Καβάλα, η αρχαιότερη πόλη λιμάνι στην ηπειρωτική Β. Ελλάδα

Στην αρχή ήταν μόνο ένας βράχος. Απόκρημνος, γυμνός, στεγνός από νερό και ταυτόχρονα από όλες τις πλευρές να τον πολιορκεί η θάλασσα.

Δέχτηκε, όπως φαίνεται, τους πρώτους κατοίκους πριν 3000 χρόνια και αυτοί άφησαν πίσω τους κομμάτια, θραύσματα από αγγεία πήλινα, που έφτιαχναν με το χέρι, ενώ πολύ νωρίτερα (πριν περίπου 8000 χρόνια) στις παραλίες της σημερινής Καβάλας ξεκίνησαν να δημιουργούν τον πρώτο τεκμηριωμένο πολιτισμό οι άνθρωποι.

Αποδεδειγμένα από τον 7ο αι ΠΚΕ, η αρχαία Νεάπολη άρχισε να ταξιδεύει με το εμπόριο σ’ όλο το Αιγαίο και αυτό με τη σειρά του να φτάνει στην πόλη – και μετά φτάνουν οι ‘Ελληνες και ο δικός τους πολιτισμός. Τίποτε στην Ευρώπη και στη Βαλκανική δεν θα ήταν το ίδιο αν οι Θάσιοι δεν αποφάσιζαν να χτίσουν την αρχαία Νεάπολη ως αποικία τους σ’ αυτό το στρατηγικό σημείο, το οποίο διασχίζουν όλοι όσοι επιθυμούν έξοδο στο Αιγαίο, προσέγγιση στη βαλκανική ενδοχώρα, δρόμους προς την Ανατολή και διαφυγή προς τη Δύση.

Δεν είναι ευρέως γνωστό ότι από πολύ νωρίς κόβει το δικό της νόμισμα και αυτονομείται από τη μητρόπολή της, ότι καθίσταται σημαντική σύμμαχος των Αθηναίων σε βαθμό που οι δεύτεροι ζητούν και παίρνουν δάνειο από τους Νεαπολίτες, που έχουν σημαντικές προσόδους από το λιμάνι της. Η μέχρι σήμερα αρχαιότερη πόλη λιμάνι σε ολόκληρη την ηπειρωτική Β. Ελλάδα με αδιάλειπτη κατοίκηση απολαμβάνει τα προνόμια του χαρακτήρα που έχει ήδη από την πρώτη σχεδόν στιγμή. Οι Αθηναίοι δεν ξεχνούν την αφοσίωση των αρχαίων Νεαπολιτών και σήμερα κάποιος μπορεί να βρει τιμητικά ψηφίσματα στα οποία εκδηλώνεται η ευγνωμοσύνη τους προς τη σύμμαχό τους, στο μουσείο της Ακροπόλεως και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Λιμάνι Καβάλας – φωτογραφία Γιάννης Γιαννέλος

Και μετά φτάνουν οι Μακεδόνες και ο Φίλιππος Β – η πόλη αποδυναμώνεται για να μην αποτελέσει πυρήνα απειλής ως αθηναϊκή σύμμαχος και υποβαθμίζεται από σημαντικό λιμάνι σε επίνειο, ιστορικής σημασίας όμως, στη νέα πόλη που γεννήθηκε – τους Φιλίππους. Όταν πια έρχονται και οι Ρωμαίοι, η Νεάπολη, που πια ζει και με την αρχαία Εγνατία οδό να περνάει έξω από τα τείχη της, γίνεται ο κύριος λόγος για τις κοσμοϊστορικές αλλαγές που ακολουθούν:

– τη χρησιμοποιούν οι δημοκρατικοί Βρούτος και Κάσσιος ως αγκυροβόλιό τους και λιμάνι ανεφοδιασμού στην πιο σημαντική, κατά τους ιστορικούς, μάχη του ρωμαϊκού κόσμου, εναντίον των ολιγαρχικών Οκταβιανού και Μάρκου Αντώνιου. Μάχη που αποτελεί την μετάβαση από τη δημοκρατική στην αυτοκρατορική περίοδο για τη Ρώμη και τα εδάφη της

– την έλευση πληθώρας αρχαίων ανατολικών και αιγυπτιακών, θρησκειών θεοτήτων και παραδόσεων που αφήνουν μόνιμα τα ίχνη τους και την επιρροή τους, όχι μόνο σε ολόκληρη την περιοχή αλλά και σε όλη την Ευρώπη. Αυτό συμβαίνει με την έλευση του Απόστολου Παύλου ως πρώτο ευρωπαϊκό σταθμό στην περιοδεία του – ένα από τα γεγονότα που διαδραματίζονται στον ελλαδικό χώρο και καθορίζουν το προφίλ μιας ολόκληρης ηπείρου.

Άνετα κάποιος μπορεί να χαρακτηρίσει την περιοχή γενικότερα και την πόλη της αρχαίας Νεάπολης, της μετέπειτα Χριστούπολης και της σημερινής Καβάλας, ως χωνευτήρι. Χωνευτήρι ανθρώπων και πολιτισμών από τα αρχαϊκά χρόνια μέχρι και τη σημερινή εποχή, όπου οι ντόπιοι, πιστοί στις ανθρωπιστικές τους αξίες ως άνθρωποι που ζουν δίπλα στη θάλασσα και ατενίζοντας τους ανοιχτούς ορίζοντες, προσφέρουν τη βοήθειά τους σε όσους καταφθάνουν από εμπόλεμες περιοχές.

Το νερό της θάλασσας άφθονο, όχι όμως και το πόσιμο – μάλλον οι Ρωμαίοι πρώτοι και κατόπιν οι βυζαντινοί χτίζουν οι μεν και συντηρούν οι δε, ένα από τα μέχρι σήμερα καλύτερα διατηρημένα υδραγωγεία στην Ευρώπη. Οι Καμάρες, που καταστρέφονται από τους Τούρκους όταν αυτοί εισβάλουν το 1391, επαναλειτουργούν επί εποχής Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς και Νομοθέτη, ενώ εργασίες γίνονται και στις αρχές του 19ου αιώνα.

Τότε μάλλον ένας από τους πετράδες, ονόματι Στέφανος, αφήνει την «υπογραφή» του πάνω στον τοίχο ενός από τα τόξα του Υδραγωγείου, ορατή και σήμερα, σχεδόν 200 χρόνια μετά, στο σημείο της οδού Πιπίνου.

Η σύγχρονη πόλη της Καβάλας, στο πρόσφατο παρελθόν, αποτέλεσε μικρογραφία της Θεσσαλονίκης – καλά οχυρωμένη πόλη λιμάνι (που δύσκολα έπεφτε στα χέρια των εισβολέων), γνωρίζει την ακμή στο εμπόριο λόγω του καπνού, αποτελεί μία μικρή πολυπολιτισμική κοινότητα, βιώνει την επέκτασή της το 1864, δέχεται χιλιάδες πρόσφυγες στην ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και έχει ακμαία ελληνική κοινότητα, στην καλλιτεχνική ζωή της οποίας διακρίνονται δύο μορφές – ο ζωγράφος Ουμβέρτος Αργυρός και ο ποιητής Ιωάννης Κωνσταντινίδης, προτομές των οποίων κοσμούν σήμερα τον χώρο του δημοτικού κήπου. Το μεγαλύτερο γλυπτό που κοσμεί τον δημόσιο χώρο της πόλης, είναι αυτό του ευεργέτη της, Μωχάμετ Άλη και έτσι η πόλη έχει το προνόμιο να καυχιέται με το έργο ενός άλλου σημαντικού καλλιτέχνη, του Κωνσταντίνου Δημητριάδη (γεννημένος στην παλαιά Στενήμαχο της Ανατολικής Ρωμυλίας). Το άγαλμα φιλοτεχνήθηκε στο ατελιέ του γλύπτη στο Παρίσι και η μεταφορά του στην πόλη στα τέλη της δεκαετίας του 1930 αποτέλεσε σίγουρα σπουδαίο γεγονός.

Η Καβάλα έχει παλμό και κρυφές πτυχές ακόμη και στα σημεία που κανείς δεν μπορεί να υποψιαστεί – ίσως η μοναδική πόλη που έχει γειτονιές και συνοικίες που φέρουν αριθμητικό προσδιορισμό (Χίλια και Πεντακόσια) ως ονομασία και μία καλοδιατηρημένη Παλιά Πόλη με ταβερνάκια, στα οποία οι θαμώνες δεν μπορούν καν να φανταστούν ότι στο ίδιο σημείο κάποτε κατέφθανε κουρασμένος κάποιος ναυτικός, να αφήσει το αφιέρωμά του στη θεά Παρθένο και το μαρμάρινο ναό της, που δέσποζαν πάνω στον βράχο. Εκεί που κοσμεί σήμερα την Καβάλα το Ιμαρέτ, πριν 2500 χρόνια ιερείς φρόντιζαν να δέχονται τα αφιερώματα από τους ταξιδιώτες του Αιγαίου που κατέφθαναν στην πόλη.

Ανοιχτοί ορίζοντες σημαίνει ανοιχτές αγκαλιές. Η Καβάλα διαχρονικά προσφέρει τη δική της σε όποιον ανοίγει την καρδιά του και το μυαλό του για να τη γνωρίσει.

Ιωάννης Κιουρτσόγλου,
Διπλωματούχος ξεναγός

Πηγή : www.visitkavala.gr