Η κακά πληροφορημένη Δημοκρατία

Η χειραγώγηση και η παράλειψη πληροφοριών, με όλο και πιο τεχνολογικά και εξελιγμένα συστήματα ελέγχου – δεν χρειάζεται πλέον να λογοκρίνουμε τις ειδήσεις, αρκεί να τις πνίγουμε σε έναν βάλτο που δεν διακρίνει τι είναι σημαντικό και τι δεν είναι, ή τι είναι αλήθεια και τι όχι – προφανώς παίζει έναν στρατηγικό και εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της συστημικής τάξης στην οποία ζούμε.

Ένα από τα πιο άθλια προβλήματα στις κοινωνίες μας, μια θανατηφόρα δηλητηρίαση της ίδιας της ιδέας της δημοκρατίας, είναι ότι η συναίνεση των πλειοψηφιών, που σχεδόν πάντα δημιουργείται ενάντια στα πραγματικά τους συμφέροντα, ανήκει στα μεγάλα μέσα ενημέρωσης που μονοπωλούνται από μικρές ομάδες υψηλά συγκεντρωμένων μάνατζερ.

Ένας ουσιαστικός έλεγχος της προσοχής και της αντίληψη σχεδόν απόλυτος, αδιανόητος στις μορφές που έπαιρνε μέχρι πριν από λίγα χρόνια. ο Raúl Zibechi οδηγείται σε δύο πολύ ενδιαφέρουσες σκέψεις: ότι δεν έχει πολύ νόημα να αγωνίζεσαι σπαταλάς χρόνο και ενέργειες με την ψευδαίσθηση της κατάκτησης της κοινής γνώμης ή του ανταγωνισμού με τα μέσα του συστήματος, πολύ καλύτερο είναι να δεσμεύεσαι για την εδραίωση των μέσων που συνοδεύουν »τους λαούς σε κίνηση».

Και μετά σήμερα έχει καταστεί μάλλον παράλογο να μιλάμε για κάτι που λέγεται «δημοκρατία», αν υπήρξε ποτέ, από τη στιγμή που οι απόψεις και οι θελήσεις των ανθρώπων διαμορφώνονται και χειραγωγούνται από γιγάντιες μηχανές που ξεφεύγουν από κάθε έλεγχο που δεν είναι άλλος από αυτόν των κυρίαρχων τάξεων

Η εικόνα προέρχεται από ένα χρήσιμο άρθρο του Kaos en la Red που αναδεικνύει 10 αποτελεσματικές στρατηγικές χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Ο καταλληλότερος τρόπος για να διασφαλιστεί η κυβερνητική σταθερότητα ήταν, μέχρι τώρα, η ελεγχόμενη δημοκρατία ή η δημοκρατία χαμηλής έντασης. Ένα σύστημα που επιτυγχάνει σταθερότητα μέσω της παραπληροφόρησης που προωθείται από μονοπωλιακά μέσα ενημέρωσης, το οποίο αποδεικνύεται πιο αποτελεσματικό από τις δικτατορίες.

Κάποιοι επιστήμονες διεξήγαγαν μια μελέτη ομάδων ψαριών, τα αποτελέσματα της οποίας μπορούν να προεκτεθούν και να εφαρμοστούν στις ανθρώπινες κοινωνίες. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science το 2011, με τίτλο «Τα μη ενημερωμένα άτομα προωθούν τη δημοκρατική συναίνεση στις ομάδες ζώων» (Uninformed Individuals Promote Democratic Consensus in Animal Groups).

Η έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η επιρροή μιας επίμονης μειοψηφίας, η παρουσία μη ενημερωμένων ατόμων αναστέλλει αυθόρμητα αυτή τη διαδικασία, επιστρέφοντας τον έλεγχο στην αριθμητική πλειοψηφία.

Το έργο επιμένει στη σημασία αυτών που αποκαλεί παραπληροφορημένα άτομα στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, το αποτέλεσμα της οποίας θα ήταν δημοκρατικό για το απλό γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι η πλειοψηφία.

Σε αυτό το σημείο, οι επιστήμονες φαίνεται να επηρεάζονται από την έννοια της δημοκρατίας των κυρίαρχων τάξεων, που την μειώνουν στον ρόλο της πλειοψηφίας στην εκλογή των αντιπροσώπων τους. Το πρόβλημα, στις κοινωνίες μας, είναι ότι αυτές οι πλειοψηφίες δημιουργούνται από τη χειραγώγηση της πληροφόρησης, ένα έργο που ανατίθεται στα μεγάλα μέσα ενημέρωσης που μονοπωλούνται από μικρές ομάδες επιχειρηματιών με υψηλή συγκέντρωση.

Παρόλο που το έργο είναι πολύ πιο εκτενές από αυτό που μπορεί να διαβαστεί στις παραγράφους που αναφέρονται, οι οποίες το συνοψίζουν, πρέπει να υπογραμμιστεί η σημασία της παραπληροφόρησης ή, αν προτιμάτε, η σύγχυση που μπορούν να δημιουργήσουν για να διαστρεβλώσουν τις αντιλήψεις του πληθυσμού, ο οποίος συχνά ωθείται να υποστηρίζει επιλογές που έρχονται σε αντίθεση με τα συμφέροντά του. Αλλά και να παραλύσει την ικανότητά του να αντιδρά με έναν πραγματικό βομβαρδισμό, ένα καθήκον που βαρύνει ιδιαίτερα τα οπτικοακουστικά μέσα, ειδικά την τηλεόραση, το πιο συγκεντρωμένο και αδιαπέραστο τμήμα επικοινωνίας προς τη διαφωνία.

Τα παραδείγματα πολλά: από την παραπληροφόρηση σχετικά με τα αίτια της πανδημίας του covid-19, με την υπερπληροφόρηση για τη νυχτερίδα σε μια κινεζική αγορά ως αιτία, κρύβοντας τον αποδεδειγμένο ρόλο της αποψίλωσης των δασών λόγω της βιομηχανικής γεωργίας, μέχρι την παραπληροφόρηση για τα αίτια του πολέμου στην Ουκρανία.

Η αντίθεση στη ρωσική εισβολή δεν πρέπει να συμβαδίζει με την άρνηση της ύπαρξης πραξικοπήματος στο Κίεβο το 2014, ούτε με το κλείσιμο 217 ειδησεογραφικών οργανισμών στην Ουκρανία κατά τον πρώτο χρόνο του πολέμου, ενώ 12.000 ντόπιοι δημοσιογράφοι και ξένοι έχουν διαπιστευθεί για να το καλύψουν, αναφέρει η ΜΚΟ Reporters Without Borders, Δημοσιογράφοι δίχως Σύνορα (“Ocho periodistas muertos y 217 medios ucranianos cerrados en un año de guerra”, Οκτώ δημοσιογράφοι σκοτώθηκαν και 217 Ουκρανικά ΜΜΕ έκλεισαν σε ένα χρόνο πολέμου).

Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης δεν αναφέρουν ειδήσεις ούτε για τον ναζισμό στην Ουκρανία, ούτε για τον πόλεμο της Σαουδικής Αραβίας εναντίον της Υεμένης, με συνέπεια τους θανάτους, την πείνα και την ανθρωπιστική καταστροφή. Η παρουσία του αμερικανικού στρατού στη Συρία δεν θεωρείται εισβολή και το ίδιο ισχύει και σε πολλές άλλες περιπτώσεις.

Για να μην αναφέρουμε τη δολιοφθορά των Ηπα στον αγωγό Nordstream: Ο Seymour Hersh, ο οποίος παρήγαγε μια λεπτομερή αναφορά για το πώς καταστράφηκε, θα φιμωθεί και θα συκοφαντηθεί, όπως μόλις δήλωσε ο Noam Chomsky (“Hersh será silenciado y vilipendiado”).

Το σίγουρο είναι ότι η παραπληροφόρηση παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της δυτικής συστημικής τάξης, ενός τομέα του κόσμου που ελέγχει τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης που φτάνουν στον πληθυσμό. Όπως επισημαίνει ένα πρόσφατο άρθρο του El Salto, τα καλύτερα δημοσιογραφικά περιεχόμενα μπορούν να μην έχουν αποτέλεσμα, επειδή η εξουσία και τα μέσα ενημέρωσης που βρίσκονται στην υπηρεσία της τα αγνοούν (“El misterioso ocaso de la opinión publica”).

Είναι σαφές ότι δημοκρατία δεν υπάρχει στα ΜΜΕ. Αυτός ο σχεδόν απόλυτος έλεγχος πέτυχε κάτι που πριν από δεκαετίες φαινόταν αδύνατο: την εξάλειψη της σύγκρουσης από την αντίληψη του κοινού. Τα πιο βάναυσα εγκλήματα μπορούν να περάσουν απαρατήρητα εάν τα μέσα ενημέρωσης ασχοληθούν με αυτό.

Όταν ο έλεγχος των μέσων ενημέρωσης πάει πολύ μακριά, επειδή η πραγματικότητα είναι πολύ προφανής, όπως στο Περού τις τελευταίες 70 ημέρες, εδώ είναι η αστυνομία, το μόνιμο πραξικόπημα, για να καταστείλει τις διαδηλώσεις.

Κατά την άποψή μου, αυτή η πραγματικότητα έχει δύο κύριες συνέπειες. Η πρώτη είναι ότι δεν έχει νόημα να αγωνιζόμαστε για να κατακτήσουμε την κοινή γνώμη, ούτε να ανταγωνιζόμαστε τα μέσα του συστήματος, κάτι που οι λαοί που αγωνίζονται δεν θα μπορέσουν ποτέ να κάνουν.

Είναι θέμα δημιουργίας των δικών μας εργαλείων, αναμφίβολα, αλλά όχι για να ανταγωνιστούμε τη γνώμη της πλειοψηφίας, αλλά για να εδραιώσουμε τη σφαίρα μας, αυτή των λαών σε κίνηση και όλων όσων τους συνοδεύουν. Δεν είναι ένα δευτερεύον ζήτημα.

Η δεύτερη είναι η πεποίθηση ότι σήμερα δεν υπάρχει ένα πράγμα που να ονομάζεται «δημοκρατία», αν υπήρξε ποτέ. Δεδομένου ότι οι απόψεις και οι βούληση των ανθρώπων διαμορφώνονται και χειραγωγούνται από γιγάντιες μηχανές που ξεφεύγουν από κάθε έλεγχο εκτός από αυτόν των κυρίαρχων τάξεων, η είσοδος στο εκλογικό παιχνίδι δεν έχει μέλλον. Να χτίσουμε κάτω και αριστερά φαίνεται να είναι ο μόνος δρόμος για τη χειραφέτηση που μπορεί να ακολουθηθεί.

Πηγή: “Democracia y manipulación de la opinión pública”, στην La Jornada, 24/02/2023.

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος