.

Mounia Meddour, κόρη του αλγερινού σινεμά

Η Papicha είναι η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους της σκηνοθέτιδος Mounia Meddour. Κόρη της τέχνης, ο κινηματογράφος είναι μέρος της ζωής της από τη γέννησή της στη Μόσχα, όπου ο πατέρας Azzeddine Meddour, ο οποίος αργότερα θα γινόταν ένας από τους πιο διάσημους σκηνοθέτες της Αλγερίας, ήταν φοιτητής στη σχολή του Κινηματογράφου.

Αρχικά έκανε σπουδές δημοσιογραφίας, και μόνο μετά τον πρόωρο θάνατο του πατέρα της το 2000 προχώρησε προς κινηματογραφικές σπουδές. Έκανε αρκετές ταινίες μικρού μήκους και ντοκιμαντέρ πριν βουτήξει επιτυχώς στην περιπέτεια της πρώτης ταινίας.

Γεννημένη το 1978, ήταν 14 χρονών το 1992. Η Mounia ήταν πολύ μικρή για να ζήσει από πρώτο χέρι τη ζωή της Nedjma. Αλλά ήταν αρκετά μεγάλη για να ακούει τις ιστορίες από τα μεγαλύτερα ξαδέλφια και τις φίλες. Κι έπειτα, ακόμη και αν ήταν στην εξορία, η δεκαετία του ’90 πέρασε, όπως για όλους μας, με φόντο τον πόλεμο και τις σφαγές.

Η Mounia Meddour και οι “papiche” στην Croisette.

Papicha, ένα μάθημα Ιστορίας

Εγώ αντιθέτως ήμουν 25 ετών όταν ξέσπασε ο πόλεμος. Ήξερα πολλές papiche: αδελφές, ξαδέλφες, φίλες, γειτόνισες… Η ιστορία της Nedjma δεν είναι ασήμαντη. Δεν είναι όπως αυτή όλων. Αυτό πρέπει να τονιστεί. Οι περισσότερες από τις papiche εκείνης της εποχής δεν αντιστάθηκαν. Πολλές παραιτήθηκαν και μεταμφιέστηκαν σε «πραγματικές μουσουλμάνες», κάποιες κρύφτηκαν, άλλες έφυγαν…Σαν εκείνη υπήρξαν πολύ λίγες … αλλά υπήρξαν. Γυναίκες που δεν καλύφθηκαν, δεν το έβαλαν κάτω και δεν το έσκασαν, δεν υπέκυψαν στον εκβιασμό και πολύ συχνά πλήρωσαν με τη ζωή τους.

Η ιστορία της papicha είναι ένα μάθημα Ιστορίας. ένα μάθημα για όλους, σχετικά με το πόσο συχνά παραμένουμε να παρακολουθούμε ενώ χάνουμε δικαιώματα που μέχρι την προηγούμενη μέρα φαινόταν να αποκτήθηκαν για πάντα.

Ένα μάθημα Ιστορίας που ειδικά οι papiche της δεκαετίας του ’90 (που είναι σήμερα πάνω από 50 χρονών) θα έπρεπε να διηγούνται πιο συχνά σε εκείνες του σήμερα που λένε ότι το πέπλο είναι το σύμβολο της «ελευθερίας» τους.

Φυσικά κανείς δεν πρέπει να αναγκάζει μια γυναίκα που είναι λιγότερο ή περισσότερο πεπεισμένη να βγάλει το πέπλο της. Κανείς δεν πρέπει να αναγκάζει μια γυναίκα να κάνει οτιδήποτε, ούτε να καλύπτεται ούτε να αποκαλύπτεται. Και αν ένας γάλλος αστυνομικός, με τη δύναμη ενός ηλίθιου διατάγματος, που υπαγορεύεται από έναν ανόητο υπουργό, μιας ηλίθιας κυβέρνησης, αναγκάζει μια μαροκινή γυναίκα να βγάλει το πέπλο της για να παραμείνει στην παραλία … αυτό είναι παραβίαση της ελευθερίας και είναι ακριβώς το ίδιο με την υποχρέωση, που επιβάλουν οι θρησκευτικοί φρουροί στο Ιράν ή τη Σαουδική Αραβία, να καλύπτουν οι γυναίκες τα κεφάλια τους.

Το μάθημα της Papicha για τα κορίτσια του πέπλου του σχετικού με την »ταυτότητα» είναι ότι ναι, είστε ελεύθερες να το φοράτε αν θέλετε. Αλλά αυτό το πέπλο δεν είναι η παράδοσή σας. Δεν είναι η θρησκεία σας. Δεν είναι η ταυτότητά σας. Αλλά πάνω απ’όλα δεν έχει καμία σχέση με την ελευθερία σας. Μα τίποτα ακριβώς.

Ένα film που πρέπει να δούμε

Αλλά πέρα από τα μαθήματα Ιστορίας, η Papicha είναι μια ταινία. Μια ωραία ιστορία. Λέγεται με απλό και γραμμικό τρόπο. Όπως στην παράδοση του καλύτερου αλγερινού κινηματογράφου, χωρίς τεχνουργήματα ή διακοσμητικά στοιχεία. Υπάρχει μια νηφάλια φωτογραφία, που τραβήχτηκε χωρίς εφέ. Υπάρχουν ηθοποιοί και ηθοποιοί, νεοφερμένοι ή ερασιτέχνες, αλλά υπέροχοι. Αληθείς. Πόσο αληθινές είναι οι ρυθμίσεις που καθιστούν πιστά τη σκηνογραφία της καθημερινής ζωής του αλγερινού λαού: σπίτι, πανεπιστήμιο, καταστήματα, μέσα μεταφοράς … τίποτα δεν είναι διακοσμημένο, τίποτα δεν είναι κατασκευασμένο. Ο γρήγορος ρυθμός της ιστορίας δίνει μια πολύ καλή ιδέα του τρόπου με τον οποίο όλα κατέρρευσαν μέσα σε λίγους μήνες. Πώς έπεσε ο κόσμος επάνω μας χωρίς να το περιμένουμε.

Η Papicha είναι μια απλή αλλά όμορφη ταινία. Μια ταινία που σώζει τη μνήμη των φοβερών γεγονότων, που συνέβησαν πριν από 30 χρόνια, αλλά που συνεχίζουν να δηλητηριάζουν τη ζωή μας, ακόμη και σήμερα.

Πρέπει να την δούμε οπωσδήποτε, για να θυμόμαστε, για να ξέρουμε ή για να μην ξεχάσουμε, … ή απλά να απολαύσουμε μια υπέροχη βραδιά στον κινηματογράφο.

Karim Metref

Γεννήθηκα στη βόρεια πλευρά της αλυσίδας της Jurgiura, στη βόρεια Αλγερία.

30 χρόνια ζωής που πέρασαν προσπαθώντας να επιβεβαιώσω μια πολιτιστική ταυτότητα (αυτή της μειοψηφίζουσας πλειοψηφίας των βερβέρων στη Βόρεια Αφρική) με οδήγησαν να μην καταλαβαίνω πλέον ποιος είμαι. Κι αυτό μου αρέσει πολύ.

Στην ηλικία των 30 χρόνων παράτησα τα βουνά μου για να αποβιβαστώ στο Rapallo της Λιγουρίας. Η μετάβαση από τα βουνά στη θάλασσα ήταν ένας μεγάλος αποπροσανατολισμός. Η διέλευση της Μεσογείου από νότο προς βορρά αντιθέτως δεν ήταν.

Εργάζομαι (όταν τα καταφέρνω), περπατώ πολύ, διαβάζω πολύ, προσπαθώ να γράφω. Ασχολούμαι με τα πάντα. Πάνω απ’όλα γι αυτά που δεν με αφορούν και / ή που δεν καταλαβαίνω καλά.

2 ΣΧΟΛΙΑ

• Ouarda fareh 3 Settembre 2020 8:48
• Το μάθημα της Papicha για τα κορίτσια του »ταυτοποιητικού» πέπλου είναι πως ναι, είστε ελεύθερα να το φοράτε αν θέλετε. Αλλά αυτό το πέπλο δεν είναι η παράδοσή σας. Δεν είναι η θρησκεία σας. Δεν είναι η ταυτότητά σας. Αλλά πάνω απ’όλα δεν έχει καμία σχέση με την ελευθερία σας. Μα ακριβώς τίποτα, και προσθέτω ότι αυτό που κάνουν και πιστεύουν ελεύθερο, προφανώς μιλώ για εκείνες που ζουν στη δύση, καταδικάζει εκατομμύρια γυναίκες διασκορπισμένες σε όλο τον κόσμο που υποχρεώνονται ενάντια στη θέλησή τους να το φορούν χωρίς καμία επιλογή..
  • Karim Metref3 Settembre 2020 11:10
  • Ναι Ouarda. Πράγματι εξακολουθούν να υπάρχουν εκατομμύρια γυναίκες που θα ήθελαν να το βγάλουν ή να μην το βάλουν και είναι υποχρεωμένες. Αυτό, εκείνοι της ταυτότητας του πέπλου ή ακόμα χειρότερα της πέπλο-ελευθερίας, δεν το ξέρουν ή δεν θέλουν να το πουν.
    Αλλά δεν θα φόρτωνα όλη την ευθύνη στους εύθραυστους ώμους των φτωχών κοριτσιών της μετανάστευσης. αυτές βρίσκονται παγιδευμένες μεταξύ δύο πυρών, του υποτιθέμενου μηχανισμού ανωτερότητας των ανδρών και του ρατσισμού … Δεν είναι εύκολο να επιλέξεις ανάμεσα στο δίκιο και τη μητέρα σου, όπως έλεγε ο Καμύ.

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος      La Bottega del Barbieri