Η επικίνδυνη παραπληροφόρηση του διαδικτύου: Γράφει η Ηρώ Καραμανλή

Με αφορμή τη διαμάχη που έχει ξεσπάσει τον τελευταίο καιρό στα social media για την υποχρεωτική χρήση μάσκας σε κλειστούς χώρους, επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά πόσο επικίνδυνος είναι ο δογματισμός, η ελλιπής κρίση, η άγνοια και η ενημέρωση από το διαδίκτυο με μηδενικό φιλτράρισμα.

Η κατάσταση μου θυμίζει τους σοφιστές στην αρχαία Ελλάδα.  Εκείνους δηλαδή που επινόησαν την αμφιλεγόμενη τέχνης της επικράτησης σε μια αντιπαράθεση, τους οποίους ο Σωκράτης και ο μαθητής του Πλάτωνας απεχθάνονταν διότι δεν έδειχναν κανένα ενδιαφέρον για την αλήθεια και τη δικαιοσύνη,  και το χειρότερο, αμείβονταν για να διδάξουν τα τεχνάσματά τους.

Από εκείνη την εποχή πέρασαν πολλές εκατοντάδες χρόνια αλλά οι σοφιστές συνεχίζουν το έργο τους ως σήμερα. Μέσα σε δικαστικές αίθουσες, πίσω από το γυαλί της τηλεόρασης, στα έντυπα μέσα, και τα τελευταία χρόνια, στο διαδίκτυο. Τους βλέπεις να ρητορεύουν νόμιμα και πολιτισμένα, αγνοώντας την αντικειμενική αλήθεια και επικεντρωμένοι στη δική τους θέση να αντικρούουν με σθένος την θέση του αντιπάλου τους.

Το φαινόμενο της παραπληροφόρησης αποσκοπεί στην παραπλάνηση του δέκτη, στην απόκρυψη της αλήθειας και στην επικράτηση μιας ψευδούς πληροφορίας με σκοπό το προσωπικό συμφέρον. Γνωρίζουμε πως η προπαγάνδα, η πλύση εγκεφάλου, η αντίθετη άποψη μιας παγιωμένης επιστημονικής αντίληψης, έχουν ως βάση την παραπληροφόρηση και δημιουργούν αστάθεια στην συνοχή και την εύρυθμη λειτουργία μιας κοινωνίας.

Συχνά δε, προκαλούν μία επικίνδυνη κατάσταση που απειλεί ακόμη και την ίδια την ανθρώπινη ζωή. Οι ανέντιμες μέθοδοι που χρησιμοποιούν οι κατασκευαστές ενός ψέματος  σε αλήθεια, επιτρέπουν την εύκολη αναπαραγωγή και διάδοσή του. Για παράδειγμα ποντάρουν στο συναίσθημα, στην οικονομική κρίση, στην ανεργία, στον ρατσισμό, στην ξενοφοβία, στον θρησκευτικό φανατισμό, με δεκάδες σχέδια συνωμοσίας αρκεί να αποκομίσουν κέρδος.

Πρόσφατο παράδειγμα είναι η δημιουργία  δεκάδων ομάδων που αρνούνται τη μάσκα προστασίας από τον covid19 στα σχολεία. Οι ομάδες αυτές που κινούνται πέρα από τα όρια της νομιμότητας βρίθουν ψευδών πληροφοριών και οι διαχειριστές τους υποδαυλίζουν φαινόμενα όπως  παραπληροφόρηση,  ρητορική μίσους, κατασυκοφάντηση δημόσιων προσώπων.

Μπαίνοντας σε μία ομάδα από αυτές με πολυάριθμα μέλη, εντοπίζω ότι δεν δημιουργήθηκε πρόσφατα αλλά από το 2016 με άλλο όνομα και μάλιστα οι αρχικές δημοσιεύσεις ήταν από ξένα κράτη.

Κατόπιν, το 2019, αλλάζει ο διαχειριστής το όνομα της ομάδας σε κάτι χιουμοριστικό και βλέπεις αναρτήσεις με ανέκδοτα και γελοιογραφίες μέχρι πριν μία εβδομάδα που αλλάζει και πάλι το όνομα της ομάδας και το κάνει επίκαιρο και σχετικό με την άρνηση της μάσκας στα σχολεία.

Και ξαφνικά, τα χιλιάδες μέλη της ξένης και μετέπειτα της χιουμοριστικής ομάδας, εκεί που αντάλλασαν σαχλά αστεία και ανέκδοτα, βρίσκονται σε μία ομάδα που προπαγανδίζει εναντίον υπουργικών  αποφάσεων   καθυβρίζοντας υπουργούς, γιατρούς και ιατρικές εταιρείες  και αναρτώντας βιντεάκια που κάποιοι δήθεν γιατροί αποκαλύπτουν την αλήθεια  αλλά δεν την αποκαλύπτουν  ακριβώς επειδή φοβούνται  ότι θα τους «ξηλώσει» το σύστημα, κάποιες ανώνυμες νοσοκόμες που μαρτυρούν τη συνωμοσία ότι δεν υπάρχει κορωνοϊός και κάποιες Ελλάνιες κόρες που η ειδικότητά τους περιορίζεται στο ιμάμ-μπαϊλντι να ισχυρίζονται ότι το σχέδιο είναι να αρρωστήσουν τα ελληνόπουλα και να αντικατασταθούν με προσφυγόπουλα, με εβραιόπουλα, με ξιφιόπουλα και με τον γάτο μου το Σπίθα με σκοπό να αφανίσουν την ελληνική φυλή.

Όλοι ισχυρίζονται πως οι μάσκες είναι ικανές να βλάψουν τα υγιή παιδιά τους. Καταλαβαίνετε… εκατομμύρια γιατροί σε όλο τον κόσμο εμπλέκονται στο «κόλπο».

Ανοησίες; Ναι. Αλλά πιστέψτε με, ο διαχειριστής της ομάδας που επικροτεί αυτές τις ανοησίες δεν είναι καθόλου ανόητος. Είναι ένας πανέξυπνος επιτήδειος που ποντάρει στην ανοησία των μελών της ομάδας του. Διαβάζοντας προσεκτικά όλα τα σχόλια κάτω από κάθε μία ανάρτηση, ανακαλύπτω τελικά την αιτία όλων αυτών των ανοησιών. Σε σχόλιό του ο δημιουργός της ομάδας λέει : «σας ξέρω εσάς τις μάνες. Όταν πρόκειται να πειράξει κανείς τα παιδιά σας, γίνεστε λέαινες».

Δεκάδες σχόλια κάτω από το σχόλιό του επιβεβαιώνουν ότι έτσι είναι. Και ξανασχολιάζει ο ίδιος αφού ικανοποιήθηκε από τις απαντήσεις : «να ξεσηκωθούμε όλοι και να τους πάμε στα δικαστήρια. Το παράβολο θα κοστίσει 150 με 200 ευρώ. Να κάνουμε όμως ομαδική μήνυση και να βάλουμε οκτώ με δέκα δικηγόρους να μας εκπροσωπήσουν για να είμαστε ισχυροί. Στην ομάδα μας υπάρχουν χιλιάδες μέλη, από δύο ευρώ να βάλουμε σε έναν λογαριασμό έχουν βγει τα έξοδα για τους δικηγόρους».

Την ιδέα την υποδέχθηκε έντονος ενθουσιασμός και εκατοντάδες  «λιονταρίνες»  σχολίασαν : «εντάξει». «οκ», «μέσα κι εγώ»…

Οι εταιρείες Google, Facebook, Twitter και Mozilla, καθώς και επαγγελματικές ενώσεις που εκπροσωπούν τον διαφημιστικό κλάδο, είχαν υποβάλει  το 2018 τις πρώτες εκθέσεις τους σχετικά με μέτρα που θα  ελάμβαναν, προκειμένου να συμμορφωθούν με τον κώδικα δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση.

Σύμφωνα με εκείνες τις εκθέσεις

[Πηγή : https://ec.europa.eu/commission/index_el ]

οι οποίες αφορούσαν  στα μέτρα που λήφθηκαν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2018, οι εργασίες των διαδικτυακών εταιρειών έχουν προχωρήσει ως εξής  :

• Η εταιρεία Facebook έχει λάβει ή λαμβάνει επί του παρόντος μέτρα που αποσκοπούν στην υλοποίηση όλων των δεσμεύσεων, πρέπει όμως πλέον να παράσχει μεγαλύτερη σαφήνεια όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο το κοινωνικό δίκτυο θα αξιοποιήσει τα οικεία εργαλεία ενίσχυσης του ρόλου των καταναλωτών και θα τονώσει τη συνεργασία με ελεγκτές γεγονότων και με την ακαδημαϊκή κοινότητα σε ολόκληρη την ΕΕ.

• Η εταιρεία Google έχει λάβει μέτρα για την εφαρμογή όλων των δεσμεύσεών της, ιδίως όσων αποσκοπούν στη βελτίωση του ελέγχου της τοποθέτησης διαφημίσεων, της διαφάνειας της πολιτικής διαφήμισης και της παροχής πληροφοριών, εργαλείων και στήριξης στους χρήστες ώστε να είναι καλύτερα εφοδιασμένοι στο πλαίσιο της εμπειρίας τους στο διαδίκτυο. Ωστόσο, ορισμένα εργαλεία διατίθενται σε περιορισμένο μόνο αριθμό κρατών μελών. Η Επιτροπή καλεί επίσης την επιγραμμική μηχανή αναζήτησης να στηρίξει ερευνητικές δράσεις σε ευρύτερη κλίμακα.

• Η εταιρεία Twitter έχει δώσει προτεραιότητα σε μέτρα κατά κακόβουλων παραγόντων και στο κλείσιμο ψεύτικων ή ύποπτων λογαριασμών και αυτοματοποιημένων συστημάτων/μποτ. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες πληροφορίες όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο τα εν λόγω μέτρα θα εμποδίσουν τους επίμονους διακινητές παραπληροφόρησης να προωθούν τα tweet τους.

• Η εταιρεία Mozilla σύντομα θα κυκλοφορήσει αναβαθμισμένη έκδοση του οικείου προγράμματος περιήγησης με προεπιλεγμένο αποκλεισμό της παρακολούθησης μεταξύ τομέων (cross-site tracking), ωστόσο, το εν λόγω πρόγραμμα περιήγησης θα πρέπει να γίνει πιο σαφές ως προς τον τρόπο με τον οποίο η εν λόγω έκδοση θα περιορίσει τις αποκαλυπτόμενες πληροφορίες που αφορούν τις δραστηριότητες περιήγησης των χρηστών, οι οποίες θα μπορούσαν δυνητικά να χρησιμοποιηθούν για σκοπούς εκστρατειών παραπληροφόρησης.

Εν τω μεταξύ, στις 15/6 του τρέχοντος έτους, οργανώσεις που εκπροσωπούν ραδιοτηλεοπτικά μέσα, δημοσιογράφους και εκδότες ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει  «πιο αυστηρά μέτρα» απέναντι στις διαδικτυακές πλατφόρμες προκειμένου να καταπολεμήσει την παραπληροφόρηση.

Το κοινό αίτημα προς την ΕΕ υπογράφουν η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εκδοτών  και η Ένωση Εμπορικών Τηλεοπτικών Σταθμών της Ευρώπης εκτιμώντας ότι ο ευρωπαϊκός  «κώδικας σωστής πρακτικής», που υπεγράφη το 2018 από τις διαδικτυακές πλατφόρμες, «απεδείχθη ανεπαρκής για να αντιμετωπίσει την πηγή και τους υποκινητές της παραπληροφόρησης που διασπείρεται στο Διαδίκτυο».

Αν με ρωτήσετε γιατί το φαινόμενο της παραπληροφόρησης βρίσκεται συνεχώς στο προσκήνιο, θα σας πω ότι δεν είμαι ειδικός και δεν μπορώ να το τεκμηριώσω επιστημονικά, αλλά από την χρόνια παρατήρησή μου στην ανθρώπινη συμπεριφορά συμπεραίνω πως οφείλεται στην εγγενή ποταπότητα της ανθρώπινης φύσης. Γιατί αν η ανθρώπινη φύση δεν ήταν ποταπή αλλά απόλυτα έντιμη θα έπρεπε σε κάθε κατάσταση να αποβλέπει στην αποκάλυψη της αλήθειας.

Έχω παρακολουθήσει άπειρους  διαλόγους αντιπαραθέσεων κι έχω εμπλακεί σε άλλους τόσους στις αγορές του διαδικτύου που αφορούσαν σε ποικίλα ζητήματα και αντιλήφθηκα πως οι συζητητές δεν αγωνίζονταν για την αλήθεια αλλά για την άποψή τους σαν να επρόκειτο για ζήτημα ζωής ή θανάτου.

Σε κάθε περίπτωση ο πειρασμός της ανειλικρίνειας είναι μεγάλος και πηγάζει από το κέρδος που θα αποκομίσει ο καθένας, είτε αυτό είναι ένας παράνομος τρόπος για να κερδίσει εύκολο χρήμα,  είτε είναι μία πολιτική σκοπιμότητα η οποία θα δημιουργήσει πρόβλημα στο αντίπαλο κόμμα, είτε κάτι άλλο που να αφορά όμως κι αυτό στο προσωπικό συμφέρον.

Δυστυχώς για τη μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου, η ιδιοτέλεια είναι ισχυρότερο κίνητρο από τον αλτρουισμό και αν δεν παρθούν ισχυρά μέτρα, η παραπληροφόρηση θα συνεχίζεται ακάθεκτη και ατιμώρητη στο διηνεκές…

ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ ΑΡΓΥΡΩ