Εξεγέρσεις και αυτονομία στην υγεία

22/05/2023

17 Mαΐου 2023

Εάν η υγεία εδώ και πολύ καιρό δεν θεωρείται πλέον ως απουσία ασθένειας, αλλά είναι η πληρότητα της ζωής και επομένως περιλαμβάνει την ικανότητα προσαρμογής και αυτοδιαχείρισης απέναντι σε κοινωνικές, σωματικές και συναισθηματικές προκλήσεις – όπως αναγνώρισε καθυστερημένα και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας – δεν θα έπρεπε να είναι τόσο παράξενο να την συσχετίσουμε με την κατασκευή της αληθινής αυτονομίας.

Αυτό λέει, εξετάζοντας μια μάλλον εκπληκτική σύγκριση ιστορικών εμπειριών αυτό, και μέχρι τώρα -από όσο γνωρίζουμε- αδημοσίευτο, άρθρο του Raúl Zibechi. Αντλώντας έμπνευση από ένα μικρό φυλλάδιο-pamphlet  που κυκλοφόρησε στο Μεξικό με τίτλο «Η ιατρική αυτοάμυνα. Μαύροι Πάνθηρες και Ζαπατίστας» “L’ autodifesa medica. Black Panthers and Zapatistas”, ο Ραούλ ανακτά, πενήντα χρόνια αργότερα, όλη τη συνάφεια-την ιδιαίτερη σημασία μιας πολιτικής επιλογής, εκείνης του γνωστού κινήματος των μαύρων της δεκαετίας του 1960, πάνω στην οποία έχουν γραφτεί τα πάντα, αναδεικνύοντας τουλάχιστον ένα παραμελημένο χαρακτηριστικό.

Είναι μια, πολύ αυτόνομη, εμπειρία αγώνα ενάντια στις ιδέες, τους μηχανισμούς και τους κρατικούς θεσμούς που μειώνουν-καταντούν τους ασθενείς σε παθητικά αντικείμενα ασκώντας μια υλική και συμβολική βία κατά των πιο φτωχών κοινοτήτων.

Στην περίπτωση των Πανθήρων είναι οι μαύροι, σε αυτήν της Τσιάπας είναι οι ιθαγενείς που κάνουν την έννοια της «ιατρικής αυτοάμυνας» ζωντανή, σε πρακτικές, που ίσως εδώ θα είναι πιο εύκολο να συζευχθούν στην αυτοδιαχείριση της υγείας και την φροντίδα του σώματος και του μυαλού, μια έννοια που σε κάθε περίπτωση ξεπερνά εύκολα, για να χρησιμοποιήσω τη συνηθισμένη γλώσσα στα βουνά του νοτιοανατολικού Μεξικού, ημερολόγια και γεωγραφίες.

Πριν από περισσότερο από μισό αιώνα, το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων ήταν πιθανώς μια από τις πρώτες οργανώσεις που εγκαινίασαν ένα εναλλακτικό υγειονομικό σύστημα σε σχέση με αυτό του ηγεμονικού συστήματος.

Το φυλλάδιο «Η ιατρική Αυτοάμυνα. Μαύροι Πάνθηρες και Ζαπατίστας»*,  “L’ autodifesamedica. Black Panthers and Zapatistas”, όχι μόνο αποκαλύπτει τις ομοιότητες μεταξύ των δύο εμπειριών υγείας, αλλά περιγράφει λεπτομερώς τα επιτεύγματα του αμερικανικού μαύρου κινήματος.

Το Black Panther Party for Self-Defense – Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων για την Αυτοάμυνα σχηματίστηκε το 1966 μετά την εξέγερση της μαύρης κοινότητας του Hunters Point, στο Σαν Φρανσίσκο, που είχε υποστεί καταστολή από την εθνική φρουρά με τις ξιφολόγχες, στο ίδιο ύφος με το οποίο πολεμούσαν τους αντάρτες στον πόλεμο του Βιετνάμ, όπως αναγνώρισε αργότερα ο επικεφαλής της επιχείρησης

Η έννοια της «ιατρικής αυτοάμυνας» επινοήθηκε ως μια άμυνα ενάντια σε ιατρικούς και φαρμακευτικούς μηχανισμούς που μείωναν-καταντούσαν τις μαύρες κοινότητες σε πεδία πειραματισμών, αλλά και ως έναν τρόπο για την επανοικειοποίηση της ιατρικής γνώσης που μειώνει-καθιστά τους ασθενείς σε παθητικά αντικείμενα ασκώντας μια υλική και συμβολική βία ενάντια στις πιο φτωχοποιημένες κοινότητες.

Quisipuò leggere il pamphlet sul l’ autodifesa medica Εδώ μπορούμε να διαβάσουμε το φυλλάδιο για την ιατρική αυτοάμυνα

Από το 1968 οι Panthers άνοιξαν κλινικές σε μαύρες γειτονιές πολλών μεγάλων πόλεων, όπως το Σικάγο, το Σιάτλ, το Κάνσας και το Μιζούρι, μεταξύ των πρώτων, τις οποίες ονόμασαν Free People’sClinics και στη συνέχεια επεκτάθηκαν σε δεκατρείς πόλεις.

Έγιναν μέρος ενός ευρέος ριζοσπαστικού κινήματος για την υγεία που προωθήθηκε, μεταξύ άλλων, από το φεμινιστικό κίνημα για την υγεία. Είχαν την υποστήριξη εθελοντικού ιατρικού προσωπικού και ασχολήθηκαν όχι μόνο με την υγειονομική περίθαλψη αλλά και την εκπαίδευση και οργάνωση του πληθυσμού.

Ως μέρος της πολιτικής τους για την αυτοδιάθεση του πληθυσμού αφρικανικής καταγωγής, οι Πάνθηρες αποφάσισαν ότι οι κοινότητες θα έπαιρναν τη δική τους υγεία στα χέρια τους, αλλά ταυτόχρονα δημιούργησαν Προγράμματα Επιβίωσης, επισημαίνοντας δωρεάν δημοτικά σχολεία, πρωινά γεύματα, δωρεάν νομική συμβουλευτική και για την υγεία , συμπεριλαμβανομένου ενός οδοντιατρικού προγράμματος, εκστρατειών εμβολιασμού και στεγαστικών συνεταιρισμών.

Σκέφτονταν πολύ ξεκάθαρα ότι δεν επρόκειτο απλά για μια κατάσταση κοινωνικής πρόνοιας αλλά ένα βήμα προς την οικοδόμηση εξουσίας στις κοινότητες.

Για τον εξοπλισμό των κλινικών είχαν την υποστήριξη ιατρικού προσωπικού που δώριζε ακτινολογικό εφοδιασμό και παρείχε διάφορες υπηρεσίες, όπως παιδιατρική, εκπαίδευση ακτιβιστών ως τεχνικών εργαστηρίων και προσωπικού πρώτων βοηθειών. Με αυτόν τον τρόπο, ορισμένες κλινικές των BlackPanther μπορούσαν να φροντίσουν εκατό ασθενείς την εβδομάδα.

Μια ιδιαίτερη περίπτωση ήταν αυτή του βελονισμού. Δύο ομάδες Πανθήρων πήγαν στην Κίνα για να εκπαιδευτούν, πράγμα που τους επέτρεψε να μάθουν τον βελονισμό, τον οποίο αργότερα άσκησαν ως τεχνική για τη θεραπεία του εθισμού και του μετατραυματικού στρες. Ήταν αυτό το κίνημα που εισήγαγε τον βελονισμό στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Οργανώθηκαν επίσης συνέδρια κοινοτικής επιβίωσης που διαρκούσαν αρκετές ημέρες, γιορτές γειτονιάς και μορφές συλλογικής διαμαρτυρίας όπου διηγούνταν την ιστορία των μαύρων και προωθούνταν οι δωρεάν ελεύθερες κλινικές. Χρησιμοποίησαν ένα λεωφορείο επισκέψεων στις φυλακές για συγγενείς και φίλους κρατουμένων και κατάφεραν να βρουν έναν τρόπο να κάνουν χιλιάδες δωρεάν εξετάσεις για τη δρεπανοκυτταρική αναιμία, η οποία χτυπά κυρίως τις μαύρες κοινότητες και δεν καλύπτονταν από την κυβέρνηση εκείνη την εποχή.

Όπως υπογραμμίζει η αναφερόμενη εργασία, «οι Πάνθηρες είχαν μια τεράστια επιρροή στις πρωτοβουλίες για την υγεία, μια επιρροή που υπερβαίνει την ίδια την οργάνωση και τα χρόνια δραστηριότητάς της».

Νομίζω ότι όλο αυτό περιβάλλει ένα κεντρικό ζήτημα. Η επιρροή των Πανθήρων, στην προκειμένη περίπτωση, ξεπερνά τις γεωγραφίες και τα ημερολόγια, όπως πράγματι συμβαίνει και στην περίπτωση του κινήματος των ζαπατίστας.

Τα επιτεύγματα-οι κατακτήσεις του κινήματος των μαύρων έχουν περισσότερα από 50 χρόνια ζωής, αλλά μόλις πρόσφατα καταφέραμε να τα ανακτήσουμε και να εκτιμήσουμε πλήρως τη σημασία τους.

Ίσως είναι ακόμη νωρίς για να κατανοήσουμε τη σημασία και την υπερβατικότητα της εμπειρίας των Ζαπατίστας. Γνωρίζουμε ότι είχε αντίκτυπο σε όλο τον κόσμο και ότι οι αυτονομίες συνεχίζουν να αυξάνονται σε όλες τις γωνιές της ηπείρου της Λατινικής Αμερικής.

Γνωρίζουμε ότι η νομιμοποίηση και το κύρος αυτού που συνέβη και συμβαίνει στην Τσιάπας ξεπερνά τα μεξικανικά σύνορα. Ωστόσο, θα χρειαστούν πιθανώς χρόνια για να μπορέσουμε να προσλάβουμε πλήρως πως είμαστε μπροστά σε μια από τις επαναστάσεις που έχουν μεταμορφώσει τον τρόπο ζωής των λαών και την πολιτική κουλτούρα των κάτω, de los e las de abajo.

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος comune.info