Οι προφητικοί Αντώνης και Κωνσταντίνος Κούφαλης

«Το σπίτι με τα δώρα» των κοινωνικών μας δαιμόνων

Κάποιοι μπορεί να ισχυριστούν ότι ο Αντώνης και ο Κωνσταντίνος Κούφαλης έχουν το κληρονομικό χάρισμα της προφητείας. Αλλιώς δε δύναται να εξηγηθεί το πώς παραμένει τραγικά επίκαιρο «Το σπίτι με τα δώρα» που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Θεάτρου το 2001.

Εγώ πάλι υποστηρίζω ότι υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο μυστικό που καθιστά τόσο επίκαιρη τη θεματολογία των έργων τους. Κι αυτό το μυστικό είναι τα επαγγέλματα που επί σειρά ετών ασκούσαν και τους έδωσαν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με κόσμο και κοσμάκη.

Όχι μόνο με τους συνηθισμένους πολίτες αλλά και με άτομα που κουβαλούσαν τους δικούς τους δαίμονες, τα δικά τους ψυχικά τραύματα, τους δικούς τους σταυρούς. Κάποια από αυτά τα άτομα, που ίσως να κινούνταν και στο κοινωνικό περιθώριο, να στάθηκαν η πρώτη ύλη πάνω στην οποία οικοδομήθηκαν θεατρικά έργα όπως «Ο στρατός της Σωτηρίας» (ποιος νομίζετε ότι ήταν ο φαρμακοποιός που έπαιρνε την πίεση της Σωτηρίας;), η «Πάχνη», το «Συγχώρεσέ με» και «Το σπίτι με τα δώρα».

Το έργο το ήξερα, το είχα ξαναδεί στο πρώτο του ανέβασμα,σε σκηνοθεσία Νίκου Διαμαντή, είχα διαβάσει φυσικά και το κείμενο. Πέρασαν ωστόσο πολλά χρόνια και μάλλον είχα λησμονήσει το πως έρχεται σε ανύποπτο χρόνο η «γροθιά» στο στομάχι με τα όσα διαδραματίζονται επί σκηνής.

Είχα λησμονήσει προφανώς πώς είναι να έρχεσαι αντιμέτωπη με τη φρικτή πραγματικότητα, εκείνη που όταν παρακολουθούμε στα δελτία ειδήσεων τρομοκρατούμαστε και αναρωτιόμαστε πόσο χαμηλότερα μπορεί να πέσει πλέον η κοινωνία μας.

Αυτή την κατρακύλα όμως ο Αντώνης και ο Κωνσταντίνος την είχαν δει νωρίς, την είχαν κατανοήσει και είχαν φροντίσει να μας ενημερώσουν εγκαίρως. Το αν επιλέξαμε να την ακούσουμε ήταν αποκλειστικά δική μας επιλογή.

ΘΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΘΥΤΕΣ

Πατριαρχία, παιδοφιλία, αιμομιξία, ενδο-οικογενειακή βία, σεξουαλική παρενόχληση, ομοφοβία, ανισότητα των φύλων, θέματα που αν και υπήρχαν από πάντα, κάποτε αποτελούσαν φοβερά ταμπού και κανένας δεν τολμούσε να τα αναφέρει δημόσια.

Σήμερα, στον καιρό της ταχύτατης πληροφόρησης, τα ίδια αυτά θέματα τροφοδοτούν την καθημερινή ειδησιογραφία. Γυναίκες θύματα που κατεβαίνουν σταδιακά όλα τα σκαλοπάτια της απαξίωσης πίσω από κλειστές πόρτες, μέχρι που είτε ως θύματα – είτε ως θύτες να γίνουν πρώτη είδηση.

Τρεις γυναίκες στάθηκαν το βράδυ της Παρασκευής στη σκηνή του «Αντιγόνη Βαλάκου». Η Ελένη, η Βασιλική, η Ιωάννα κλήθηκαν να αφηγηθούν στο καβαλιώτικο κοινό τα τραύματα τους.

«Νύχι μου, νυχάκι μου, ασπίδα και δόρυ μαζί», μας είπε η Ελένη πριν ακούσουμε: «Αποτρόπαιο έγκλημα. Άντρας νεκρός στο γραφείο του μέσα σε λίμνη αίματος. Βρέθηκε με κομμένη την καρωτίδα. Η ασφάλεια στα ίχνη του μανιακού δολοφόνου».

Η Βασιλική με τη σειρά της εξομολογήθηκε: «Άνοιξα τρέμοντας τη πόρτα, για την αλήθεια τη κλώτσησα, κοίταξα ολόγυρα,φώναξα, κοίταξα στο πλυσταριό, τη μουριά με τη κούνια, την αποθήκη, ψυχή.

Ύστερα ξέπνοη κρατώντας το ξύλο αργά, σέρνοντας, γλίστρησα στη σκάλα που βγάζει ίσια στο παιδικό μου κελί. Η πόρτα ανοίγει τρίζοντας, στο μισοσκόταδο διακρίνω το κρεβάτι ξέστρωτο και το κορίτσι μου κοιμάται ανάσκελα, δεμένο με σκοινί απ’ το πόδι, κρατώντας αγκαλιά την κούκλα με τ’ αληθινά μαλλιά και τ’ άσπρο δέρμα».

Και η Ιωάννα, με σκληρή γλώσσα μας αφηγήθηκε: «Έκτρωμα, τέρας της φύσης, ανώμαλη! Βλέπω τα κοριτσάκια, χαρά Θεού και τα λιμπίζομαι κι έχω το τέρας το ερμαφρόδιτο μέσα στο σπίτι μου.

Ευτυχώς που δεν είσαι παιδί μου, να σε βλέπω και να καίγομαι. Έξω από δω, κάθαρμα, χάσου, δεν θέλω να σε ξέρω. Κορίτσια σου λέει μετά. Σκατά! Αγόρια και πάλι αγόρια. Βρίσε τα, δείρε τα, άχνα δεν βγάζουνε. Στο φινάλε και πούστης να σου προκύψει, το παλεύεις, ενώ τα κορίτσια…»

ΟΙ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ «ΑΘΛΟΙ» ΤΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ

Η βιασμένη επί 12 χρόνια από τον σύζυγό της Ελένη (Μαρία Καρακίτσου) με την οξεία σχιζοσυναισθηματική ψύχωση, την κατάθλιψη και τις ακουστικές ψευδαισθήσεις. Η εμμονική με την καθαριότητα Βασιλική (Μικαέλα Δανά) την οποία βιάζει από τα παιδικά της χρόνια ο πα-τέρας της και δε διστάζει να το επαναλάβει και με την εγγονή του.

Η γεννημένη σε λάθος σώμα Ιωάννα (Κατερίνα Παρισσινού) που απογοήτευσε τον φαλλοκράτη στρατιωτικό πατέρα και ντυνόταν πεζοναύτης από τα 12 χρόνια της. Καθεμία λυτρώθηκε με τον δικό της διαφορετικό τρόπο. Ιστορίες και ερμηνείες κινήθηκαν κλιμακωτά μέχρι την τελική τους κορύφωση.

Το σκηνικό λιτό, ομοίως και τα κοστούμια, έμειναν διακριτικά στην «άκρη» δίνοντας άφθονο χώρο στον κυρίαρχο λόγο. Την ιδιόρρυθμη μουσική επένδυση της Ανθής Γουρουντή ανέλαβε να αποδώσει με το επί σκηνής τσέλο η Κλεοπάτρα Δαρδάλη, καταφέρνοντας να γίνει ο τέταρτος πρωταγωνιστικός ρόλος παρακολουθώντας κατά πόδας τους συναισθηματικούς κυματισμούς των ηρωίδων.

Τα εύσημα στο νεαρό φέρελπι σκηνοθέτη Λευτέρη Παπακώστα,διότι σεβάστηκε απόλυτα το κείμενο και δεν άλλαξε ούτε ένα «και». Κι αν δεν έχουν δει τα μάτια μας υποτιθέμενους προχώ – μεταμοντέρνους σκηνοθέτες να παρεμβαίνουν προκλητικά παντού και τελικά να ανεβάζουν παραστάσεις – εκτρώματα.

ΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟ

Τα έργα του συγγραφικού διδύμου δεν είναι εύκολα, δεν είναι εύπεπτα, δεν είναι διασκεδαστικά, είναι μια ρωγμή στον ψυχισμό μας, ένας βομβαρδισμός στην εφησυχασμένη συνείδησή μας. Πρέπει να είσαι προετοιμασμένος, μέχρις ενός σημείου, να δεχθείς το χαρακτηριστικό γρονθοκόπημα στην κοιλιά σου και να διπλωθείς στα δύο.

Κι όταν καταφέρεις να συνέρθεις από την πρώτη ταραχή, τότε το μυαλό ασυναίσθητα θ’ αρχίσει να τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα και να συγκρίνει καταστάσεις. Τα έργα του Αντώνη και του Κωνσταντίνου δεν είναι οι βατές αρπαχτές των τηλεοπτικών κραχτών, που θα ταΐσουν μασημένη τροφή στο κοινό της πιτζαμο-πολυθρόνας.

Θα το στήσουν απέναντι στον κοινωνικό καθρέφτη κι ύστερα από το πυρ κατά ριπάς, θα του πουν: «Κοίταξε τα χάλια μας. Κοίταξε τον εαυτό σου. Κοίταξε τον διπλανό σου. Κοίταξε κατάματα τους σύγχρονους δαίμονες που μας περιτριγυρίζουν κι αν μπορείς προφυλάξου».

Το κοινό του συγγραφικού διδύμου είναι πάντα εξαιρετικό. Με παιδεία και καλλιέργεια, προσέρχεται και κοινωνεί τα συγγραφικά μηνύματα, σεβόμενο απόλυτα τους άγραφους θεατρικούς κανόνες. Αυτό το κοινό απέχει κατά πολύ από τους καλοκαιρινούς θεατές των «τηλεοπτικο-αριστοφανικών» παραγωγών που χαχανίζουν και χειροκροτούν αναίτια σε κάθε σκηνική είσοδο – έξοδο.

ΚΡΑΤΩΝΤΑΣ ΚΑΙ ΤΙΜΩΝΤΑΣ ΤΑ ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ

«Κάθε αρχή τρομακτική, κάθε τέλος θλιβερό. Σημασία έχει το ενδιάμεσο». Αυτό ήταν το καινούργιο δίδαγμα που στάλαξαν την Παρασκευή μέσα μου ο Αντώνης και ο Κωνσταντίνος. Θυμάμαι ακόμη έντονα το δίδαγμα της «Πάχνης» τους: «Τίποτε κακό δεν πρέπει να συμβαίνει στα παιδιά».

Τα κρατάω φυλακτό τα διδάγματά τους και πορεύομαι. Έστω κι αν μου λείπει αφόρητα το κουβεντολόι στο δικηγορικό γραφείο και στο φαρμακείο, με τις γατο-ουρές να περιφέρονται στα πόδια μου.

Περισσότερο απ’ όλα μου ΄χει λείψει να κρατώ με περηφάνια το αρχικό χειρόγραφο στα χέρια μου, να προσπερνώ τις μουτζούρες και τις πλαϊνές συμπληρώσεις και να ρουφώ τον λόγο. Κι έπειτα να το αφήνω στο γραφείο με έκπληκτο βλέμμα και με καταχθόνιο χαμόγελο να αναλογίζομαι: «Πάλι δε θα προφταίνουν να μετρούν γροθιές οι θεατές…!»

ΥΓ: Θερμές ευχαριστίες για την ιδιόχειρη αφιέρωση στην εσωτερική σελίδα του προγράμματος της πρώτης παράστασης, που από το 2002 και επί 22 χρόνια αναπαύεται στη βιβλιοθήκη μου…

ΒΟΥΛΑ ΘΑΣΙΤΟΥ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗ