Υπάρχει Κανένας Εκεί Έξω;
Η αναζήτηση εξωγήινης ζωής συναρπάζει τη φαντασία μας επειδή φανερώνει πολλά για την ανθρώπινη φύση.
Εδώ και 40 χρόνια μία φιλόδοξη ομάδα αστρονόμων «σκουπίζει» τους ουρανούς με ραδιοτηλεσκόπια με την ελπίδα να βρει κάποιο στοιχείο εξωγήινου πολιτισμού. Το ινστιτούτο αναζήτησης εξωγήινης νοημοσύνης (SETI) απέκτησε μεγάλη δημοσιότητα μέσω της χολιγουντιανής ταινίας Contact, με πρωταγωνίστρια την Jodie Foster. Είναι μια ταινία επιστημονικής φαντασίας. Όμως έχει θετικό αντίκτυπο στην επιστήμη;
Ο διακεκριμένος βιολόγος George Simpson,περιέγραψε το SETI, ως ένα στοίχημα με τις λιγότερες πιθανότητες στην ανθρώπινη ιστορία. Ακόμα και οι πιο αισιόδοξοι παραδέχονται, ότι το συγκεκριμένο εγχείρημα είναι σαν να ψάχνεις βελόνα στα άχυρα. Μέχρι τώρα δεν υπάρχει ούτε ίχνος πειστικής απόδειξης για την ύπαρξη ζωής πέρα από τη Γη, πόσο μάλλον για την ύπαρξη έξυπνης ζωής. Με εκατό δισεκατομμύρια αστέρια μόνο στο δικό μας γαλαξία και ένα δισεκατομμύριο πιθανά ραδιοκύματα, τα ραδιοτηλεσκόπια στοχεύουν στη σωστή κατεύθυνση και συντονίζονται στο σταθμό της εξωγήινης ζωής. Όμως γίνεται αντιληπτό, ότι αυτό είναι αρκετά χρονοβόρο, ακόμα και αν υπάρχει κάτι εκεί έξω.
Επομένως γιατί το κάνουμε αυτό? Γιατί σπαταλούμε χρόνο και πόρους για κάτι τέτοιο? Συμφωνώ ότι το SETI είναι ένα εγχείρημα με ελάχιστες ελπίδες, αλλά ταυτόχρονα καθίσταται σημαντικό και αξίζει να το επιχειρήσουμε. Αυτό φαίνεται σαν αντίφαση, αλλά δεν είναι.
Αρχικά δε κοστίζει τίποτα στο φορολογούμενο. Τα κύρια πρότζεκτ πραγματοποιούνται από το SETI της Καλιφόρνια, το οποίο χρηματοδοτείται αποκλειστικά από ιδιώτες. Δεύτερον έχει εξαιρετικά εκπαιδευτικά αποτελέσματα, καθώς οι εξωγήινοι είναι το αγαπημένο θέμα των μαθητών. Συγκεκριμένα, οι μαθητές έχουν την ευκαιρία, μέσω του υπολογιστή τους, να εξετάσουν τα δεδομένα των τηλεσκοπίων, για να εντοπίσουν εξωγήινα σήματα.
Όμως το πιο σημαντικό είναι η αναζήτηση βασικών επιστημονικών και φιλοσοφικών ερωτήσεων. Ο Franke Drake (αμερικανός αστρονόμος) ο οποίος ξεκίνησε αυτό το πρότζεκτ το 1960, ανατριχιάζει όταν αναφέρει ότι η έρευνα για την ύπαρξη ζωής πέρα από τη Γη είναι στη πραγματικότητα η αναζήτηση της δική μας φύσης. Ποιοι είμαστε και γιατί υπάρχουμε μόνο στο πλανήτη μας, μέσα σ’ αυτό το απέραντο σύμπαν.
Οι εικασίες για το αν είμαστε μόνοι μας σ’ αυτό το σύμπαν ξεκινούν από την αρχαία Ελλάδα. Σήμερα, οι περισσότεροι άνθρωποι, καθώς και πολλοί επιστήμονες, υποστηρίζουν ότι είναι πολύ πιθανό να υπάρχει ζωή κάπου στο σύμπαν. Η εξέταση των υποθέσεων που υποστηρίζουν αυτή την ιδέα είναι συναρπαστική. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι υπάρχει ζωή στο δικό μας πλανήτη παραμένει μυστήριο. Θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα τυχαίων χημικών αντιδράσεων. Υπολογίζοντας τις πιθανότητες, γρήγορα αποδεικνύεται, ότι ακόμα και το πιο απλό κύτταρο είναι τόσο απίθανο να δημιουργήθηκε τυχαία, που δεν θα μπορούσε να ξαναδημιουργηθεί σε ολόκληρο το παρατηρήσιμο σύμπαν ή ακόμη και σε ένα τρισεκατομμύριο παρόμοια σύμπαντα. Έτσι λοιπόν, στο κοντινό μέλλον, θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί ένα θαύμα ή δεν θα είμασταν εδώ για να το σχολιάσουμε. Αλλά είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν δύο θαύματα;
Επομένως, ίσως η προέλευση της ζωής, δεν ήταν τελικά ένα σοκαριστικό γεγονός, αλλά το αυτόματο αποτέλεσμα των νόμων της φύσης, που επιτρέπουν την ύπαρξη ζωής στον πλανήτη μας. Ωστόσο, οι νόμοι που γνωρίζουμε, σίγουρα δεν εμπεριέχουν «ζωή». Στη πραγματικότητα, η γενική ιδέα για έναν νόμο της φύσης, είναι ότι εφαρμόζεται σε όλο το φάσμα αυτών που υπάρχουν γύρω μας. Η ζωή είναι μια παράξενη και υπερβολικά ιδιαίτερη κατάσταση της ύλης και είναι πολύ δύσκολο να αποσαφηνιστεί, πώς ένας νόμος της φύσης γνωρίζει τα πάντα γι’ αυτή προκαταβολικά. Αυτό δεν έχει αποθαρρύνει τον διακεκριμένο φυσικό Freeman Dyson από το να ισχυριστεί, ότι με κάποιο τρόπο το σύμπαν γνώριζε ότι θα εμφανιστούμε.
Ο Dyson θυμίζει τη γενικότερη αίσθηση που επικρατεί. Τη πεποίθηση των επιστημόνων, ότι υπάρχει μία έμφυτη συμπαντική ορμή που οδηγεί από την ύλη προς τη ζωή. Όμως πολύ σπάνια διατυπώνεται ξεκάθαρα. Εν τέλει, αν η ζωή προκύπτει οπουδήποτε επικρατούν γήινες συνθήκες, τότε φαίνεται πως υπάρχει κάτι που έχει σχεδιαστεί εις βάθος από το σύμπαν. Το SETI, μας βοηθά να ξεδιαλύνουμε αυτόν τον εκπληκτικό ισχυρισμό και να αντιμετωπίσουμε το γεγονός ότι δεν έχουμε βρει ακόμα κάποιον φυσικό νόμο, που έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ζωής από την ύλη. Όμως σίγουρα, αν ανακαλυφθεί ένας τέτοιος νόμος, δεν θα έχει καμία σχέση μ’ αυτούς που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα.
Παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζει και το φαινόμενο της ευφυίας. Μία βασική ιδέα για την εξέλιξη είναι ότι η ζωή εξελίσσεται από μία απλή μορφή, προς μία περισσότερο σύνθετη. Η ζωή παρελαύνει ανεπηρέαστη οπουδήποτε, πασχίζοντας να εξελιχθεί. Όμως οι βιολόγοι δεν αποδέχονται αυτή τη θεωρία. Η ουσία του Δαρβινισμού λέει πως η φύση είναι τυφλή και ότι η εξέλιξη δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο στόχο (η εξέλιξη είναι αμφίδρομη). Δεν υπάρχει κάποια γνωστή αρχή, η οποία να αναγκάζει τη ζωή να ντυθεί με το πέπλο της ευφυίας.Όμως η πίστη στην ύπαρξη εξωγήινων, έμμεσα προϋποθέτει την ύπαρξη ευφυΐας. Έτσι, μια κρυφή, συγκεκριμένη κατεύθυνση στην εξέλιξη, βρίσκεται στα «μαχαίρια» με τη φιλοσοφία του Δαρβινισμού.
Αν το SETI δεν αποφέρει καρπούς, ας πούμε, μέσα στα επόμενα εκατό χρόνια, η προσπάθεια δεν θα είναι μάταιη. Παρόλο που κανείς δεν μπορεί να εντοπίσει κάτι αρνητικό, δεκαετίες ανεπιτυχών αναζητήσεων θα οδηγούσαν πολλούς ανθρώπους στο συμπέρασμα ότι τελικά πρέπει είμαστε μόνοι σ’ αυτό το αχανές σύμπαν. Το συμπέρασμα που εξάγεται από όλα αυτά,είναι ότι θα μπορούσαμε να είμαστε περισσότερο υπεύθυνοι, ώστε να διαφυλάξουμε το πλανήτη Γη. Εάν οι άνθρωποι είναι οι μόνοι οργανισμοί που έχουν την ικανότητα να αναλογιστούν τη σημασία της ύπαρξής τους, τότε ο μοναδικός μας πλανήτης φαίνεται να είναι η μόνη σανίδα σωτηρίας σε ολόκληρο το σύμπαν.
Αναφορά: https://www.theguardian.com/education/2003/jan/22/highereducation.uk
Συγγραφέας: Paul Davies
Μετάφραση: Απόστολος Πορλού
