Όλα είναι Γάζα

Η Γάζα δεν έχει ένα έξω. Και ούτε καν ένα μέσα. Δεν υπάρχει δυνατότητα να αποφασίσουμε ποιος μπορεί να είναι ένας στόχος καταστροφής και ποιος όχι, τι μπορεί να είναι εχθρός και φίλος. Η Χαμάς λειτουργεί σαν ένα φάντασμα που υπάρχει σε ολόκληρο τον πληθυσμό.

«Ανθρώπινες ασπίδες» ήταν η σιωνιστική δικαιολογία από τους προηγούμενους βομβαρδισμούς της Γάζας. Διότι αυτό που διακυβεύεται εδώ δεν είναι μόνο η εξόντωση του παλαιστινιακού λαού και η εδραίωση της νάκμπα, αλλά κυρίως να καταστήσει κάτι φυσικό μια κυβερνητική τεχνική που μετατρέπει κάθε τόπο σε πιθανό στόχο εξόντωσης: η Γάζα δεν έχει ένα έξω μιας και κατέστη κόσμος: όπου κι αν μεταναστεύσουμε, δεν είμαστε ασφαλείς πουθενά.

Η νέα τεχνική, που αναδύθηκε και εδραιώθηκε τα τελευταία 30 χρόνια, διαφέρει από το προηγούμενο δόγμα του «εσωτερικού εχθρού» που εφάρμοσαν οι δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής εναντίον πληθυσμών τον 20ο αιώνα, αφού, σε αντίθεση με την προηγούμενη, που ακολουθούσε την κλασική διαδρομή της Ιεράς Εξέτασης των ισπανών, προσδιορίζοντας ένα υποκείμενο ή μια ομάδα υποκειμένων από τον υπόλοιπο πληθυσμό απομονώνοντάς τους (τον αγωνιστή, τον αντάρτη, τον κομμουνιστή κ.λπ.), η νέα τεχνική είναι ακριβώς το αντίθετο: δεν στοχεύει στην ταυτοποίηση του «εχθρού» αλλά να τον μαζικοποιήσει στον πληθυσμό, δεν αναζητά τον «εσωτερικό» εχθρό αλλά καταδιώκει τον πληθυσμό ως ανεπανόρθωτο φορέα του, γράφει ο Rodrigo Karmy *.

Δεν πρέπει να αναζητούμε αυτό που είναι ιδιαίτερο μέσα στο κοινό, αλλά μάλλον να διώκουμε το κοινό και να το καταστρέφουμε μέσα του. Αυτό ακριβώς ζήσαμε κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του οκτωβρίου του 2019, [στη Χιλή, στμ]: οποιοσδήποτε πήγαινε στις διαδηλώσεις ή βρισκόταν εκεί κοντά μπορούσε να τραυματιστεί στο μάτι ή να σκοτωθεί από την αστυνομία: οι εκατοντάδες ακρωτηριασμένοι εξακολουθούν να περιμένουν δικαιοσύνη ή η σημερινή γερουσιαστής Campillai[γ] είναι που δίνουν το μέτρο αυτού που συζητάμε. Δεν επρόκειτο για δίωξη του εσωτερικού εχθρού, αλλά βασανισμό της εξεγερμένης συλλογικότητας.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι «παράπλευρες ζημιές» καταλήγουν να είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση: δεν έχουμε να κάνουμε με έναν «εσωτερικό» εχθρό, αλλά μάλλον με έναν «αόρατο» εχθρό που αναλαμβάνει μια απόκοσμη, φασματική παρουσία. επομένως, στο φαντασιακό ασφαλείας, φαίνεται εντελώς ριζωμένος στον άμαχο πληθυσμό: έτσι ο καθένας μπορεί να καταστεί ένας τρομοκράτης (ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας), ο καθείς μπορεί να είναι φορέας του θανατηφόρου ιού Covid-19 (ο πόλεμος κατά του ιού). Και οι δύο φέρουν μαζί τους έναν αόρατο εχθρό τον οποίο, ωστόσο, ο καθένας μπορεί να κουβαλά μαζί του.

Εξ ου και το γεγονός ότι αντικείμενο της σύγχρονης μηχανής ασφαλείας είναι πάντα ο άμαχος πληθυσμός, στο βαθμό κατά τον οποίο η νέα παραγωγή του εχθρού δεν περιορίζεται πλέον στον εσωτερικό εχθρό αλλά επεκτείνεται στον αόρατο εχθρό.

Γι’ αυτόν τον λόγο ο εχθρός δεν είναι πλέον εκείνος στον οποίο ο Carl Schmitt μπορούσε ακόμη να απευθύνει έκκληση (όλοι οι φιλελεύθεροι που επισημαίνουν ότι σήμερα θα βρεθούμε αντιμέτωποι με την αποκρυστάλλωση της φόρμουλας του Schmitt για την έχθρα είναι αφελείς ή κακόπιστοι) διότι αυτός ο εχθρός ήταν δημόσιος και πολιτικός, αφού απολάμβανε ένα νομικό-ηθικό καθεστώς, όπως επιτάσσει η κλασική βεστφαλιακή νομενκλατούρα-ονοματολογία για τον σύγχρονο πόλεμο.

Η διαδικασία εχθροποίησης αλλάζει από την κλασική νομική ονοματολογία στο νέο σενάριο που άνοιξε ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας που διεξήχθη από τις Ηνωμένες Πολιτείες ξεκινώντας από το 2001[1].

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι, υπό αυτή την έννοια, η 11η σεπτεμβρίου 2001 σηματοδοτεί την αρχή του τέλους του παραδείγματος του διεθνούς δικαίου και την αρχή της εκτυλίξεως της ίδιας της ανατροπής του, του αναποδογυρίσματος του: του πλανητικού εμφυλίου πολέμου.

Ως πλανητικός ή παγκόσμιος, δεν έχει όρια χρόνου ούτε χώρου: μπορεί να λειτουργεί 24 ώρες την ημέρα χωρίς στάση και σε οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη. Ο πόλεμος και οι μέθοδοί του γίνονται πανταχού παρόντες.

Από το 2001 μέχρι σήμερα γινόμαστε μάρτυρες μιας μεγάλης μετάλλαξης. Ο Schmitt θα έλεγε ότι είναι μια παγκόσμια νομική επανάσταση που στοχεύει στην αντιστροφή της νομικο-πολιτικής αναδιάταξης της νεωτερικότητας προς την εξαιρετική [κατάσταση εξαίρεσης] ανατροπή της, στην οποία παρέχονται και προστατεύεται από ολοένα και πιο υπερτροφικές νομικές μορφές: το δόγμα του «ποινικού δικαίου του εχθρού», του Günther Jakobs [δ], αποτελεί με αυτή την έννοια ένα αποφασιστικό σύμπτωμα που εντάσσεται μέσα στην ταχεία παραβίαση των αστικών, πολιτικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού, στο όνομα της «ασφάλειας».

Υπό αυτή την έννοια, η μεγάλη μετάλλαξη συνίστατο στην προοδευτική εξομάλυνση του πλανητικού εμφυλίου πολέμου ως ανατροπή-αντιστροφή της νομικοπολιτικής τάξης που χτίστηκε στο πέρασμα των αιώνων. Ομαλοποίηση που βάζει οποιονδήποτε πληθυσμό στο στόχαστρο της εξόντωσης και που σήμερα ονομάζεται Γάζα.

Περιοχή που βομβαρδίζεται συστηματικά από το 2009 και έχει αποκλειστεί συνεχώς από αέρα, θάλασσα και ξηρά από το 2005. Ωστόσο, υπάρχει διαφορά μεταξύ της παγκόσμιας πολιτικο-νομικής τάξης που δημιουργήθηκε για την αντιμετώπιση του εμφυλίου πολέμου, βασισμένη σε ένα συμβόλαιο όπως ονειρευόταν ο Τόμας Χομπς: Ο σημερινός πλανητικός εμφύλιος δεν καθιερώνει μια διαφορά μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού, μεταξύ φίλου και εχθρού, με την κλασική και κρατική έννοια του όρου. Αντίθετα: δεδομένου ότι είναι πάντα ο άμαχος πληθυσμός που στοχοποιείται και ο εχθρός καθίσταται «αόρατος» επειδή ο καθένας μπορεί να είναι ένας τρομοκράτης, το μέσα και το έξω, ο φίλος και ο εχθρός καθίστανται δυσδιάκριτοι μεταξύ τους, μη διακριτοί, σε σημείο να καθίστανται εντελώς αγνώριστοι.

Έτσι ένας ολόκληρος πληθυσμός μπορεί να γίνει αντικείμενο εξόντωσης χωρίς ο νόμος να μπορεί να το αποτρέψει. Δεδομένου ότι ο εμφύλιος πόλεμος δεν έχει ένα έξω και σήμερα περνά από τη Γάζα ως τον πιο έντονο τόπο του, μπορούμε να πούμε ότι όλος ο πλανήτης έχει καταστεί Γάζα διότι η Γάζα δεν είναι απλώς το όνομα μιας μικρής Λωρίδας που, παρά την πολιορκία, προσφέρει το πρόσωπό της στη Μεσόγειο Θάλασσα, αλλά το παράδειγμα -που έχει καταστεί “κανονικό”- του πλανητικού εμφυλίου πολέμου στον οποίο ζούμε: κάθε έδαφος, παντού στον κόσμο, γίνεται ουσιαστικά Γάζα.

Όλα είναι η Γάζα σημαίνει ότι κανείς δεν μπορεί να είναι ασφαλής, δεν υπάρχει ένα ασφαλές μέρος γιατί δεν είναι πλέον δυνατή η προστασία, καμία. Ούτε νομική προστασία (η ατιμωρησία είναι ανεξέλεγκτη), ούτε οικονομική (η εργασιακή επισφάλεια πολλαπλασιάζεται) ούτε πολιτική (οι συγκρούσεις εντείνονται καθημερινά). Δεν υπάρχει χώρα, χώρος ή περιοχή στον κόσμο που να είναι απρόσβλητη από τον εμφύλιο πόλεμο.

Δεν υπάρχει μέρος, επομένως, διότι η Γάζα δεν έχει ένα έξω, είναι η ίδια η παγκοσμιοποίηση, με περιοχές πιο έντονες από άλλες, αλλά που βρίσκονται πάντα στο χείλος της κατάρρευσης. Εάν το Ισραήλ μπορεί να βομβαρδίσει το ιρανικό προξενείο στη Συρία ή ο Ισημερινός να κάνει έφοδο στην πρεσβεία του Μεξικού, σημαίνει ότι οι πρεσβείες, οι συνήθεις χώροι προστασίας της σύγχρονης διπλωματίας, δεν είναι πλέον ασφαλείς. Το μήνυμα που προσφέρει ο ιμπεριαλισμός είναι σαφές και ακριβές: παντού, ακόμη και στις πρεσβείες, κανείς δεν μπορεί να είναι ασφαλής γιατί όλα είναι Γάζα.

Ο εμφύλιος καταπίνει τα πάντα, τόσο στον μικροχώρο των καθημερινών σχέσεων -«παράνοια» της λειτουργίας ως μόνη δυνατή υποκειμενοποίηση- όσο και στις μακροδομές των μεγάλων πολιτικών θεσμών, όπου διαφθορά και διώξεις μοιάζουν να είναι καθημερινές ενώ δεν φαίνεται κανένα ιστορικό σχέδιο στον ορίζοντα (ακριβώς επειδή δεν υπάρχει πλέον ορίζοντας).

Έτσι, στη διαφοροποίησή του μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού, ο εμφύλιος πόλεμος εκφράζεται σήμερα στη διαμόρφωση «πολιτικών» δικτατοριών (χωρίς την ανάγκη του στρατού): ολοένα και πιο αυταρχικές πολιτικές μορφές όπου ο «bukelismo»[α], στην πραγματικότητα, δεν είναι άλλο από μια από τις πολλαπλές εκφράσεις του σύγχρονου νεοφασισμού που υποβάλλει τα Kράτη στη δύναμη των μεγάλων πολυεθνικών, διαποτίζοντας τους πολιτικούς κώδικες με τη μηχανή της ασφάλειας.

Εάν σήμερα το παράδειγμα του εμφυλίου πολέμου θριαμβεύει επάνω σε αυτό της σύγχρονης νομο-πολιτικής τάξης, είναι ακριβώς επειδή η κυριαρχία του κεφαλαίου έχει ανάγκη να απελευθερωθεί από αυτή την τάξη για να εγγυηθεί τη δική του επέκταση.

Η «απελευθέρωση» από αυτή την τάξη – τόσο καλά εκφρασμένη από τον αναρχοκαπιταλιστικό λόγο όταν μιλάει για «κάστα» – μεταφράζεται στο νεοφασισμό ως πολιτική μορφή ικανή να επιταχύνει την απαλλοτρίωση του πλανήτη από πλευράς ολιγαρχίας ενάντια στους λαούς του κόσμου.

Δεν υπάρχει ένα έξω διότι δεν υπάρχει ένα έξω στο κεφάλαιο που, από το 2001, την έχει βάλει σε κίνηση. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει πλανητικός εμφύλιος πόλεμος χωρίς την κίνηση κεφαλαίων: το 2001 μπορεί να είναι η ημερομηνία που σηματοδοτεί την προοδευτική ανάπτυξη της στρατιωτικής και οικονομικής ολιγαρχίας κάτω από τον θρίαμβο του rentier καπιταλισμού[β], η ένταση του οποίου απαιτεί τα όπλα για να ενθαρρύνει νέες φάσεις παγκόσμιας συσσώρευσης και τις νέες μορφές ιδιοποίησης του πλανήτη στο σύνολό του: τι είναι η «κλιματική αλλαγή» αν όχι η άμεση επίδραση των διαφορετικών ιστορικών μορφών καπιταλιστικής συσσώρευσης;

Σε αυτή τη συγκυρία, ο λαός μπόρεσε να υιοθετήσει δύο στάσεις: είτε να πειραματιστεί τον πανικό αρπαζόμενος στις υποσχέσεις του νεοφασισμού ή στις αυταρχικές μορφές καπιταλισμού, είτε να βγει στους δρόμους σε πείσμα του συνεχιζόμενου εμφυλίου πολέμου.

Μια παλαιστινιακή σημαία σήμερα μπορεί να είναι πιο αποφασιστική από τις σημαίες και τα πολιτικά σημάδια που χρησιμοποιήθηκαν σε άλλες στιγμές της ιστορίας στις μαζικές κινητοποιήσεις που προσελκύουν καθημερινά την προσοχή σε διάφορα μέρη του κόσμου: έτσι εκφράζουν οι άνθρωποι την επιθυμία τους να σταματήσουν τον συνεχιζόμενο εμφύλιο πόλεμο ( «κατάπαυση του πυρός», ήταν το σύνθημα) και να αποτρέψουν ο κόσμος να καταστεί Γάζα.

[1] Carlos del Valle La Construcción mediática del Enemigo. Cultura Indígena y guerra informativa en Chile. Ed. Comunicación Social, Salamanca, 2021.

[α] Ελ Σαλβαδόρ: πρόεδρος Μπουκέλε, απόλυτη εξουσία

[β] Ο rentier καπιταλισμός περιγράφει ένα σύστημα όπου άτομα και επιχειρήσεις με ισχύ στην αγορά μπορούν να αποσπάσουν μίσθωμα-ναύλο από όλους τους άλλους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που απασχολούνται με ωρομίσθιο.

[γ] Η Fabiola Campillai τυφλώθηκε μετά από επίθεση με δακρυγόνα κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στη Χιλή το 2019

[δ] Το νέο αυτό δόγμα τιτλοφορείται Ποινικό Δίκαιο του Εχθρού (γερμ. Feindstrafrecht). Νονός του δόγματος είναι ο καθηγητής Ποινικού Δικαίου στη Νομική Σχολή της Βόννης Guenther Jakobs. Η νέα αυτή αντίληψη δικαίου υπερκεράζει τις θεμέλιες αρχές συγκρότησης του Δικαίου των δυτικών κοινωνιών και φιλοδοξεί να δώσει ισχύ νόμου στα καθεστώτα της Ασφάλειας και της Εξαίρεσης. Έννοια: Στη σύλληψή του το Ποινικό Δίκαιο του Εχθρού φαντάζει απλό στα λόγια του εμπνευστή του: «Για να μπορούμε να μιλάμε για πρόσωπα που αναγνωρίζονται ως τέτοια από το Δίκαιο, με άλλα λόγια: για πολίτες, θα πρέπει τα πρόσωπα αυτά να παρέχουν και τη γνωστική ασφάλεια ότι θα εκπληρώσουν τα καθήκοντά τους. Όταν αυτό δεν συμβαίνει, π.χ. όταν έχουμε μπροστά μας έναν “σατανά” που βάλλει συνεχώς κατά της έννομης τάξης διαψεύδοντας ριζικά τις προσδοκίες μας, τότε δεν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα πρόσωπο, αλλά με ένα άτομο, ακριβέστερα: με έναν που, όπως κι ένα άγριο ζώο, αποτελεί εστία κινδύνου από την οποία πρέπει να διασφαλισθούν οι άλλοι.» Ως αντίθετος πόλος λοιπόν εμφανίζεται το άτομο-εχθρός, δηλαδή όποιος διαψεύδει διαρκώς την προσδοκία ότι θα συμπεριφερθεί ως πρόσωπο.

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος      contropiano.org