Κάθε κράτος που σέβεται στοιχειωδώς τον εαυτό του διαθέτει δικαστές καταρτισμένους και με ανεξάρτητη σκέψη. Η Δικαιοσύνη είναι η δίδυμη αδελφή της ελευθερίας.
Όταν όμως έχεις μάθει στην αυταρχική διακυβέρνηση της χώρας σου, όταν είσαι ταυτόχρονα και δικαστής και νομοθέτης, όταν έχεις καλλιεργήσει στους δικαστές τη δουλική και εγκληματική νοοτροπία ενός Βισίνσκι, τότε στο μυαλό σου είναι μάταιη η προσφυγή στη δικαιοσύνη και η χρήση βίας και αυτοδικίας γίνεται υποχρεωτικός μονόδρομος.
Το 1996 η Ρωσία πέτυχε να ενταχθεί στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Πρόκειται για έναν διεθνή περιφερειακό οργανισμό που ιδρύθηκε μεταπολεμικά με σκοπό την ευρωπαϊκή ενοποίηση, τη σύγκλιση των νομοθεσιών και την πολιτισμική συνεργασία. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην καθιέρωση νομικών προτύπων και στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με την ένταξη όλων των κρατών του άλλοτε Συμφώνου της Βαρσοβίας στον Οργανισμό αυτόν εκφράστηκε η ελπίδα πως η γηραιά ήπειρος, όπου διαδραματίστηκαν στο παρελθόν οι φονικότεροι πόλεμοι στην ιστορία της ανθρωπότητας, θα γινόταν φάρος πολιτισμού και διάχυσης του δημοκρατικού ιδεώδους σε όλο τον κόσμο.
Στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης λειτουργεί ένας από τους πιο σημαντικούς διεθνείς μηχανισμούς ελέγχου και εφαρμογής του δικαίου. Πρόκειται για το Δικαστήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Τα τελευταία εξήντα χρόνια χιλιάδες ήταν οι προσφυγές πολιτών εναντίον κάποιου κράτους – μέρους στη Σύμβαση για παραβίαση των άρθρων της. Η νομολογία του Δικαστηρίου βοήθησε να διαμορφωθούν νέα πρότυπα στη νομική επιστήμη και να καθιερωθούν σταδιακά υψηλές προδιαγραφές στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Σύμβαση επιτρέπει και τη προσφυγή κράτους εναντίον άλλου κράτους, όταν διαπιστώνει ευρείες και συστηματικές παραβιάσεις της ΕΣΔΑ, είτε αφορούν δικούς του πολίτες, είτε οποιονδήποτε τρίτο.
Η Ρωσία υπέγραψε την ΕΣΔΑ το 1998 και αναγνώρισε την αρμοδιότητα του Δικαστηρίου να εξετάζει ατομικές προσφυγές πολιτών εναντίον της. Η Ουκρανία το είχε ήδη κάνει το προηγούμενο έτος.
Μέχρι τις τελευταίες ημέρες, οπότε ενόψει της αποπομπής της από το Συμβούλιο της Ευρώπης προτίμησε να κάνει την ανάγκη φιλοτιμία και να αποχωρήσει μόνη της, η Ρωσία ήταν πρωταθλήτρια σε προσφυγές αλλά και σε καταδικαστικές αποφάσεις για γεγονότα που σχετίζονται με πολεμικές ή παραστρατιωτικές δραστηριότητες στη Γεωργία, στην Ουκρανία (στο κοντινό παρελθόν, όχι μόνο τώρα), σε δικό της έδαφος ή δικαιοδοσία (υπόθεση του ολλανδικού αεροσκάφος που καταρρίφθηκε από φιλορώσους αυτονομιστές, αιματηρές επιχειρήσεις στην Τσετσενία κλπ). Η Ουκρανία την κατήγγειλε στο Δικαστήριο για στοχευμένες δολοφονίες πολιτών της στο ουκρανικό έδαφος ενώ υπήρξαν και ατομικές προσφυγές πολιτών από την Κριμαία.
Προκαλεί λοιπόν απορία πώς είναι δυνατό ένα τόσο μεγάλο κράτος να μην έχει αντιδράσει τόσο καιρό, από το 2014, σε όσα τώρα οψιγενώς και καθυστερημένα καταγγέλλει ότι διέπραξαν ή ανέχθηκαν οι αρχές της Ουκρανίας σε βάρος μειονοτήτων και φιλορώσων πολιτών. Αν είναι αλήθεια αυτά που τώρα αποτέλεσαν τη δικαιολογία της εισβολής, η οποία έχει προκαλέσει τον θάνατο πολλών αμάχων και την οικονομική καταστροφή μιας χώρας, καθώς και τον κλυδωνισμό της παγκόσμιας οικονομίας, για ποιο λόγο η Ρωσία δεν αξιοποίησε το δημοκρατικό και πολιτισμένο εργαλείο της διεθνούς δικαιοσύνης;
Η απάντηση που θα μπορούσε κανείς να δώσει, πέρα από όσα αναφέρθηκαν ήδη στην αρχή αυτού του σημειώματος, έχει να κάνει με τον κυνισμό της ρωσικής πολιτικής και με την αντίληψη των κυβερνώντων ότι η προσφυγή στη δικαιοσύνη δείχνει αδυναμία ενώ η καταφυγή στη βία δείχνει την πραγματική δύναμη του κράτους. Συμφωνώντας με τον διαβόητο Καλλιγούλα δηλώνουν έμπρακτα: «Ας με μισούν, αρκεί να με φοβούνται»!
Κωστής Σιμιτσής
