Ο τελευταίος αμμόλοφος

Ovvero: unoscrittore in Forcolandia,  Ήτοι: ένας συγγραφέας στη Φορκολάντια – forca είναι η αγχόνη, η διχάλα, η κρεμάλα, το δικράνι του Nico Maccentelli

Cesare Battisti – L’ultima duna, romanzo – Εκδόσεις, Edizioni Golem, 2022, σελ. 272 € 18,00

Αυτή θα έπρεπε να είναι μια κανονική ανασκόπηση ενός μυθιστορήματος που γράφτηκε από έναν άνθρωπο που υπήρξε στη ζωή του επαγγελματικά κυρίως συγγραφέας. Αλλά σε μια χώρα όπου η κρεμάλα υψώνεται δεξιά όπως και «αριστερά»(1), όπου η κουλτούρα της κατάστασης έκτακτης ανάγκης είναι η πολιτισμική καταστολή κάθε κριτικής και ανταγωνιστικής άποψης για το σύστημα της δεδομένης, υπάρχουσας εξουσίας, δεν είναι δυνατόν να περιοριστούμε σε μια απλή φιλολογική περιγραφή ενός έργου που γεννήθηκε σχεδόν ως εκ θαύματος μέσα στη φυλακή.

Σε μια χώρα όπου το 41 bis, (σχεδόν απόλυτη απομόνωση) δίνεται σε έναν αναρχικό (2) μετρώντας όχι το αδίκημα, αλλά το αμετανόητο του συντρόφου και επομένως την «επικινδυνότητα» του (για ποιον;), αλλά ακόμη περισσότερο: όπου υπάρχει το 41 bis και κάθε είδους τιμωρητική φυλάκιση, όπου τα ΜΜΕ υποδαυλίζουν αυτή τη φασιστική λογική και υποδεικνύουν επτά εφήβους που το σκάνε από την Beccaria ως αδίστακτους εγκληματίες, όπου ένας άνθρωπος αναγκάζεται να το διαφεύγει κυνηγημένος για δεκαετίες, όπως στην περίπτωση του συγγραφέα μας, και αφού πιαστεί, εκτίθεται ως τρόπαιο (3) σε έναν επικοινωνιακό χλευασμό σαν σιδερένιο κολάρο και με την κυριολεκτική έννοια, πού πήγε η λογοτεχνία; τι απέμεινε από αυτήν; Πού είναι μια τέχνη η οποία δεν βρίσκεται στην υπηρεσία αυτής της πολυετούς κατάστασης έκτακτης ανάγκης, εξαίρεσης;

Αλλά όπως έλεγε ο Faber: «… τίποτα δεν γεννιέται από τα διαμάντια και τα λουλούδια γεννιούνται από την κοπριά…» (εξάλλου η κοπριά, σύμφωνα με τις παιδικές μου αναμνήσεις, έχει θαυμάσιο άρωμα…), τα εξαιρετικά μυθιστορήματα γεννιούνται από εξαιρετικούς συγγραφείς ( 4). Είναι η περίπτωση του CesareBattisti, ο οποίος βρίσκεται στη φυλακή, καταδικασμένος σε ισόβια, εδώ και δύο χρόνια και με τον χειρότερο τρόπο, για τα μέσα ενημέρωσης και τη δικαιοσύνη της Forcolandia, δολοφόνος και τρομοκράτης, για όσους δεν μασάνε και ξέρουν ότι οι πραγματικοί δολοφόνοι είναι εκείνοι της κρατικής καταστολής, της διαχείρισης της πανδημίας και του πολέμου, είναι πράγματι ένας συγγραφέας με τα όλα του στο πάνθεον του νουάρ, είτε το θέλουν είτε όχι τα γεμάτα σκατά κεφάλια του καθεστώτος (5).

Scenari: dal deserto libico al Mediterraneo, Σενάρια: απότηνέρημοτηςΛιβύηςστηΜεσόγειο

Κλείνοντας αυτό το οφειλόμενο προοίμιο, με τον τελευταίο αμμόλοφο, δεν βρίσκεστε μπροστά στο κλασικό νουάρ allaScebanenco, αλλά σε ένα ταξίδι στα έγκατα μιας καθημερινής κόλασης που ξεκινά από εκείνα τα σπίτια της κοινωνικής ανησυχίας, ταξιδεύει χιλιάδες χιλιόμετρα στον πόλεμο της Μέσης Ανατολής και τη βόρεια Αφρική της σκλαβιάς και των βασανιστηρίων, για να επιστρέψει στην κόλασή μας των δύο ευρώ την ώρα στα χωράφια με ντοματιές, μεταξύ σωματαρχών και άλλων παρενοχλήσεων που είναι καλά ανεκτές από κάθε κυβέρνηση η οποία σέβεται τον εαυτό της, όπου η μόνη καταλληλότητα είναι το κέρδος.

Σε αυτό το μυθιστόρημα, η ανθρώπινη οδύσσεια είναι ένα εσωτερικό ταξίδι στα ασταθή νήματα της μνήμης ενός ανθρώπου που πρέπει να βρει κάτι, και αυτό το κάτι είναι ο εαυτός του. Η ζωή που γίνεται κομμάτια, για να ανασυντεθεί κομμάτι κομμάτι σε ένα κατακερματισμένο μωσαϊκό το οποίο δεν μπορεί να συναρμολογηθεί εκ νέου στην αφήγηση, ταξιδεύει σε δύο παράλληλες διαδρομές της διήγησης και της εμπειρίας, ανάμεσα σε ένα γκρίζο αστυνομικό τμήμα με μια αστυνομικίνα η οποία στη ζωή έχει να κουρέψει τις γάτες της και την πορεία ενός άνδρα χωρίς προφανή στόχο, αλλά που δημιουργεί τον εαυτό του στα στάδια μιας διαδρομής η οποία αγγίζει όλα τα δράματα που επιβάλλουν οι παλιοί και νέοι φασισμοί, με μια γνώση εκ μέρους του συγγραφέα των περιστάσεων, των τόπων και των ανθρώπινων πρακτικών ο οποίος είναι καρπός μιας τεκμηρίωσης που φαντάζομαι ότι υπήρξε δύσκολη για τον συγγραφέα.

Scenari: Kobane, Κομπάνι

Στον Battisti ο πόλεμος και η δυστυχία, οι θηριωδίες που βιώνουν οι πρωταγωνιστές δεν είναι ποτέ αποτέλεσμα μιας «κυνικής και απατεώνισσας» μοίρας, αλλά αποτέλεσμα μιας ανθρώπινης δράσης που βασίζεται στην καταπίεση. Στο κάτω κάτω υπάρχει πάντα ένα αποικιοκρατικό και ρατσιστικό, ταξικό και πατριαρχικό σύστημα σχέσεων. Αυτές οι στρατιωτικές και μαφιόζικες δυνάμεις με το δίκτυο εγκληματιών τους, που κατοικούν περιοχές και ζουν ανάμεσα στους πληθυσμούς, καθιστώντας αβέβαια με την ασάφεια, σε κάθε στροφή της αφήγησης, τα όρια μεταξύ καλού και κακού.

Όμως μέσα σε όλα αυτά αναδύονται από τη λάσπη τα λουλούδια ενός ποιήματος που δίνει μια αίσθηση ατομικής και συλλογικής λύτρωσης από μια επιβεβλημένη ερήμωση, απόγνωση, με την αγάπη και τον αγώνα του κουρδικού ανταρτοπόλεμου. Έτσι από τα κατεστραμμένα από τις βόμβες και τη μάχη χωριά γεννιέται ένα έπος της Αντίστασης, που στο δικό μας πολιτιστικό πλαίσιο έχουμε χάσει μέσα στις λειτουργίες των συμβατικών “bellaciao”, δίχως φυσικότητα, εκλογικών, μα που ο Battisti επιστρέφει στη λογοτεχνία των καταραμένων χωρίς κανένα νήμα ρητορικής, σε εκείνο το «πρέπει να κάνουμε αυτό που πρέπει να γίνει», με τα σπασμένα παπούτσια, της Αντίστασής μας. Οι «αντιφασίστες» του πληκτρολογίου, θα έπρεπε μόνο να μάθουν από όσα έχουν καταφέρει σύντροφοι όπως ο OrsoTekoser (6) και που συγγραφείς όπως ο Battisti μπόρεσαν να αποτυπώσουν στη γραφή τους.

Combattentidelle JPG curde, κούρδισες μαχήτριες των JPG

Στον κεντρικό ήρωα του μυθιστορήματος, τον Αουρέλιο, Aurelio, δεν υπάρχει λύτρωση, εξαργύρωση, αλλά η σπασμωδική αναζήτηση ενός διακοπτόμενου νήματος στη ζωή του. Ωστόσο, είναι ακριβώς αυτό το νήμα, χαμένο, και βρέθηκε και χάθηκε ξανά, ένα φευγαλέο ίχνος ξεχασμένων γεγονότων, που αποτελούνται από μυρωδιές και αισθήσεις, και από μια εύθραυστη και απελπισμένη αγάπη, που τον οδηγεί στην αλήθεια, τόσο απλή και ταυτόχρονα τόσο άυλη, άπιαστη. Αν η δομή του έργου είναι αυτή ενός νουάρ, μπορούμε να τοποθετήσουμε τον Τελευταίο αμμόλοφο σε ένα σταυροδρόμι μεταξύ της καλοδουλεμένης λογοτεχνίας του είδους και μιας αφήγησης βασισμένης στη συναισθηματική και παθιασμένη δύναμη των χαρακτήρων, επομένως μακριά από αποξενώσεις και στερεότυπη μυθοπλασία, αλλά αληθινών, σε μια ιστορία που είναι καθαρή πραγματικότητα και οδηγεί σε μια συνειδητοποίηση.

Note, Σημειώσεις:

1. Ο έκτακτος τρόπος-L’emergenzialismo είναι ένας τρόπος διακυβέρνησης της χώρας και καταστολής κάθε μορφής αντιπολίτευσης μέσω της επινόησης εσωτερικών και εξωτερικών εχθρών και της ποινικοποίησής τους, με την ιδέα ότι το κράτος, οι «δημοκρατικοί» θεσμοί και τα κόμματα είναι φορείς δημοκρατίας και πολιτικής συνύπαρξης. όταν είναι αληθινό το αντίθετο
2. Αναφέρομαι στον AlfredoCospito, έναν κρατούμενο αναρχικό σύντροφο, σε απεργία πείνας για πάνω από 70 ημέρες (ο BobbySands πέθανε στην 66η) για να βγει από το 41bis
3. Η «παράσταση» του Μπατίστι στο αεροδρόμιο, μετά την παράνομη σύλληψή του στη Βολιβία, σφραγίζει μια άτιμη ύβρη, μια αγχόνη που παραδόθηκε εδώ και δεκαετίες από τα παλιά κόμματα στα νέα όπως τα 5 Αστέρια. Και δεν είναι τυχαίο ότι με τις τελευταίες εκλογές του σεπτεμβρίου, κάποιοι σημερινοί σκάρτοι πρώην κομουνιστές, που παντοτινά αρέσκονται να το παίζουν «καραμπινιέροι» βλέπουν σε αυτές τις «νέες δυνάμεις» που φέρονται και άγονται σύμφωνα με τη φορά των ανέμων, (από τον Σαλβίνι στον Λέτα, daSalvini a Letta μέσα σε λίγες εβδομάδες) ένα ευκαιριακό σημείο προσγείωσης, μέσα στο μπάχαλο ενός πλέον εντελώς ολιγαρχικού και τεχνοκρατικού συστήματος, όπου δεν υπάρχει πλέον ούτε η μυρωδιά της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας
4. Για να έχετε τουλάχιστον μια αόριστη ιδέα για τις αντιξοότητες με τις οποίες ο Battisti έφερε στη ζωή αυτό το μυθιστόρημα, βλ. εδώ qui.
5. Για μια βιβλιογραφία του CesareBattisti (από την Wikipedia): Διαθέσιμα στα ιταλικά

• Travestito da uomo, Granata Press, Bologna, 1993 (Les habits d’ombre, Gallimard, Parigi, 1993)
• L’orma rossa, Einaudi, 1999 (L’ombre rouge, Gallimard, Parigi, 1995)
• L’ultimo sparo. Un «delinquente comune» nella guerriglia italiana, introduzione di Valerio Evangelisti, Derive-Approdi, Roma, 1998 (Dernières cartouches, Joelle Losfeld, Parigi, 1998)
• Avenida Revolución, Nuovi Mondi Media, Ozzano nell’Emilia, 2003 (Avenida Revolución, Rivages, Parigi, 2001)
• Faccia al muro, DeriveApprodi, Roma, 2012 (Face au mur, Parigi, Flammarion, 2012) 285 p. ISBN 978-2-08-127998-8

Στα γαλλικά

• Nouvelan, nouvellevie, Ed. Milleetunenuit, Parigi, 1994
• Buenaonda, Gallimard, Parigi, 1996
• Copier coller, Flammarion, Parigi, 1997. Romanzo per ragazzi
• J’aurai ta Pau, Balene, Parigi, 1997 (nella serie “Le Poulpe”)
• Naples, Eden Production, Parigi, 1999. Raccolta di cinque racconti di Cesare Battisti, Jean-Jacques Busino, Carlo Lucarelli, Jean-Bernard Pouye Tito Topin
• Jamais plus sans fusil, du Masque, Parigi, 2000
• Terresbrûlées, (curatore), Rivages, Parigi, 2000
• Le cargo sentimental, Joelle Losfeld, Parigi, 2003
• Vittoria, EdenProduction, Parigi, 2003
• L’eau du diamant, du Masque, Parigi, 2006
• Ma cavale, Grasset/Rivages, Parigi, 2006 (con prefazione di Bernard-Henri Lévye postfazione di Fred Vargas)

Στα πορτογαλικά

• Serbambu, WMF Martins Fontes, 2010

6. Για να μάθετε ποιος ήταν ο LorenzoOrsetti, άλλως OrsoTekoserβλ εδώ qui.

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος    αέναη κίνηση