Οι λέξεις είναι φλέβες

Γράφει η Ηρώ Καραμανλή

Ο Όμηρος αναφέρει τον Δία στις Ραψωδίες του ως «πατέρα θεῶν τε καὶ ἀνθρώπων καὶ ἡγεμόνα καὶ βασιλέα» και «ύπατο των ανωτέρων», λέγοντας πως οτιδήποτε υπάρχει  γύρω του μένει σε αυτόν και τελειώνεται από αυτόν. Στον 187ο στοίχο της Ο’ ραψωδίας λέει ο Ποσειδώνας : «Γιατί τρεις από τον Κρόνο είμαστε αδελφοί, που γέννησε η Ρέα : ο Ζευς και εγώ, και τρίτος ο Άδης». Ο Ησίοδος στη Θεογονία διαχωρίζει το Σύμπαν σε τρία μέρη : στην Κεντρική που την κατέχει η θάλασσα κι επάνω σ’ αυτήν στηρίζεται η γη, στην Υπεράνω, που αποτελεί τον Ουρανό και στην Κατώτερη, τα Τάρταρα, εκεί που τελειώνει ο κόσμος. Μετά την Τιτανομαχία με νικητές τα τρία αδέλφια –   Δίας, Ποσειδώνας και Πλούτωνας – έγινε ο διαχωρισμός των βασιλείων τους. Ο Δίας γίνεται ο κυρίαρχος της Ανώτερης ζώνης, «”ορατών τε και αοράτων” (Αισχύλος) και πατέρας όλων των Θεών και των ανθρώπων με έμβλημα τον κεραυνό, ο Ποσειδώνας γίνεται κυρίαρχος της θάλασσας έχοντας ως σύμβολο την τρίαινα και ο Πλούτωνας βασιλεύει στα Τάρταρα που ενίοτε παριστάνεται με το κέρας της Αμάλθειας.

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, ο Ζεύς εποπτεύει το ένα από τα τρία μέρη του «παντός», καθώς «τα πάντα έχουν μοιραστεί στα τρία». Ο Δίας είναι ο κορυφαίος των τριών και ομώνυμος καλείται ως μονάδα Ζευς, ο δεύτερος καλείται δυαδικός Ζεύς ενάλιος και Ποσειδώνας. Ο τρίτος καλείται τριαδικός Ζεύς καταχθόνιος και Πλούτων και Άδης.

Η ΛΕΞΗ

ἐννοσίγαιος, ο (αντὶ ἐνοσίγαιος)

Εννοσίγαιος, είναι ένα από τα δεκάδες επίθετα του Ποσειδώνα. Είναι σύνθετη λέξη από το θηλυκό ουσιαστικό έν(ν)οσις (κίνηση, κλονισμός, τίναγμα, σείσις) προερχόμενη από το ρήμα ενόθω (σείω) και τη λέξη γαία (γη). Σημαίνει «ο σείων την γην» (L&S), αυτός που κάνει τη γη να τρέμει.

Για χιλιάδες χρόνια εξακολουθούμε να λέμε τον ήλιο ήλιο, τη γη γη, τον άνεμο άνεμο. Στην καθημερινή μας ομιλία χρησιμοποιούμε λέξεις από την Ομηρική, προομηρική και προϊστορική εποχή, άφθαρτες και αναλλοίωτες στο πέρασμα του χρόνου ενώ οι σύνθετες λέξεις περιέχουν ολοφάνερα την αρχαία ρίζα. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της ελληνικής γλώσσας είναι ότι ντύνει λεκτικά τις αφηρημένες έννοιες. Ο Διογένης Λαέρτιος αναφέρει : «για μερικά πράγματα που δεν είναι ορατά βρήκαν όρους εκείνοι που τα ήξεραν  καλά και ένοιωθαν την ανάγκη να τα κοινωνήσουν στον κόσμο. Κι ο κόσμος, οδηγούμενος από την σκέψη του, δέχθηκε αυτές τις λέξεις και τις χρησιμοποίησε στην έννοια που επικράτησε».

Οι Άγγλοι λένε «Scorpio zodiac»,  ο Σκορπιός του Ζωδιακού κύκλου. Πριν τέσσερις χιλιάδες χρόνια ο Ίππαρχος, όπως μας αναφέρει ο Πλίνιος, αρίθμησε όλους τους ορατούς αστέρες στον ουρανό  και κατέγραψε τη θέση τους και τη λαμπρότητά τους.  Δημιουργήθηκε λοιπόν ο περίφημος «Κατάλογος των αστέρων του Ιππάρχου» που αργότερα ο Πτολεμαίος τον συμπεριέλαβε στο έργο του «Μαθηματική Σύνταξις» και σώζεται μέχρι σήμερα. Ο Ίππαρχος έδωσε ονόματα στα αστέρια από τους Θεούς και τους ήρωες της ελληνικής μυθολογίας. Ο Σκορπιός που παρενοχλεί τον Ωρίωνα, ο Καρκίνος που δυσκολεύει τον Ηρακλή με εντολή της Ήρας, ο Λέων ο φοβερός της Νεμέας, ο Κριός που παρέλαβε τον Φρίξο και την Έλλη, η Ανδρομέδα,   οι Πλειάδες, ο Περσέας… Δεν είναι υπέροχο που η αγγλική, όπως και άλλες γλώσσες, χρησιμοποιούν σήμερα λέξεις από την προϊστορία της ελληνικής; Δεν είναι υπέροχο που πολυάριθμες λέξεις από την προϊστορία  της  ελληνικής γλώσσας  ακούγονται στα πέρατα του σύγχρονου κόσμου μέσω της φιλοσοφίας, της Επιστήμης και των Τεχνών;

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Η ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, Γ. ΚΟΥΡΜΟΥΛΗΣ ΚΑΘ. ΓΛΩΣΣΟΛ. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

CARL KERENYI, Η ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, 1996,  ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ

ΝΕΩΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ «ΗΛΙΟΥ»

ΛΕΞΙΚΟΝ ΣΟΥΙΔΑ Ή ΣΟΥΔΑ

ΛΕΞΙΚΟΝ LIDDELL & SCOTT