ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΛΕΒΕΣ – Εαρίδρεπτος

Γράφει η Ηρώ Καραμανλή

«Μία γαρ χελιδών, έαρ ου  ποιεί»,  μας  λέει  ο Αριστοτέλης, φράση που έφτασε ως τις μέρες μας και χρησιμοποιείται κατά κόρον για να δηλώσει μεταφορικά  ότι μία μόνο ένδειξη δεν αρκεί για να βγάλουμε ασφαλές συμπέρασμα. Οι αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων περί της Άνοιξης, επέδρασαν και στους μεταγενέστερους. Ο Όμηρος ψάλλοντας την όμορφη αυτή εποχή, την προσωποποιεί ως μία θεότητα των Ωρών που λατρευόταν σε όλη την Ελλάδα. Αλλά και την εποχή της δουλείας, η Άνοιξη επέδρασε καταλυτικά στις ψυχές των υπόδουλων Ελλήνων γιατί την θεωρούσαν εποχή της απολυτρώσεως, όχι μόνο από τα δεινά του Χειμώνα αλλά και από τα δεινά που τους είχε επιφέρει η μακρά περίοδος της τουρκοκρατίας. Την Άνοιξη περίμεναν οι Κλέφτες να φύγουν στα βουνά για να ζήσουν ελεύθεροι. Η ωραιότητα της Άνοιξης μάγεψε την λαϊκή ψυχή που εμπνεύστηκε τους  ωραιότερους στίχους στα σχετικά τραγούδια της με πλούσιο υλικό από μεταφορές και ποιητικές εικόνες. Σε Δημοτικό τραγούδι του 1821, ακούγονται οι περίφημοι στίχοι : «Ακόμα τούτη την άνοιξη ραγιάδες, τούτο το καλοκαίρι… Όσο να ρθει ο Μόσκοβος… να φέρει το σεφέρι».

Η ΛΕΞΗ

Εαρίδρεπτος, ον, επιθ.

Εαρίδρεπτος σημαίνει αυτός που κόβεται την Άνοιξη. Η λέξη είναι σύνθετη και προέρχεται από το ουσιαστικό έαρ και το ρήμα δρέπω. Με τη λέξη έαρ οι αρχαίοι μας πρόγονοι εννοούσαν την ευκρασία του αέρος. Εννοούσαν ακόμα και την περίοδο εκείνη κατά την οποία ο ήλιος  άρχιζε την πορεία του για να βρεθεί πιο κοντά στη γη, την περίοδο της Άνοιξης. Κατ’ αυτούς, όπως αναφέρει ο Βυζάντιος Σκαρλάτος, η αρχαία ελληνική λέξη έαρ σχετίζεται απ’ ευθείας με τη λέξη αήρ και σημαίνει μεταξύ άλλων και την ατμοσφαιρική κατάσταση και μάλιστα την ώρα που χαράζει η αυγή, την πρωινή ώρα. Και η λέξη Άνοιξη σημαίνει την εποχή του έτους που «ανοίγει» ο καιρός και προέρχεται από το ρήμα «ανοίγνυμι» (ανοίγω).

Δεν αμφισβητείται από κανέναν, ακόμη και από ανθρώπους που στις χώρες τους η Άνοιξη έχει μικρή διάρκεια, πως αυτή η εποχή του έτους είναι «ένα πανηγύρι της φύσης» όπως την χαρακτήρισε κι ο Γκαίτε. Πολλοί συγγραφείς εμπνεύστηκαν από το θαύμα της φύσης που συντελείται κατά την Άνοιξη. Ο Τέννυσον την χαρακτηρίζει ως «παιδική ηλικία του έτους» και ο Τορώ βεβαιώνει ότι «η Άνοιξη είναι μία φυσική ανάσταση, είναι η υλοποιημένη ιδέα της αθανασίας». “Η Άνοιξη” ή “Primavera”, επίσης γνωστή ως “Η Αλληγορία της Άνοιξης”,  του διάσημου ζωγράφου της Ιταλικής Αναγέννησης, Σάντρο Μποτιτσέλι, που το εμπνεύστηκε το 1478, θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα έργα στην παγκόσμια ιστορία της τέχνης. «Εαρινή Συμφωνία» ονομάζεται ο αλληγορικός πίνακας του Έλληνα ζωγράφου Νικόλαου Γύζη που στο φόντο ενώνεται ο ουρανός και η γη για να δημιουργήσουν την Άνοιξη. Με τον τίτλο «Εαρινή Συμφωνία», ο μεγάλος μας ποιητής Γιάννης Ρίτσος, στην πρώτη του εκτενή, ποιητική συλλογή, υμνεί την Άνοιξη και την έρωτα με λυρικό τρόπο, ένα αριστουργηματικό έργο παγκόσμιας απήχησης : «Έτσι σεμνός, ανθρώπινος, ακέριος, έτσι πασίχαρος κι αθώος, θα περάσω κάτω απ’ τις ανθισμένες ακακίες των χαδιών σου και θα ραμφίσω το πάμφωτο τζάμι του έαρος».

Αμέτρητα πράγματα έχουμε να πούμε για την Άνοιξη που δεν χωράνε σε ένα μικρό άρθρο. Αφήνω λοιπόν τον Λάμπρο Πορφύρα να κλείσει το σημερινό κείμενο με τους υπέροχους στίχους του :

«…Τὸ μονοπάτι διάβαινες κι εἶχες μία λάμψη τόση,
μιὰ τέτοιαν ἄνθινη ὀμορφιὰ στὸ νοτισμένο χῶμα,

ποῦ δίχως ἄλλο ἡ Ἄνοιξη θὰ σ᾿ εἶχεν ἀνταμώσει
καὶ κάτω ἀπ᾿ τὶς ἀμυγδαλιές σὲ φίλησε στὸ στόμα».

ΠΗΓΕΣ

ΛΕΞΙΚΟ ΣΟΥΙΔΑ Ή ΣΟΥΔΑ

ΠΟΡΦΥΡΑΣ ΛΑΜΠΡΟΣ (1879-1932)  – «ΑΝΕΜΩΝΕΣ ΣΤΟΝ ΑΝΕΜΟ»

ΑΝΘΙΜΟΣ ΓΑΖΗΣ – Κ. ΓΚΑΡΜΠΟΛΑ ΚΑΙ Χ. ΜΑΤΑΚΙΔΟΥ, ΕΚΔ. 1835

ΣΚΑΡΛΑΤΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ – ΛΕΞΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ, ΕΚΔ. 1884

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ – «ΕΑΡΙΝΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ»,  ΕΚΔ. ΚΕΔΡΟΣ, 1986