Οι λέξεις είναι φλέβες

Γράφει η Ηρώ Καραμανλή

Όταν η Αθήνα άκμαζε,  η Αττική διάλεκτος  απλωνόταν ακόμη και σε περιοχές ξένες όπως δείχνουν π.χ. επιγραφές που βρέθηκαν στη δωρική Ηράκλεια της Ιταλίας. Αλλά και μετά την πτώση της Αθηναϊκής ηγεμονίας, οι βασιλιάδες της Μακεδονίας χρησιμοποίησαν την Αττική σαν επίσημη γλώσσα στο κράτος τους. Στη συνέχεια, η κυριαρχία των Μακεδόνων πάνω στις πόλεις της νότιας Ελλάδας, της Αθήνας συμπεριλαμβανομένης και αργότερα οι κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου  μέχρι την Αίγυπτο και την Ινδία,  εξάπλωσαν την αττική διάλεκτο σε μια τεράστια γεωγραφική έκταση. Έτσι, η Αττική γλώσσα έγινε η κοινή γλώσσα όλου του κόσμου, όχι μόνο εκείνων που μιλούσαν κάποια διάλεκτο της ελληνικής αλλά και των αλλόγλωσσων που όμως ήταν αδύνατον να χρησιμοποιήσουν τη δύσκολη γλώσσα του Πλάτωνα. Για τον λόγο αυτό, εκείνη την περίοδο η Αττική γλώσσα είχε δεχθεί ορισμένες μεταβολές, κυρίως απλοποιήσεις, απαραίτητες για να μιληθεί από τους αλλόγλωσσους. Η  «Κοινή Αλεξανδρινή», όπως είναι γνωστή η ελληνική γλώσσα των χρόνων του Αλεξάνδρου, που γενικεύθηκε  κι έγινε μία ισχυρή γλώσσα σε όλα  μέρη του κόσμου που κατακτήθηκαν από τον βασιλιά της Μακεδονίας, είναι η απλοποιημένη Αττική διάλεκτος.  Από την αρχαία αυτή κοινή γλώσσα, θα γεννηθούν οι νεότερες ελληνικές διάλεκτοι, οι οποίες, με τη σειρά τους, θα επισκιαστούν από τη δημιουργία μιας νέα, της κοινής ομιλούμενης νέας ελληνικής του 19ου αιώνα.

Στην κοινή  Αττική γλώσσα γράφουν οι ιστορικοί Πολύβιος και Διόδωρος. Σε αυτή τη μορφή είναι επίσης γραμμένη η μετάφραση τμημάτων της Παλαιάς Διαθήκης, γνωστή ως μετάφραση των Εβδομήκοντα. Στην ίδια, τέλος, μορφή γλώσσας είναι γραμμένη η Καινή Διαθήκη.

Ο Αμφικτύων ήταν γιος του Δευκαλίωνα (που επέζησε από τον κατακλυσμό)  και εγγονός του μυθικού Προμηθέα. Επειδή οι γονείς του  βασίλευαν στη Θεσσαλική Φθία, εικάζουν ορισμένες πηγές,  πως καταγόταν από τη Θεσσαλία. Κατά τους Αττικούς μύθους, όμως, (Βιβλιοθήκη Απολλοδώρου Γ 14, 6, Παυσανίας Α΄ 2, 6) ο Αμφικτύονας αναφέρεται ως αυτόχθονας από την Αττική. Υπήρξε κατά τον 15 ο αιώνα βασιλιάς της Αττικής και  παντρεύτηκε την Ατθίδα,  από την οποία η χώρα έλαβε την ονομασία Αττική – οι Αθηναίες ονομάζονταν στην αρχαιότητα Ατθίδες –  ενώ πριν η περιοχή της Αττικής ονομαζόταν Ακταία.

Η ΛΕΞΗ

Ἀτθίς  -ίδος ουσ θηλ

Ατθίδα είναι η γυναίκα από την Αττική και σημαίνει επίσης και την αττική διάλεκτο (εννοείται: γλῶττα).

Ο Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής (1779-1855)  στο πόνημά του «Τα Ελληνικά» αναφέρει,  «Ιδού πως ο Στράβων εκφράζεται περι τούτου : «Οι την Ατθίδα συγγράψαντες — τούτο γε ομολογούσι…» (Στραβ. β 9,  σ. 392.)

Την λέξη την συναντάμε και στο βιβλίο «Σαπφώ ανασύνθεση και απόδοση» του Ελύτη (εκδ. Ίκαρος), σε ένα ποίημα της ποιήτριας με τίτλο «Ατθίδα» : «Σαν άνεμος μου τίναξε ο έρωτας τη σκέψη, σαν άνεμος που σε βουνό βελανιδιές λυγάει…».

Επίσης ο Κωστής Παπαγιώργης στο βιβλίο του «Ο Εαυτός», Εκδόσεις Καστανιώτης, 2016 , γράφει : «…η ατθίδα μπερδεύει τα καλλυντικά (της) με εκείνα της μάνας της».

Το 1986 κυκλοφόρησε ο δίσκος «Σαπφώ» με τραγούδια που ερμηνεύει η αγαπημένη Αλέκα Κανελίδου. Ένα από αυτά έχει τίτλο «Ατθίδα» (Αθηναία). Ένα ρομαντικό τραγούδι με την γοητευτική φωνή της Κανελίδου και  με στίχους από το ομότιτλο ποίημα της Σαπφούς που αποδόθηκαν υπέροχα από τον ποιητή Σωτήρη Κακίση.

ΠΗΓΕΣ

ΕΠΙΤΟΜΗ ΤΟΥ ΛΕΞΙΚΟΥ ΛΙΝΤΕΛ-ΣΚΟΤ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΛΕΞΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟΥ.

ΝΕΩΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ «ΗΛΙΟΥ»