Ιστορίες μυστηρίου

Γράφει η Λιάνα Κουτσογιαννάκη

Αγαπητό ημερολόγιο,

Δεν σε έχω ρωτήσει ποτέ; Σου αρέσουν οι ιστορίες μυστηρίου; Οι αστυνομικές ταινίες; Εσύ τον βρίσκεις πάντα τον δολοφόνο;

Το προηγούμενο καλοκαίρι βρέθηκα στο θερινό σινεμά στο Θησείο. Είδα μία ταινία της Αγκάθα Κρίστι. Με τον αιώνιο και αγαπημένο Ηρακλή Πουαρό. Στο τέλος της ταινίας οι μάσκες έπεσαν. Ο καλός έγινε κακός. Ο αθώος ένοχος. Ο δολοφόνος αποκαλύφθηκε. Και μαζί του και η αλήθεια.

Και αυτό συμβαίνει πάντα. Σε κάθε αστυνομική ιστορία. Στο τέλος πάντα οι θεατές νιώθουν το αίσθημα της κάθαρσης και της δικαίωσης. Ίσως και της ασφάλειας. Γιατί οι κακοί καταλήγουν στην φυλακή. Είναι όμως έτσι πάντα;

Μην βιαστείς να μου απαντήσεις αγαπητό ημερολόγιο. Θέλω να πάρεις τον χρόνο σου. Να κάνεις την έρευνά σου. Όχι στα τυφλά. Εγώ είμαι εδώ για να σε βοηθήσω. Για να ανακαλύψεις και εσύ τον υπέροχο κόσμο των αστυνομικών μυθιστορημάτων και ταινιών. Και ίσως μέσα από την δική τους φανταστική πραγματικότητα απαντήσεις και στα δικά μου ερωτήματα.

Καταρχάς, σου έχω μιλήσει ήδη για τον κλασικό και αξεπέραστο Ηρακλή Πουαρό. Δίπλα του και η μοναδική κ. Μάρπλ. Για τους πρωταγωνιστές της Αγκάθα όλα πάντα ξεκινούν με μία δολοφονία. Η αστυνομία ζητά την συμβουλή των ιδιωτικών ερευνητών. Εκείνοι καταφθάνουν έτοιμοι να αναλάβουν δράση. Η εκκεντρικότητά τους δρα καταλυτικά. Εκ πρώτης όψεως η παρουσία τους περνά απαρατήρητη. Με διακριτικότητα εμφιλοχωρούν στο περιβάλλον των θυμάτων και συλλέγουν στοιχεία. Συνθέτουν τις πληροφορίες με βάση την λογική τους. Στο τέλος πάντα επιλύουν το μυστήριο. Η δύναμή τους είναι η οξυδέρκειά τους.

Το ίδιο ισχύει και για τον έναν και μοναδικό Σέρλοκ Χόλμς αλλά και για τον βοηθό του τον Δρ. Γουάτσον. Στην πιο εκμοντερνισμένη του εκδοχή τον λονδρέζο ντετέκτιβ ενσαρκώνει ο Benedict Cumberbatch στην διάσημη σειρά του BBC. Ο Σέρλοκ διατηρεί την ευφυΐα του ανά τους αιώνες και με την βοήθεια της τεχνολογίας συνεχίζει να ρίχνει φως σε κάθε είδους εγκλήματα. Ο Δρ. Γουάτσον τον ακολουθεί πιστά, τον προστατεύει και καταγράφει τις ιστορίες του στο ιστολόγιο του. Ο Σέρλοκ, όμως, σαν ήρωας δεν αναζητεί πάντα την δικαίωση. Αυτό που τον ενδιαφέρει κυρίως είναι το να μην πλήττει. Αν θες ο Σέρλοκ να ασχοληθεί μαζί σου, πρέπει να κερδίσεις την προσοχή του. Και αυτό είναι κάτι που δυστυχώς το έχει καταλάβει και ο αδυσώπητος εχθρός του Σέρλοκ. Ο καθηγητής James Moriarty.

Και από τους βρετανούς μετρ της αστυνομικής λογοτεχνίας θα πάμε βορειότερα. Στην Σκανδιναβία. Για να γνωρίσουμε τους Σουηδούς συγγραφείς, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια έχουν την πρωτοκαθεδρία. Κυριολεκτικά αφήνουν το αναγνωστικό κοινό τους άφωνο. Προσωπικά αγαπώ ιδιαίτερα τους Λαρς Κέπλερ. Το «Συμβόλαιο του Παγκανίνι» είναι από τα αγαπημένα μου βιβλία. Συμβόλαια θανάτου και μυστικές συμφωνίες σε έναν μακιαβελικά πλασμένο κόσμο. «Η τέχνη του να πουλάς την ψυχή σου στον διάβολο».1

Κοντά σ’ αυτά ίσως αξίζει να παρακολουθήσει κανείς και την τριλογία του Νταν Μπράουν. Είτε επιλέξετε την χολιγουντιανή εκδοχή των ιστοριών μυστηρίου με τον Τομ Χανκς στον ρόλο του καθηγητή συμβολολογίας είτε την ανάγνωση των μυθιστορημάτων, ένα είναι το σίγουρο: Δεν θα απογοητευτείτε. Ο συγγραφέας τεχνηέντως εμπλέκει συνομωσίες και ραδιουργίες σε ένα πλαίσιο συνεχούς δράσης. Οι σκανδαλώδεις ιστορικές παραχαράξεις κεντρίζουν το ενδιαφέρον. Οι χαρακτήρες κορυφώνουν την αγωνία. Η συνθετική σκέψη των πρωταγωνιστών και το υψηλό επίπεδο μόρφωσής τους οδηγεί και σε αυτές τις περιπτώσεις στην λύση του μυστηρίου.

Στην ελληνική πραγματικότητα τώρα. Τα τελευταία χρόνια συζητείται και αιχμαλωτίζει τα βλέμματα των εραστών των αστυνομικών ιστοριών το «Έτερος Εγώ» και ο δημιουργός του Σωτήρης Τσαφούλιας. Τόσο η ταινία, όσο και η τηλεοπτική σειρά σημείωσαν τεράστια επιτυχία συνδυάζοντας την τέχνη της σκέψης με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Πρωταγωνιστής είναι ο καθηγητής εγκληματολογίας Δημήτρης Λαΐνης. Ένας άνθρωπος με τους δικούς του φόβους και τις δικές του αδυναμίες. Η μυστική του υπερδύναμη είναι και πάλι το μυαλό του. Αναλαμβάνει, λοιπόν, να βοηθήσει την ελληνική αστυνομία να ξετυλίξει τον μίτο του μυστηρίου σε μία σειρά από δολοφονίες. Στο ταξίδι του αυτό ο καθηγητής αναζητεί την Νέμεση. Αναζητεί την κάθαρση. Για τα θύματα αλλά και για τον ίδιο του τον εαυτό.

Η αναφορά μου στο «Έτερος Εγώ» συνειρμικά με οδηγεί από την τέχνη της σκέψης και της φιλοσοφίας σε αυτή των μαθηματικών. Το «Θεώρημα του Παπαγάλου» είναι ένα από τα αστυνομικά μυθιστορήματα που συνδυάζει τα μαθηματικά θεωρήματα με τις ανεξιχνίαστες υποθέσεις. Επίσης, η «Φόρμουλα του Θεού» είναι μία ακόμα συναρπαστική περιπέτεια που συσχετίζει την θεωρία της σχετικότητας με την θεωρία του χάους και του κυκλικού σύμπαντος. Και όλα αυτά ενώ οι πρωταγωνιστές αναζητούν την επιστημονική απόδειξη της ύπαρξης του θεού.

Πολυσυζητημένος στον κόσμο των ιστοριών μυστηρίου είναι τα τελευταία χρόνια και ο Σεμπάστιαν Φίτσεκ. Δυστυχώς, δεν έχω διαβάσει ακόμα κανένα βιβλίο του. Συνεπώς δεν θα εκφέρω άποψη. Θα εξαίρω, όμως, το πιο πρόσφατο αστυνομικό ανάγνωσμά μου. Τα «Έθιμα Ταφής» της Αμερικανίδας Χάνα Κεντ. Ένα ψυχολογικό θρίλερ με αψεγάδιαστη πλοκή και φόντο τα παγωμένα τοπία της Ισλανδίας.

Εν κατακλείδι, ο κόσμος της αστυνομικής περιπέτειας είναι αστείρευτος. Ευτυχώς. Είναι πάντα γεμάτος εκπλήξεις και ανατροπές. Μια ιδανική διέξοδος για το μυαλό μου. Μια πηγή συνεχούς γνώσης. Μία συνεχής (διαρκής) ώθηση στην φαντασία. Μια ωδή στην τέχνη του να σκέφτεσαι.

Οι ιστορίες μυστηρίου μας διασκεδάζουν. Η πορεία προς την εξιχνίαση ενός φόνου, όμως, εγείρει ερωτήματα και για την ίδια την κοινωνία. Η μεθοδικότητα και η συλλογιστική του δολοφόνου συχνά φωτίζουν τις σκοτεινότερες πτυχές μας. Αναδεικνύουν τις μεγαλύτερες αδικίες ή τις πιο επικίνδυνες νοσηρότητες.

Μας φέρνουν αντιμέτωπους με τα πιο ταπεινά μας ένστικτα. Και με τις ανώτερες κοινωνικές μας αξίες. Ή και απαξίες.

Καταλαβαίνεις τώρα τι εννοώ αγαπητό μου ημερολόγιο;

Η πάντα περίεργη,

η έγκλειστη φοιτήτρια

1. Φράση της Julie Malaure στο Le Point.