Πόλεμος στην ιδεολογία

Τίποτα όπως ο πόλεμος σκίζει το πέπλο της ιδεολογικής φλυαρίας, ειδικά αν είναι χαμηλού επιπέδου. Όπως αυτή που κυκλοφορεί στα δημοσιογραφικά γραφεία των καθεστωτικών ΜΜΕ, όπου το πρώτο πρόβλημα κάθε δημοσιογράφου είναι να μην εμφανίζεται με κανέναν τρόπο επικριτικός με τις εντολές της ιδιοκτησίας και της διοίκησης.

Αυτός στην Ουκρανία ανέτρεψε αξίες και κώδικες αναφοράς, συμπεριφοράς μέσα σε μια στιγμή, προωθώντας στον τομέα των «θετικών πραγμάτων» πρακτικές που για δεκαετίες είχαν δαιμονοποιηθεί, σχεδόν όπως ο Πούτιν τώρα.

Γράφει ο Dante Barontini επίσης: Είδαμε κομψές ρεπόρτερ να συζητούν για την κατασκευή μολότοφ -με ή χωρίς πολυστυρόλιο, ανάλογα με την περίπτωση- και ευσεβείς σχολιαστές να νομιμοποιούν την «ένοπλη αντίσταση» αφού την έχουν πολεμήσει μέχρι σήμερα σε οποιοδήποτε θέατρο. Με τα μέρη αντεστραμμένα, το παιχνίδι δεν αλλάζει.

Και πράγματι, η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία είναι από πολλές απόψεις το ακριβές αντίστροφο των τριάντα ετών πολέμων των Ηπα και του Νατο, εν συντομία της Δύσης. Τότε, όλα χαρακτηρίζονταν ως «διεθνείς αστυνομικές επιχειρήσεις» και τα θύματα πολιτών ως «παράπλευρες συνέπειες, απώλειες», στο όνομα της «ανθρωπιστικής παρέμβασης».

Στο όνομα ενός δικαιώματος «ανθρωπιστικής παρέμβασης» που δεν υπάρχει σε κανέναν κώδικα, ούτε αφηρημένα ηθικό, ούτε πολύ περισσότερο διεθνή.

Αλλά ακριβώς μια χιονοστιβάδα λέξεων για τα δικαιώματα αναβλύζει από τις τηλεοπτικές οθόνες και από τα πρωτοσέλιδα, παρηκμασμένα με τους πιο ποικίλους και ευφάνταστους τρόπους.

Πάρτε την περίπτωση της κατάσχεσης των περιουσιακών στοιχείων ορισμένων ρώσωνολιγαρχών. Φουτουριστικά γιοτ, βιομηχανικές εταιρείες, διάσημες ποδοσφαιρικές ομάδες. Όλοι – στα μέσα μαζικής ενημέρωσης – έχουν ευλογήσει αυτές τις αρπαγές στο όνομα του δικαιώματος να επιβάλλονται κυρώσεις σε αυτούς τους μεγα-πλούσιους ως «ένοχους» πως είναι ρώσοι (αστεία, να πούμε, η ανησυχία του Ισραήλ, δεδομένου ότι αυτοί οι ολιγάρχες είναι συχνά και εβραίοι, και ως εκ τούτου προικισμένοι με δεύτερο διαβατήριο), lapreoccupazionediIsraele, vistochequeglioligarchisonospessoancheebrei e per questodotatidiunsecondopassaporto).

Λίγοι έχουν συνειδητοποιήσει ότι αυτή η λογική της κατάσχεσης της «ιδιωτικής περιουσίας» έρχεται σε αντίθεση με την πρώτη αρχή του επικρατούντος νεοφιλελευθερισμού σύμφωνα με την οποία το »ιδιωτικό, το ατομικό» έχει πάντα δίκιο και είναι ανέγγιχτο».

Στην καθημερινή ταξική πάλη, μπροστά στα τόσα πολλά εργοστάσια που κλείνουν για να μεταφέρουν την παραγωγή αλλού, από ξένες και μη ξένες εταιρείες, θα μπορούσε σύντομα να γίνει δύσκολο να αντιταχθεί κανείς στο ότι δεν μπορεί κάποιος να εθνικοποιήσει αυτά τα εργοστάσια και να τα διατηρήσει σε λειτουργία επειδή «το κοινό, το δημόσιο» δεν πρέπει να ανακατεύεσαι σε οικονομικά θέματα…

Γιατί μπορεί να απαλλοτριωθεί η Τσέλσι και όχι η Embraco ή η Whirlpool; Γιατί η ενασχόληση και η παραγωγική ικανότητα της χώρας να είναι λιγότερο σημαντικές από μια πολιτικοστρατιωτική κύρωση σε πολίτες ενός έθνους που ξαφνικά έγινε «εχθρός»;

Με λίγα λόγια, ποιο είναι το «ανώτερο συμφέρον» – η αξία – στο όνομα του οποίου μπορεί να καταπατηθεί η εξουσία της ατομικής ιδιοκτησίας;

Είναι ακόμη πιο περίπλοκο να συζητάμε για «κυρίαρχα Κράτη» ή «δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών». Οι οποίες είναι και δίκαιες και κοινές αξίες, παγκόσμιας φύσης. Και γι’ αυτόν τον λόγο αναγνωρίζονται από τους κομμουνιστές κάθε φορά που προκύπτει το πρόβλημα (από την ανεξαρτησία της Φινλανδίας -ένα από τα πολλά εδάφη της τσαρικής αυτοκρατορίας- που αναγνωρίστηκε από τους σοβιετικούς ηγέτες ήδη από τον δεκέμβριο του 1917, λίγες μέρες μετά την Επανάσταση).

Ωστόσο, είναι λίγο αστείο ότι αυτή η αρχή υπερασπίζεται στην περίπτωση της Ουκρανίας αφού κοροϊδεύτηκε για πάνω από μια δεκαετία ως «αντιδραστικός κυριαρχισμός» από τους ίδιους ιδεολόγους σήμερα στα οδοφράγματα υπέρ του Κιέβου.

Το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση – όπως και η ατομική ελευθερία – είναι είτε για όλους είτε δεν είναι οφειλόμενο δικαίωμα.

Ρωτήστε τους καταλανούς, τους βόρειους ιρλανδούς, τους κορσικανούς, τους βάσκους, τους σαρδηνούς, τους σκωτσέζους κ.λπ. – μόνο και μόνο για να μείνουμε εντός των ορίων της «παλιάς Ευρώπης» από αυτή την πλευρά του «σιδηρού παραπετάσματος».

Η υποψία -ή βεβαιότητα- είναι ότι ορισμένες αρχές ανεμίζονται σαν χρήσιμα κουρέλια μόνο αν είναι προς όφελος κάποιου. Γιατί, για παράδειγμα, η Ουκρανία και ολόκληρη η Δύση δεν έχουν αναγνωρίσει και -προς το παρόν- δεν θέλουν να αναγνωρίσουν το ίδιο δικαίωμα στην Κριμαία και το Ντονμπάς (που κατοικούνται σχεδόν αποκλειστικά από ρώσους, όχι από «φιλορώσους»);

Ακόμα χειρότερα με την «κυριαρχία». Αν χρησιμεύει για ένταξη στο Νατο ή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τότε είναι «ιερή». Αν επικαλεστεί για να βγει κάποιος από αυτήν, είναι «εθνικιστικός δαίμονας» (μπορεί βέβαια να πάρει και αυτό το πρόσωπο, αλλά δεν είναι πάντα έτσι).

Το χειρότερο από όλα είναι ο συνδυασμός «κυριαρχίας» και «δημοκρατίας», ειδικά σε μια χώρα -για παράδειγμα την Ιταλία- που έχει στο Σύνταγμά της το απαράδεκτο λαϊκών δημοψηφισμάτων μόνο στην περίπτωση των διεθνών συνθηκών. Αυτό σημαίνει πως το να ανήκεις ή όχι σε ένα σύστημα συμμαχιών – εν προκειμένω Νατο ή εΕ – αφαιρείται θεσμικά μια για πάντα από τη βούληση του λαού (που αλλάζει στον ιστορικό χρόνο, αναγκαστικά, σύμφωνα με τις δημοκρατικά εκλεγμένες πλειοψηφίες).

Eίναι μόνο μερικά παραδείγματα, σίγουρα. Θα μπορούσαμε να μιλάμε για «εγκλήματα πολέμου», που προκαλούνται μόνο όταν δεν αφορούν εκείνα που διαπράττονται από τα στρατεύματά μας. Είτε μιλάμε για τις σφαγές που διέπραξε το Νato στο Βελιγράδι, στη Βαγδάτη ή σε χίλια άλλα μέρη. είτε μιλάμε για τους ιταλούς στην Αβησσυνία, στα Βαλκάνια ή στην Ελλάδα και την Αλβανία…

Ή για την «ειρήνη» που πρέπει να επιτευχθεί με την αποστολή όπλων στον εμπόλεμο για τον οποίο «κάνουμε κερκίδα», αφού τον έχουμε παραπλανήσει με μη καλά υπολογισμένες υποσχέσεις. Ίσως με το να σκεφτόμαστε «περιορισμένες ζώνες πτήσεων», “noflyzone”, λες και τα σύνορα θα μπορούσαν να δημιουργηθούν μονομερώς … σε ένα πολεμικό σενάριο!

Αλλά, ακριβώς, μιλάμε για ιδεολογία.

Με άλλα λόγια για εκείνο το συστηματικό ψέμα που συνίσταται στην αποφυγή του να μιλάμε συγκεκριμένα για ένα πρόβλημα και να την γλιτώνουμε κάνοντας έκκληση στην «αφηρημένη μανία» των αξιών. Ίσως και σωστών, αλλά ξένων στο συγκεκριμένο πλαίσιο.

Μπορεί οποιαδήποτε χώρα να ενταχθεί σε οποιαδήποτε συμμαχία -οικονομική ή/και στρατιωτική- ακόμα κι αν αυτό θεωρείται κίνδυνος από μια γειτονική χώρα;

Αφηρημένα ναι, στην ιστορική πρακτική των τελευταίων αιώνων, ΟΧΙ.

Η Ιταλία ζει σε «περιορισμένη κυριαρχία» από την εποχή της Γιάλτα (1945), η οποία στη συνέχεια εμβαθύνθηκε με την ένταξη στο Νατο και την Ευρωπαϊκή Ένωση (η οποία περιλάμβανε πολλές «κυρίαρχες εξουσίες», όπως αυτές για το χρήμα, τις δημοσιονομικές πολιτικές κ.λπ. ).

Η Κούβα, μετά την επίθεση των Ηπα στον Κόλπο των Χοίρων (1961), ήταν διατεθιμένη να φιλοξενήσει σοβιετικούς πυρηνικούς πυραύλους. Όπως ξέρουμε, ο παγκόσμιος πόλεμος έφτασε κοντά. Για τον τετριμμένο λόγο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούσαν να ανεχθούν τέτοιους οπλισμούς σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από την επικράτειά τους, πράγμα που θα παρείχε τεράστιο στρατηγικό πλεονέκτημα στην Εσσδ (όσο πιο μακριά είναι οι πύραυλοι, τόσο περισσότερος χρόνος υπάρχει για να επαληθευτεί ο κίνδυνος και να αντιδράσουν). Και στο έδαφος της Κούβας, οι Ηπα θέλησαν να διατηρήσουν τη στρατιωτική βάση του Γκουαντανάμο παρά την αντίθεση της κουβανικής κυβέρνησης.

Είναι η λογική των «περιοχών επιρροής», πολύ γνωστή σε όσους έχουν ζήσει στον «κόσμο χωρισμένο στα δύο». Αλλά που κάποια στιγμή φαινόταν θαμμένος στον «μονοπολικό κόσμο» που ήταν ηγεμονισμένος από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Όλα ασέβεια προς την «εθνική κυριαρχία» και το σύμπαν των απαραβίαστων δικαιωμάτων, αλλά άκρως ορθολογικά στον συγκεκριμένο κόσμο, όπου τα συστημικά προβλήματα πρέπει να κυβερνούνται και να συζητάς με τον αντίπαλο που υπάρχει. Εκεί που πρέπει να διαπραγματεύεσαι συνεχώς, αντιμετωπίζοντας διαφορετικά και αντίθετα συμφέροντα. Αλλιώς είναι πόλεμος…

Η ιδεολογία προτείνει πάντα εύκολες και ξεκάθαρες συνταγές, θεωρητικά αδιαμφισβήτητες.

Κρίμα που, θέλοντας πραγματικά να τις μαγειρέψεις, αποδεικνύονται αδύνατες ή τραγικά επικίνδυνες.

Είμαστε στο χείλος της αβύσσου, οι ιδεολόγοι φωνάζουν ότι θέλουν να κάνουν ένα βήμα μπροστά…

Να πω σαν υστερόγραφο πως χειρότερος εχθρός του πλανήτη ο μονοδιάστατος εαυτός μας, ο μονοδιάστατος άνθρωπος

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος     contropiano.org