ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΦΛΕΒΕΣ – Πέλωρ

Ο Κάδμος, ο ιδρυτής και πρώτος βασιλιάς της Θήβας, προέρχεται από τη γενιά των Αργείων με γενάρχες τον Ίναχο και την Μελία.

Τα αδέλφια του έγιναν οι επώνυμοι ήρωες διαφόρων περιοχών -ο Κίλικας της Κιλικίας, ο Φοίνικας της Φοινίκης, ο Θάσος της Θάσου, ενώ από την αδελφή τους Ευρώπη ονομάστηκε η ήπειρος. Ο Κάδμος παντρεύτηκε την κόρη του Άρη και της Αφροδίτης, την Αρμονία, και από την κόρη τους την Σεμέλη και τον Δία γεννήθηκε ο θεός Διόνυσος.

Ο ιστορικός Ηρόδοτος στο 5ο βιβλίο των Ιστοριών του θεωρεί ότι ο Κάδμος έζησε περί το 2.000 π.Χ. και ότι αυτός έφερε το αλφάβητο στην Ελλάδα και ονομάζει τα γράμματα «καδμήια» ή «φοινικήια». Ο Ευσέβιος όμως λέει ότι ο  Κάδμος ήλθε στην Αθήνα το 1479 π.Χ.

Ο Γεώργιος Μιστριώτης αναφέρει ότι τελικά ίσως να μην έζησε κατά τον 15ο αιώνα π.Χ., αλλά έζησε σίγουρα πριν τον Τρωικό πόλεμο (περίπου τον 12ο αιώνα π.Χ.). Αυτό το συμπέρασμα προέρχεται από τους παγιωμένους τότε μύθους περί του Κάδμου, τους οποίους παρέλαβε ο Όμηρος για τη συγγραφή των επών του. Μία ακόμη έμμεση αναφορά γίνεται και από τον Πλούταρχο, που αναφέρει ότι από τους χρόνους  τής Ινώς και του Αθάμαντα, είχαν περάσει περισσότερα από χίλια χρόνια.

Αν γνωρίζετε τους μύθους που αναφέρονται στον Κάδμο, θα θυμάστε σίγουρα πως  ο Κάδμος μαζί με τους αδελφούς του περιπλανήθηκαν σε όλο το Αιγαίο προς αναζήτηση της χαμένης τους αδελφής, της  Ευρώπης, που την είχε αρπάξει ο Δίας.

Η αναζήτηση λοιπόν υπήρξε άκαρπη και ο Κάδμος ζήτησε χρησμό από το μαντείο των Δελφών για το τι έπρεπε να κάνει. Το μαντείο τού είπε  να εγκαταλείψει την αναζήτηση της Ευρώπης και να ιδρύσει μία πόλη. Στην ελληνική μυθολογία,  νομιμοποίηση και κύρος προσέδιδε η ίδρυση πόλεων με τη βοήθεια φυσικών στοιχείων, κυρίως ζώων.

Ο Κάδμος ακολούθησε μια αγελάδα, την κυνήγησε και στο μέρος που έκατσε το ζώο κουρασμένο, ίδρυσε την Θήβα ενώ την περιοχή την ονόμασε Βοιωτία από την αγελάδα (βοῦς). Η αγελάδα έπρεπε να θυσιαστεί και για τη θυσία χρειαζόταν νερό για τον καθαρμό του ζώου και των συμμετεχόντων στη θυσία.

Όμως το νερό της μοναδικής πηγής της περιοχής, που ονομαζόταν Πηγή του Άρη, το φυλούσε ο Ισμένιος δράκων. Ο Κάδμος σκότωσε τον δράκοντα, που είχε στο μεταξύ εξοντώσει όλους τους απεσταλμένους του, και καθ’ υπόδειξη της Αθηνάς έσπειρε τα δόντια του δράκου από τα οποία προέκυψαν σπαρμένοι άνδρες, οι Σπαρτοί.

Αυτά τα αυτόχθονα δημιουργήματα της γης των Θηβών ήταν απειλητικά. Όμως, και σε αυτή την περίπτωση απέναντι στη βία ορθώθηκε η ευφυΐα του Κάδμου. Έριξε πέτρες ανάμεσά τους κι εκείνοι, μη γνωρίζοντας τον υπαίτιο, αλληλοκατηγορήθηκαν και τελικά αλληλοσκοτώθηκαν εκτός από πέντε, Επέζησαν ο Εχίων, ο Χθόνιος, ο Πέλωρ, ο Ουδαίος και ο Υπερήνωρ. Αυτοί είχαν τη μεγαλύτερη δύναμη μετά τον Κάδμο και έγιναν οι γενάρχες των πιο σπουδαίων οικογενειών της Θήβας πλάι στους Καδμείους.

Η ΛΕΞΗ

Πέλωρ, το

Πέλωρ είναι ο οιωνός αλλά και το τερατούργημα, το τέρας. Λέγεται για τους Κύκλωπες και τη Σκύλλα (Ομήρ. Οδ). Επίσης λέγεται και για τον Ήφαιστο, σε Ομήρ. Ιλ. Η λέξη πέλωρον, (από το πέλωρ), είναι το τέρας, το παράδοξο τέρας,, λέγεται για τη Γοργόνα ή για μεγάλο ελάφι ή για τα ζώα που μεταμορφώθηκαν από την Κίρκη, (Ομήρ. Οδ).

Στην Ιλιάδα το βρίσκουμε ώς «πέλωρα θεῶν», (οιωνός σταλμένος από τους θεούς). Το επίθετο «πέλωρος», πάλι προερχόμενο από το «πέλωρ», σημαίνει τερατώδης, τεράστιος, γιγάντιος, με παράλληλη έννοια της απέχθειας προς αυτό, σε Όμηρ. και Ησίοδ. Το επίθετο «πελώριος» που χρησιμοποιούμε σήμερα στη γλώσσα μας, προέρχεται από την αρχαία αυτή λέξη.

Ο Μπαμπινιώτης στο λεξικό του αναφέρει πως η λέξη στις άλλες διαλέκτους απαντά με το αρχικό τ- (όπως στην «γλώσσα» του Ησύχιου,  τελώριος : μέγας, πελώριος, και τέλωρ : πελώριον, μακρόν, μέγα, και πως αυτή η ανάλυση οδηγεί στην ετυμολογική συσχέτιση με το ουσιαστικό «τέρας».

Πελόρους (αγγλικά pelorus), ονομάζεται το ναυτιλιακό όργανο που χρησιμεύει στη λήψη σχετικών διοπτεύσεων από ένα πλοίο. Το κατασκεύασαν  δυο αξιωματικοί του βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού  και του έδωσαν το όνομα Pelorus.  Κάποιοι ισχυρίζονται ότι το όνομα προέρχεται από τον ναυτίλο του Αννίβα (203 π.Χ.) και πως από αυτόν προέρχεται και η ονομασία του ΒΑ άκρου της Σικελίας. Η ιστορία αυτή όμως, δεν επιβεβαιώνεται.  Γνωρίζουμε από τον Θουκυδίδη, τον Στράβωνα και τον Πολύβιο, ότι η άκρη αυτή λεγόταν Πελωρίς, Πελωριάς, Άκρα Πέλωρος, πριν από το 203 π.Χ. από τους αρχαίους Έλληνες. Σήμερα λέγεται Punta del Faro (Cape Faro).

Το όνομα πέλωρ στην αρχαιότητα δήλωνε ένα γιγάντιο τέρας συγγενές με τους Κύκλωπες. Το πέλωρ (ή τέλωρ), σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, κατοικούσε στο ΒΑ άκρο της Σικελίας, ίσως γιατί ήταν ένα δύσκολο πέρασμα.

Στο Πολεμικό Ναυτικό το pelorus εξελληνίστηκε, λέγεται προφορικά pilorόs και γράφεται συνήθως (εσφαλμένα) πυλωρός, αλλά και πιλορός ή με άλλες τυχόν παραλλαγές. Ορθότερη ονομασία σύμφωνα με την ετυμολογία είναι πέλωρος (ο).

Για να ξαναγυρίσουμε στα δόντια του δράκου που έσπειρε ο Κάδμος και φύτρωσαν οι ανδρείοι άντρες, οι Σπαρτοί, ο θυμόσοφος λαός μας λέει πως ο άνθρωπος με μεγάλα δόντια θεωρείται καλόψυχος – και έτσι είναι περιζήτητος ως σύζυγος. Η λαϊκή μας παράδοση που είναι πλούσια σε παροιμίες, τονίζει πως από την φυσιογνωμία μπορούμε να καταλάβουμε τον κακό ή τον καλό άντρα :

«Ο λωβός (ο κακός) άντρας, αυτιάς,

ο λωβότερος (ο χειρότερος),  χειλάς,

ο καλός άντρας, μυτάς

κι ο καλύτερος, δοντάς.»

ΗΡΩ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ

ΠΗΓΕΣ

ΛΕΞΙΚΟ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ – ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ

ΕΠΙΤΟΜΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ ΑΡΧΑΙΑΣ ΓΛΩΣΣΑΣ LIDDELL & SCOTT

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΔΟΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ & ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

από τις φυσιογνωμικές παροιμίες