Ο Gustavo, οι ντομάτες και η ελπίδα

16 Mαρτίου 2024

Φυσικά, οι πόλεμοι, η περιβαλλοντική καταστροφή και η εκμετάλλευση καταστρέφουν τον πλανήτη, σκοτώνουν και επηρεάζουν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων.

Ωστόσο, μπορούμε να αναγνωρίσουμε ακόμα και στις πιο σκοτεινές νύχτες κομμάτια ενός άλλου κόσμου που με πολλούς διαφορετικούς τρόπους διαλύουν-αποσυναρμολογούν αυτό το σύστημα από κάτω, δημιουργούν άλλα, όσο εύθραυστα και ελάχιστα ορατά, και υφαίνουν σχέσεις μεταξύ τους.

«Η επιβίωση του ανθρώπινου είδους εξαρτάται από την εκ νέου ανακάλυψη της ελπίδας ως κοινωνική δύναμη…»: ένα άρθρο και μια συνέντευξη για να θυμηθούμε την εξαιρετική και ακόμα γόνιμη σκέψη του Gustavo Esteva, γράφει ο Aldo Zanchetta.

Ο θάνατος τον έπιασε καθώς άρχιζε να γράφει ένα βιβλίο για την ελπίδα ως κοινωνική δύναμη, που τον ένοιαζε πολύ. Ο φίλος του Ivan Illich είχε γράψει πριν από πολλά χρόνια ότι «η επιβίωση του ανθρώπινου είδους εξαρτάται από την εκ νέου ανακάλυψη της ελπίδας ως κοινωνικής δύναμης

Στις 16 φεβρουαρίου, είπε πως ξεκίνησε να γράφει το δικό του κεφάλαιο, αφού κατόπιν αιτήματός του δύο φίλοι είχαν γράψει τα δύο πρώτα κεφάλαια: La rinascita della sperandi nel pensiero di Ivan Illich, H αναγέννηση της ελπίδας στην σκέψη του Ivan Illich (Elias González Gómez), και L’arte di organizzare la speranza, Η τέχνη να οργανώνεις την ελπίδα (Ana Cecilia Dinerstein). Λίγες μέρες αργότερα σε νέο email μου έλεγε ότι είχε προσβληθεί από τον Covid 19 και ότι θα μιλούσαμε στη συνέχεια. Στις 18 μαρτίου, όμως, ο Γκουστάβο άλλαξε σύμπαν.

Δεν βρέθηκε κανένα ίχνος του κεφαλαίου στον υπολογιστή του, μόνο σημειώσεις αποσπασμάτων του Illich για την ελπίδα, αλλά στον δικό μου υπάρχει μια αλληλογραφία μεταξύ του Gustavo και εμένα για ορισμένα θέματα που σκέπτονταν να καλύψει. Μετά από πολύ δισταγμό, ανακατασκεύασα μια πιθανή εκδοχή και έτσι το βιβλίο, για το οποίο νοιαζόταν πολύ ο Γκουστάβο, θα δει σύντομα το φως.

Θα ήθελα να τιμήσω τη δεύτερη επέτειο του αποχαιρετισμού του με ένα απόσπασμα παρμένο από μια συνομιλία που είχε, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ένα χρόνο νωρίτερα με τον Daniel Contartese του αργεντίνικου ιστολογίου Comunizar, το οποίο ονόμασα Να καλλιεργούμε επαναστατικές ντομάτες και ένα άλλο από το συνέντευξη, που δημοσιεύτηκε μετά θάνατον, η οποία παραχωρήθηκε σε έναν αργεντινό φίλο με τον οποίο συνεργάστηκε στενά τους τελευταίους μήνες, όπου μιλά για μια από τις τελευταίες του πρωτοβουλίες, το Ύφασμα των εναλλακτικών λύσεων.

Καλλιεργώντας επαναστατικές ντομάτες

[…] Στη Νέα Υόρκη και σε άλλες μεγάλες πόλεις της Βόρειας Αμερικής υπήρχε απίστευτη έλλειψη μαγιάς για την παρασκευή ψωμιού ξεκινώντας από τον μάιο: δεν έβρισκες πλέον στα καταστήματα επειδή χιλιάδες και χιλιάδες οικογένειες είχαν αποφασίσει να φτιάχνουν ψωμί στο σπίτι, για να ανακτήσουν την παράδοση φτιάχνοντας ψωμί στο σπίτι, και αυτό έλαβε χώρα και στο Μπουένος Άιρες.

Συνέβαινε παντού. Ο κόσμος άρχισε πάλι να ετοιμάζει φαγητό στο σπίτι, να το παράγει στο σπίτι, αντί να πηγαίνει να το αγοράσει στη γωνία του δρόμου. Είχαν εξαντληθεί σε πολλά μέρη του κόσμου, αλλά στις Ηνωμένες Πολιτείες μέτρησαν ξεκάθαρα τους σπόρους που πωλούνταν στα καταστήματα για να αναπτυχθούν στο σπίτι.

Έτσι, πολλοί άνθρωποι άρχισαν να το κάνουν. Εδώ χρησιμοποιούμε μια εικόνα για να περιγράψουμε το πράγμα. Πιστεύουμε ότι είναι καλό να καλλιεργούμε στο σπίτι σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι καλλιεργώντας στο σπίτι μπορούμε να μεγαλώσουμε αντιδραστικές ντομάτες ή επαναστατικές ντομάτες.

Εάν το κάνεις επειδή είναι της μόδας, επειδή το κάνουν οι άλλοι άνθρωποι, αν πας να αγοράσεις τους σπόρους και τα χημικά σου προϊόντα στο Walmart ή σε κάποιο άλλο μεγάλο κατάστημα και το κάνεις μόνο για τον εαυτό σου, θα έχεις αντιδραστικές ντομάτες.

Αλλά αν οι σπόροι είναι σπόροι της κοινότητας, δημιουργείς διαφορετικές σχέσεις με τους φίλους, με τους γείτονές σου. Αν ανταλλάσσεις σπόρους, αν ανταλλάσσεις τα λαχανικά ή τα φρούτα που καλλιεργείς στο σπίτι, κάνεις κάτι άλλο, οι ντομάτες σου θα είναι επαναστατικές ντομάτες.

Δημιουργείς μια διαφορετική δυνατότητα. Εάν αυτή η διαφορετική δυνατότητα αποδεικνυόταν ότι επιλέγεται από την πλειοψηφία, τότε θα αποσυναρμολογούσαμε το κεφάλαιο και τις αγροτικές μπίζνες από τη βάση τους.

Δεν χρειάζεται να επιτεθούμε στη Monsanto ή να καταλάβουμε τα γραφεία της Walmart, απλώς σταματάμε να τα χρειαζόμαστε. Υπάρχουν όσο δουλεύει η μηχανή, γιατί τη χρησιμοποιούμε, γιατί καταναλώνουμε τα εμπορεύματα της στα πράγματα, αλλά αν ο κόσμος σταματήσει να καταναλώνει, η μηχανή σταματά…

Σε αρκετές από τις συζητήσεις μας συνέβη ένα πολύ όμορφο πράγμα, ξαφνικά εμφανίζεται μια κυρία που λέει «Κοίτα, όταν ήμουν στην αρχή του Covid, ανησυχούσα λίγο γιατί ο μισθός μου δεν ήταν πλέον αρκετός για να αγοράσω όλα όσα χρειαζόμουν.

Δεν ήξερα τι θα έκανα για να λύσω το πρόβλημα, αλλά η πανούκλα με βοήθησε να σκεφτώ τι πραγματικά χρειάζομαι και τώρα, μετά από τέσσερις μήνες, συνειδητοποιώ ότι τα χρήματα που έχω είναι αρκετά για όλα όσα χρειάζομαι ώστε να ζω καλά.

Ήμουν συνδεδεμένη για να νιώθω ότι χρειαζόμουν πράγματα που δεν χρειαζόμουν πραγματικά…». Αυτό είναι να διαλύουμε, να αποσυναρμολογούμε το σύστημα από κάτω, αυτό είναι να το εξοντώνουμε, είναι να σταματάμε να καταναλώνουμε πράγματα που δεν έχουμε ανάγκη να καταναλώνουμε. […]

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος Comune-info