Δέκα ζωές σε μία

Aρκετός κόσμος ήταν το απόγευμα της Πέμπτης στη Δημοτική Βιβλιοθήκη στην εκδήλωση – παρουσίαση στο βιβλίο της Τατιάνας Αβέρωφ, «Δέκα ζωές σε μία». Η Τατιάνα Αβέρωφ έγραψε για τη ζωή του πατέρα της Ευάγγελου Αβέρωφ ένα ιστορικό μυθιστόρημα έτσι όπως η ίδια έζησε τον πατέρα της που είναι περισσότερο γνωστός ως πολιτικός. Αποδεικνύεται ωστόσο ότι δεν ήταν μόνο πολιτικός. Η εκδήλωση οργανώθηκε από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο» και το βιβλιοπωλείο «Μερτζιανίδη». Μίλησαν αρχικά η Βασιλική Μερτζιανίδου κάνοντας εισαγωγή στην εκδήλωση, ο αντιδήμαρχος Μιχάλης Λυχούνας που σχολίαζε και είχε τον συντονισμό, μίλησε ειδικότερα για την πινακοθήκη Αβέρωφ για τον συλλέκτη Ευάγγελο Αβέρωφ, ενώ για τον πολιτικό μίλησε ο αντιδήμαρχος Γιώργος Φιλόσογλου.
Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Θόδωρος Καλλιοντζής, η αντιδήμαρχος Κορίνα Χιώτη – Πρασσά, ο βουλευτής Νίκος Παναγιωτόπουλος, ο πρόεδρος του δικηγορικού συλλόγου Θανάσης Αθανασίου, εκπρόσωποι συλλόγων και κόσμος. Η ομιλία του Κώστα Τάτση που κατά γενική ομολογία ήταν ιδιαίτερα εύστοχη έχει ως εξής:

Προλογίζοντας το βιβλίο «Δέκα ζωές σε μία» της Τατιάνας Αβέρωφ

Έλεγε κάποιος ότι ένα βιβλίο για να το προλογίσει κανείς είναι το ίδιο δύσκολο ή εύκολο όσο επίπονη ή εύκολη ήταν η συγγραφή του. Και όταν ο αναγνώστης του βιβλίου που παρουσιάζουμε σήμερα κλείσει και την τελευταία σελίδα προσεκτικής ανάγνωσης αντιλαμβάνεται εύκολα ότι το βιβλίο αυτό χρειάστηκε πολύ κόπο μεγάλη προσπάθεια και πολύ ταλέντο για να βρίσκεται σήμερα στα χέρια μας. Και δυστυχώς δεν είχα ούτε το χρόνο ούτε το ειδικό ταλέντο για να μπορέσω στη μικρή μου αυτή προσλαλιά να μεταφέρω τη δύναμη την ουσία και τους πολλαπλούς στόχους που αναδύονται μέσα από τα κείμενα του. Και αν το ήξερα εξαρχής σας ομολογώ δεν θα έλεγα με τόση ευκολία το ναι στην τιμητική πρόταση που μου έγινε πριν μια εβδομάδα ακριβώς. Γιατί τα στοιχεία που με οδήγησαν να πω το ναι είχαν μια καθαρά συναισθηματική φόρτιση που μου προκάλεσε το γεγονός ότι κεντρικός ήρωας αυτού του βιβλίου είναι ένας άνθρωπος που γνώρισα, που συνομίλησα, που συνεργάστηκα μαζί του και που σημάδεψε τις πολιτικές μου αρχές, στόχους και προοπτικές.
Ξεκινώντας την αναφορά μου και τις όποιες παρατηρήσεις μου, θέλω να διευκρινίσω ότι η συγγραφή αυτή δεν είναι με τίποτα μια ψυχρή και ανούσια όπως συμβαίνει συχνά στις βιογραφίες σημαντικών προσωπικοτήτων όπως ήταν ο Ευάγγελος Αβέρωφ.
Είναι ένα κείμενο μέσα από το οποίο άμεσα αναδεικνύεται η ύπαρξη ενός εξαιρετικού λογοτεχνικού ταλέντου, που χειρίζεται λέξεις προτάσεις και έννοιες που σε θαμπώνουν αρχικά αλλά και σε παρασύρουν πολύ γρήγορα σε ρυθμούς ταχύτατους, με εναλλαγές εξωφρενικά γρήγορες που αντί όμως να σε κουράσουν σε δένουν ευχάριστα μαζί τους και σε κάνουν να αισθάνεσαι συμμέτοχος στη ζωή και τα δρώμενα της κάθε περιόδου που η συγγραφέας αναπτύσσει.
Πολύ συχνά νοιώθεις να αιωρείσαι μαζί με τα κείμενα και να ακροβατείς στο κενό χωρίς όμως να σου προκαλεί φόβο ότι μπορεί να γκρεμιστείς από αυτά. Σου δημιουργεί δηλαδή την εντύπωση ότι αυτό που διάβασες με αυτό που θα ακολουθήσει έχει την ίδια ένταση, το ίδιο ενδιαφέρον.
Αισθάνεσαι ακόμη ότι η συγγραφέας, που είναι και αγαπημένο παιδί του πρωταγωνιστή του βιβλίου, συνεχώς ψάχνει στις σκέψεις, στις πράξεις και στις αγωνίες του πατέρα της να ανακαλύψει αλήθειες που κρύβονταν στην επιφανειακή πραγματικότητα, που κατά πάσα πιθανότητα την επικάλυπτε.
Η πολύπλοκη και πολύπλευρη προσωπικότητα του Ευάγγελου Αβέρωφ σε όλα αυτά τα χρόνια της συμβίωσης της οικογένειας είναι προφανές ότι της άφησαν κάποια κενά από τη ζωή του, που ψάχνει να τα βρει και φαίνεται ότι τα βρίσκει και τα παραθέτει με ειλικρίνεια και αυτό δεν έγινε χωρίς κόπο.
Το αφήγημα αρχίζει με τη γέννηση του Ευάγγελου Αβέρωφ στα Τρίκαλα το 1908, περνά στον κάμπο της Λάρισας όπου μεγαλώνει ο Λόλης (χαϊδευτικός εξωραϊσμός κατά την βλάχικη παράδοση), περνά στην Αθήνα όπου μέσα από τις εφηβικές του εξάρσεις με εκδηλώσεις δυναμισμού έως επαναστατικές διαμορφώνεται το πολιτικό του προφίλ, καταλήγει στο Σανατόριο στην Ελβετία και ούτω καθεξής, πάντα η συγγραφέας μέσα από ένα εξαιρετικά λογοτεχνικά τρόπο καταφέρνει να κεντά τις εικόνες της εποχής κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, διαμορφώνοντας ένα καμβά, ένα πολύχρωμο πίνακα που συνδέει και δένει τον αναγνώστη μέσα στο αφήγημα παρασέρνοντας τον στους γρήγορους ρυθμούς. Ορισμένες εικόνες είναι πολύ εντυπωσιακές και φυσιολογικά δημιουργούν ένα προβληματισμό στον αναγνώστη αν είναι πραγματικές ή αποκύημα της φαντασίας του συγγραφέα που πιθανώς να θέλει να αποτυπώσει με αυτό τον τρόπο υφιστάμενες ψυχολογικές κοινωνικές καταστάσεις της εποχής. Επιτρέπεται η παρεμβολή της φαντασίας σε ένα βιογραφικό αφήγημα;
Πιστεύω ότι γενικά μπορεί ο συγγραφέας να προσφεύγει συχνά στη φαντασία του. Και όχι μόνο μπορεί αλλά αυτό αποτελεί μια πράξη ελευθερίας που ο λογοτέχνης την δικαιούται ως διέξοδο πιθανών περιορισμών της πραγματικότητας, προκειμένου να κάνει ελκυστική την ουσία της πραγματικότητας που θέλει να της δώσει ειδική αξία και αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι η αφήγηση του δεν είναι ουσιαστικά ρεαλιστική .
Στο συγκεκριμένο βιβλίο όμως εύκολα ο αναγνώστης παρακολουθεί την εξέλιξη του κειμένου να συμπορεύεται πιστά με τα πραγματικά γεγονότα στα οποία αναφέρεται χωρίς χάσματα κα παραδοξότητες. Αντίθετα παρουσιάζονται τόσο τα γεγονότα όσο και οι διάφορες καταστάσεις και χαρακτήρες με μια σαφή γνησιότητα.

Με την ευκαιρία θα ήθελα να ρωτήσω την κ. Τατιάνα αν εκείνη της φανταστικής δύναμης εικόνα του συναγωνισμού στον κάμπο της Λάρισας πατέρα και γιού με τα άλογα είναι πραγματική ή λογοτεχνικό δημιούργημα.
Υπάρχουν στιγμές που διαβάζοντας το βιβλίο έχεις την εντύπωση ότι απαγγέλεις ποίημα και αμέσως μετά χωρίς να το αντιληφθείς βρίσκεσαι αντιμέτωπος με εικόνες σκληρές και επίπονες.
Δεν μπορώ να ξεφύγω την ανάγκη να αναφερθώ στην ασθένεια του, μια ασθένεια για την οποία δεν μιλούσε εύκολα αλλά σε μια δίωρη συνομιλία που είχα μαζί με τον Ευάγγελο Αβέρωφ στην αυλή του σπιτιού του στην Κηφισιά, λόγω της ειδικότητας μου ως πνευμονολόγου, ξεφύγαμε κάποια στιγμή από την πολιτική και ανοιχτήκαμε αρκετά γύρω από την κατάρα της εποχής εκείνης που τον χτύπησε τότε και ιδιαίτερα για τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε τώρα στο αναπνευστικό σύστημα.
Το κομμάτι που στο βιβλίο περιγράφει την θεραπεία του στο Σανατόριο της Ελβετίας έχει μια πολύ γλυκιά εναλλαγή μεταξύ μιας περίεργης αισιοδοξίας που κυριαρχεί στον Αβέρωφ με αντίθεση την τραγική κατάληξη που είχε η ασθενής κοπέλα που ερωτεύτηκε μέσα στο σανατόριο, αλλά και ο έρωτας αυτός δείχνει με τον πιο γλυκό τρόπο τις πολλαπλές του ερωτικές σχέσεις που είχε σε όλο το διάβα της ζωής του, θα έλεγε κανείς ότι ζούσε παρέα με τον έρωτα.
Σε κάποιο σημείο η κ. Τατιάνα Αβέρωφ συμπυκνώνει την πολιτική του φιλοσοφία και αυτό είναι κάτι που με ικανοποίησε, με συγκλόνισε, με διέγειρε γιατί ήταν αυτή ακριβώς που προσεκόμισα από την δίωρη συνομιλία μας, αυτή που άνοιξε τους πολιτικούς μου ορίζοντες, την πολιτική μου σκέψη και την πολιτική μου προοπτική για τα οποία είμαι και θα είμαι ευγνώμων για πάντα.
Λέει λοιπόν η κ. Τατιάνα η οποία με λίγες λέξεις οριοθετεί την πολιτική στις αντιλήψεις του αείμνηστου Αβέρωφ στη σελίδα 435 του βιβλίου της ως εξής: «Η πολιτική ήταν πάντα για σένα ένα αδιάσπαστο όλον : Σημαντικές οι ιδέες, που οριοθετούν την κατεύθυνση και σκιαγραφούν τον στόχο. Απαραίτητη και η θετική σκέψη για να μεταγραφεί ο στόχος σε πράξη. Αλλά το καθοριστικό στίγμα, πίστευες, το δίνει ο Άνθρωπος τελικά, ανάλογα με το ήθος και το ανάστημα που διαθέτει.»

Κεντρικός άξονας σε όλη την έκταση των πεντακοσίων και σελίδων αυτής της συγγραφής δηλαδή Ευάγγελος Αβέρωφ όπως τον καταγράφει η πένα της κ. Τατιάνας φαίνεται σαν μαγνήτης να τραβάει επάνω του τα αποθησαυρισμένα από την παράδοση και τη ζωή που πέρασε στοιχεία και με την αναγνωρισμένη του δύναμη την διαμορφώνει όπως ο ζωγράφος καθισμένος μπροστά σε έναν ορίζοντα μετακινεί ακατάπαυστα το καβαλέτο του να βρει την προοπτική και τις ανάλογες εικόνες που στην προκειμένη περίπτωση είναι το περιεχόμενο αυτού του βιβλίου.
Η συγγραφέας είναι και κόρη του Αβέρωφ, δεν του χαρίστηκε όμως. Με την ίδια δυναμική πένα να περιγράφει και τις αδυναμίες του και ήθελα να ρωτήσω ξανά την κ. Τατιάνα εκεί όπου τον αναφέρει ως παραμυθά ποια αλήθεια διάσταση δίνει σε αυτόν τον χαρακτηρισμό;
Αναφέρθηκα σε ψήγματα από ένα βιβλίο πεντακοσίων και σελίδων που είναι χορταστικά γεμάτο εικόνες, χορταστικά γεμάτο προβληματισμούς, χορταστικά γεμάτο ιστορικά γεγονότα και μέσα από τη ζωή του Αβέρωφ πλημμυρίζει χωρίς υπερβολές από πατρίδα και έθνος και η ζωή του αποτελεί ένα παράδειγμα πως όταν πιστεύεις σε αγνές αρχές και αξίες ξεπερνάς δυσκολίες, ξεπερνάς αρρώστιες, ξεπερνάς εξορίες, ακόμα και την ακραία άρνηση των γονιών της γυναίκας που αγάπησες, παντρεύτηκες και έφτιαξες την οικογένεια σου.
Δεν μπορώ να μην σταματήσω για λίγο σε μια πατριωτική πράξη του κεντρικού μας ήρωα εκεί στο στρατόπεδο Φεραμόντι στη Νότια Ιταλία όπου πεινασμένος καχεκτικός σχεδόν ετοιμοθάνατος αρνείται στην διαταγή του ιταλού αξιωματικού να σηκώσει το χέρι του τεταμένο στο φασιστικό χαιρετισμό την ώρα της έπαρσης και της αποστολής της ιταλικής σημαίας με όποια ποινή ακολούθησε για αυτόν η συγκεκριμένη ηρωική πράξη.
Έχω την πεποίθηση ότι το έργο αυτό διαβάζεται από αναγνώστες όλων των αποχρώσεων κοινωνικών και οικονομικών δυνατοτήτων ακόμη και διαφορετικών πολιτικών πεποιθήσεων, γιατί η ποιότητα του σε επίπεδο λογοτεχνικό αλλά και ουσιαστικού περιεχομένου δίνει αυτή την δυνατότητα, όπως πχ ένα εξαιρετικό κομμάτι μουσικό γραμμένο για μια συγκεκριμένη μερίδα θρησκευόμενων πολιτών μπορεί και ακούγεται και με φανατισμό πολλές φορές από πολίτες ανεξαρτήτου θρησκευτικού προσανατολισμού.

Ίσως τα γεγονότα που διαλαμβάνονται στο βιβλίο αυτό για τον ομιλούντα τουλάχιστον και για μεγάλο μέρος ανθρώπων κάποιας ηλικίας, επειδή δεν απέχουν πολύ από ένα σημαντικό διάστημα της πραγματικής ζωής του Αβέρωφ, μας επιτρέπουν με περισσότερη άνεση να γεφυρώσουμε το όποιο ιστορικό χάσμα του χρόνου μεταξύ της πραγματικής του ζωής και της συγγραφής του βιβλίου, να πλησιάσουμε καλύτερα και πιο αντικειμενικά το περιεχόμενο του. Έτσι νοιώθουμε, χαιρόμαστε και δεχόμαστε τα μηνύματα του έργου που διαβάζουμε και έτσι πάλι εγκαθίστανται μέσα στο συγκινησιακό μας κόσμο σαν ένα δικό μας δημιούργημα.
Ο Ευάγγελος Αβέρωφ, ο Λόλης όπως με τρυφερό τρόπο εξακολουθεί να τον θέλει κοντά της η κόρη Τατιάνα έφυγε από τη ζωή, μια ζωή όμως δύναμης και προσφοράς που δεν επιτρέπει να σβήσει η μνήμη του, μια μνήμη που έρχεται να εδραιωθεί από τον Άνθρωπο, τον πολιτικό, τον ευπατρίδη και το κάνει με απόλυτη επιτυχία αυτό το σημαντικό βιβλίο.
Η μόνη δυνατότητα να γεμίσεις την καρδιά σου, τη μνήμη σου και τις πολιτικές σου ανησυχίες, είναι να διαβάσεις ολόκληρο το βιβλίο, αξίζει τον κόπο.