Ποιος Καβαλιώτης είναι ο Αρίστος, ο οικολόγος;

Γράφει ο Κοσμάς Χαρπαντίδης, με αφορμή την επανέκδοση του βιβλίου του Β. Βασιλικού «Ρεμπέτες»

Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Κέδρος», σε μια νέα, επιμελημένη από τον Θανάση Αγάθο, καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Αθήνας, έκδοση, το βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού με τίτλο «Ρεμπέτες». Είναι ένα βιβλίο με διηγήματα γραμμένα γύρω, πριν και μετά την μεταπολίτευση, και σκιαγραφούν την εποχή εκείνη μέσα από τους ανθρώπους της. Ένα από τα διηγήματα αυτά με τίτλο «Αρίστος, ο οικολόγος»  είναι γραμμένο για την Καβάλα και αφορμάται από το πορτρέτο ενός Καβαλιώτη φίλου και σχεδόν ομηλίκου του Βασιλικού. Το διήγημα αυτό είναι από τα ελάχιστα του Βασιλικού που είναι γραμμένο εξ ολοκλήρου για την Καβάλα και μάλιστα σε μια κρίσιμη, ιστορικά, περίοδό της που είναι αυτή της μεταπολίτευσης και δεν ανήκει στα γραπτά του Βασιλικού, που είναι ευρύτερα γνωστό.

Το διήγημα ξεκινά από μια αμήχανη επίσκεψη του αφηγητή στην γενέθλιά του πόλη, την οποία είχε χρόνια να επισκεφθεί και την οποία δεν βρίσκει να έχει αλλάξει και πολύ από την εποχή που γυρίστηκε το «Τοπ Καπί». Το κέντρο παραμένει το ίδιο, ίσως οι συνοικίες και η ενδοχώρα της να έχουν αλλάξει κατά πολύ, σημειώνει. Επιδιώκει να συναντήσει τον Αρίστο, φίλο και συμμαθητή του, δικηγόρο στο επάγγελμα και φανατικό οικολόγο, ο οποίος του ανακοινώνει ότι την ημέρα της επίσκεψής του πέθανε ένας θείος του αφηγητή. Ο αφηγητής αρνείται να πάει στην κηδεία και να συναντήσει συγγενείς και φίλους και προτιμά μια ινκόγκνιτο περιδιάβαση στην πόλη και τα πέριξ, με παρέα του τον Αρίστο.

Ο Αρίστος ανατρέπει την εικόνα του εξεγερμένου πολίτη, που είχε γι’ αυτόν ο αφηγητής, με την  πολιτική του τοποθέτηση και αιφνιδιάζει τον αφηγητή. Επιμένει να του προπαγανδίζει τον θεσμό της βασιλείας και τον ήδη έκπτωτο μονάρχη. Εξηγήσεις για την ιδεολογική τοποθέτηση του Αρίστου δίνονται, όχι από τον ίδιο, αλλά από τον αφηγητή του διηγήματος. Αλλά δεν συνεχίζω επί αυτού. Τα λοιπά ας τα ανακαλύψει ο αναγνώστης ανατρέχοντας στο βιβλίο.

Ο Αρίστος όμως είναι εκείνος ο εξεγερμένος, που έχει συντονίσει ένα μέρος από τις αντιδράσεις του λαού για να ματαιωθεί το εργοστάσιο της τύρφης στους Φιλίππους και να μην μετατραπεί η ένδοξη πεδιάδα σε κρανίου τόπο, με την Καβάλα  να υποδέχεται ένα μεγάλο μέρος της μόλυνσης, που θα επροκαλείτο. Ο Αρίστος είναι επίσης ένας από τους ελάχιστους που δεν πανηγυρίζει για την εύρεση και την εξόρυξη του πετρελαίου στον κόλπο της Καβάλας, προβλέποντας δεινά για το θαλάσσιο κυρίως, αλλά και το ευρύτερο  περιβάλλον. Ο αφηγητής μοιάζει να συμμερίζεται μεν τις οικολογικές του ανησυχίες, αλλά ίσως δεν παύει να τον θεωρεί και υπερβολικό.

Το διήγημα του Αρίστου δεν περιγράφει μόνο αδρά την προσωπικότητα ενός συμπολίτη μας, που έζησε και έδρασε στην Καβάλα, αλλά αποτελεί και μια ματιά στην πόλη της Καβάλας, την περίοδο της γραφής του διηγήματος. Η πόλη παρελαύνει, φωτίζεται με τον λόγο του μεγάλου τεχνίτη Βασίλη Βασιλικού και ο Αρίστος ο οικολόγος ανθολογείται σαν ένα διήγημα που αναφέρεται στην πόλη μας.

Το ερώτημα βέβαια που δεν απαντάται είναι ποιος είναι ο Αρίστος, ο οικολόγος, αλλά ο προσεκτικός αναγνώστης που γνωρίζει πρόσωπα και πράγματα στην Καβάλα ίσως τον αναγνωρίσει. Ακόμη κινείται ανάμεσά μας. Αρκεί βέβαια να διαβάσει το βιβλίο του Βασιλικού.