Γλώσσης χάριν ψοφώδης (ψοφοειδής), του Αντώνη Κόντου προέδρου ΟΔΕΓ Καβάλας

Μπορεί  η πορεία  της λέξης ΄΄ ψόφος΄΄κατά  τη μακραίωνη  χρήση της  να είναι δυσερμήνευτη – σύμφωνα  με έγκριτους λεξικογράφους- ωστόσο,στην καθομιλουμένη  ταυτίζεται  με την καθόλου ευχάριστη κατάσταση της ταλαιπωρίας  και του θανάτου.

Όσον αφορά στην πρωταρχική σημασία της,θα πρέπει  να επισημανθεί  ο καθαρά ηχητικός χαρακτήρας της (ψοφοειδής= θορυβώδης). Μάλιστα , ο εξέχων φυσιοδίφης του προπερασμένου αιώνα Ferdinand von Helmhotz(1862) προσδιόρισε  τον ψόφο , ως προερχόμενον ΄΄εξακανονίστου εν τω αέρι κραδασμώ΄΄ σε αντιδιαστολή με  το φώνημα ή ποιόν (timbre)  ,που αφορά απλά  σύνθετο ήχο.

Έτσι, η χρήση της λέξης  , κυρίως από τους  σημαντικότερους πολεμικούς ανταποκριτές του αρχαίου κόσμου(Όμηρο,Θουκυδίδη, Ξενοφώντα…),μας δίνει την αίσθηση του προάγγελλου   της διαμάχης, της  σύγκρουσης και της ρήξης:

΄΄…οι μέν τοι πολέμιοι ουδέν επαύσαντο δι΄όλης της νυκτός  κυλίδοντες τους λίθους ’  τεκμαίρεσθαι δ΄ ήν  τώ ψόφω…΄΄ ,Ξενοφ. Κύρου ανάβασις, 4,2,4(΄΄…οι εχθροί όμως δε σταμάτησαν όλη τη νύχτα  να κυλάνε πέτρες ΄ αυτό μπορούσε να συμπεράνει κανείς  από τον κρότο…΄΄…μετάφρ.Γ. Ζευγώλη)

΄΄ψόφω δε τω εκ το προσιέναι αυτούς αντιπαταγούντος του ανέμου ου κατακουσάντων΄΄Θουκ.3.22.1΄΄,από την πολιορκία και καταστροφή των Πλαταιέων……

Στον ομηρικό  κόσμο επίσης ,   ανάλογες συνώνυμες λέξεις,όπως  ο γδούπος (δούπος= απότομος, υπόκωφος θόρυβος) και η κλαγγή(οξύς  ήχος κύρια από κρούση  μεταλλικών αντικείμενων-clangαγγλ.., κlingelnγερμ..γκλινγκ-γκλανγκ….) λειτουργούν ως προάγγελοι συμφοράς που μπορεί να προέρχεται είτε από τη θεϊκή οργή, είτε  από την υπεροχή του αντιπάλου. Χαρακτηριστική  είναι  η φράση από τη λεπτομέρεια  στην περιγραφή των συγκρουόμενων μεταλλικών ελασμάτων στη φοβερή φαρέτρα του  φιλοτρώα Απόλλωνα ,ως προάγγελος του θανατικού που θα προκαλέσει ο οργισμένος θεός στους Αχαιούς με τα  ολέθριά του βέλη:

΄΄… έκλαγξαν δ΄ αρ΄ οϊστοί επ΄ ώμων χωομένοιο…(Ιλιάδα,Α΄,46 )

.. κι αντιβροντούσαν οι σαγίτες του στις πλάτες, μανιασμένος….μεταφρ. Καζαντζάκη – Κακριδή.

Σήμερα στην καθομιλουμένη , η σημασία της λέξης ΄΄ψόφος ΄΄,διατηρώντας τον ιστορικό της χαρακτήρα (γλωσσική συνέχεια), σχετίζεται όχι μόνο με  τα  ακραία καιρικά φαινόμενα, αλλά   και  τα  κοινωνικά αδιέξοδα ( συνεκδοχή),π. χ. 

΄΄έξω κάνει ψόφο΄΄ : υπονοώντας το ξεροβόρι(ηχητικό ερέθισμα) , το χειμωνιάτικο  αγριοκαίρι ή ΄΄ψόφησε για να βγάλει το μεροκάματο΄΄ (εξάντληση, καταβολή )…..

Σημαντικά θεατρικά- λογοτεχνικά έργα ,σπουδαίων δημιουργών στη νεότερη και σύγχρονη παγκόσμια και ελληνική λογοτεχνία  , συνδυάζουν΄΄τον ψόφο΄΄ του  ηχηρού Βοριά (εξωτερικό στοιχείο) με τον  ανθρώπινο πόνο  .

 Εν προκειμένω, ποιος δεν αναλογίζεται το   γνωστό βιωματικό ποιητικό αριστούργημα   του Γεωρ. Ζαλοκώστα΄΄  ο Βοριάς που τα΄αρνάκια  παγώνει΄΄ ,όπου ο δημιουργός του προτάσσει  ΄΄τον ψόφο΄΄ του Βοριά στην αρχή   του πολύστροφου ποιήματος, ως βασικό στοιχείο από το  χειμωνιάτικο αγριοκαίρι που επιτείνει το  οικογενειακό δράμα με το θανατικό του μικρού  του  γιου ;

….…εις την στέγη εβογγούσε

Ο βορειάς……………………………

Τι μεγάλο κακό  να εμηνούσε…

Ωστόσο,ιδιαίτερα στις μέρες μας, ευχή όλων είναι να σημάνουν  λυτρωτικά    ΄΄  τα σήμαντρα΄΄, επαγγέλοντας , με την ευκαιρία των Χριστουγέννων και την ανατολή  του νέου  χρόνου,την περιπόθητη΄΄ ειρήνη και ευδοκία΄΄για περιστολή – καταστολή κάθε είδους δράματος .

΄΄σπολλάτη΄΄ ( εις πολλά τα έτη)