02/06/2025
Τα νέα που έρχονται από τις ηνωμένες Πολιτείες λένε ότι δεν βρισκόμαστε απλώς μπροστά στην οικονομική και στρατιωτική αποτυχία των ΗΠΑ, αλλά σε κάτι μεγαλύτερο, αυτό που ο ιστορικός Εμμάνουελ Τοντ χαρακτηρίζει ως την «εξάρθρωση, την μετατόπιση των πεποιθήσεων που έχουν οργανώσει τη δυτική κοινωνική ζωή για αρκετές δεκαετίες».
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η παρακμή των ΗΠΑ και της Δύσης δεν θα είναι σύντομη και μπορεί να είναι τρομερή για τον λαό, όπως δείχνει η Γάζα.
Εμείς οι κάτω, πρέπει να μάθουμε να σκεφτόμαστε μακροπρόθεσμα, χωρίς ωστόσο να πάψουμε να αντιστεκόμαστε στον καπιταλισμό και στις ισχυρές εξουσίες.
“Όταν ο EZLN λέει ότι αντιστεκόμαστε και αγωνιζόμαστε ώστε το κορίτσι που θα γεννηθεί σε 120 χρόνια να έχει την ελευθερία να επιλέξει, βάζουν τα πράγματα με τους δικούς τους όρους – γράφει ο Raúl Zibechi – Η κατάρρευση είναι τόσο καταστροφική που η μέρα μετά την ανοικοδόμηση θα είναι πολύ μεγάλη…
Σίγουρα, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε είναι τεράστιες. Αλλά οι δυνατότητες είναι τόσο μεγάλες όσο και τα όνειρά μας…”
“Η συμπεριφορά του Τραμπ είναι μια επίδειξη αβεβαιότητας», δήλωσε ο ιστορικός Εμάνουελ Τοντ στη διάλεξή του στη ρωσική Ακαδημία επιστημών στις 23 απριλίου στη Μόσχα. Ο τίτλος της διάλεξής του ήταν «Ανθρωπολογία και στρατηγικός ρεαλισμός στις διεθνείς σχέσεις» και ασχολήθηκε με ζητήματα που έχουν ήδη αναφερθεί στο βιβλίο του Η Ήττα της Δύσης, αναλύοντας άλλα, όπως η κυβέρνηση Ντόναλντ Τραμπ, που δεν εμφανίστηκαν στο έργο του.
Θα ήθελα να σκιαγραφήσω ορισμένες ιδέες που μπορεί να ενδιαφέρουν τα αντικαπιταλιστικά κινήματα, τα οποία εστιάζουν στις συνέπειες της αναπόφευκτης πτώσης της αυτοκρατορίας. Για να καταδείξει το βάθος αυτής της πτώσης, ο Τοντ υποστηρίζει ότι δεν αντιμετωπίζουμε απλώς την οικονομική και στρατιωτική αποτυχία των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά κάτι μεγαλύτερο που ορίζει ως «μια αποδιάρθρωση, εκτοπισμό των πεποιθήσεων που έχουν οργανώσει τη δυτική κοινωνική ζωή για αρκετές δεκαετίες». Δεν έχει καμία αμφιβολία ότι βρισκόμαστε στην αρχή μιας πτώσης των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά υποδεικνύει ότι «πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να δούμε πολύ πιο δραματικά πράγματα”.
Για να αποφύγω την επανάληψη επιχειρημάτων που έχουν ήδη καλυφθεί στο τελευταίο του βιβλίο, θα επικεντρωθώ σε αυτό που ο Τοντ αποκαλεί «επανάσταση Τραμπ». Όπως κάθε επανάσταση, περιέχει μια εξαιρετική βία που εκδηλώνεται, εσωτερικά σε «έναν αγώνα ενάντια στα πανεπιστήμια, ενάντια στη θεωρία του φύλου, ενάντια στην επιστημονική κουλτούρα, ενάντια στην πολιτική ένταξης των μαύρων στις αμερικανικές μεσαίες τάξεις, ενάντια στο ελεύθερο εμπόριο και ενάντια στη μετανάστευση”.
Σύμφωνα με τον Τοντ, όλα αυτά φαίνεται να συνδέονται με μια προηγούμενη ήττα της οποίας η ομάδα του Τραμπ θα ήταν εν πλήρη γνώση. Από τη μία πλευρά, πρόκειται για μια σαφή οικονομική ήττα των Ηνωμένων Πολιτειών που γίνεται ορατή, μεταξύ πολλών άλλων, στην περιορισμένη ικανότητα του αμερικανικού στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος ηπα να αντιμετωπίσει τις τρέχουσες προκλήσεις και στη σημαντική υπέρβαση της αεροπορικής ικανότητας της Κίνας που αποδεικνύεται στις μάχες μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, ζητήματα που ο Τοντ δεν εξετάζει.
Αλλά το κεντρικό θέμα δεν είναι καθόλου η οικονομία, αλλά η κατάρρευση του «συστήματος πεποιθήσεων» που ενέπνευσε, που κινούσε τη δυτική βιομηχανική και παραγωγική ανωτερότητα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η παρακμή των Ηνωμένων Πολιτειών (και της Δύσης) μπορεί να είναι τόσο τρομερή για τους λαούς, επειδή το άγχος που συνεπάγεται οδηγεί σε αυτό που αποκαλεί «μηδενισμό», μια παρόρμηση η οποία «μπορεί να οδηγήσει στην επιθυμία καταστροφής πραγμάτων, ανθρώπων και, τελικά, της πραγματικότητας». Η στάση του Ισραήλ στη Γάζα είναι απόλυτα σύμφωνη με αυτή την εκτίμηση.
Αλλά ίσως, ακόμη χειρότερα, ο Τοντ πιστεύει ότι το πείραμα Τραμπ θα αποτύχει λόγω «μιας έλλειψης προβληματισμού, μιας έλλειψης προετοιμασίας, λόγω βιαιότητας, παρορμητικής και απερίσκεπτης συμπεριφοράς». Για αυτόν τον λόγο, αναφέρει έννοιες όπως «εξάρθρωση, εκτοπισμός» και «ατομοποίηση» εντός της αμερικανικής κοινωνίας, συμπεριφορές που έχουν επιπτώσεις και επιταχύνουν την παρακμή. Ένα τελευταίο σημείο στην ομιλία του που μας αφορά άμεσα: βρισκόμαστε μόνο στην αρχή της παρακμής των Ηπα, που «θα μας αποκαλύψει πράγματα που δεν μπορούμε καν να φανταστούμε». Αυτή είναι η ουσία του ζητήματος, το κεντρικό ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε ήρεμα και γαλήνια.
Αναμφίβολα αναφέρεται στη γενοκτονική βία της αυτοκρατορίας και του κεφαλαίου, εκείνη που οι ζαπατίστας αποκαλούν «τέταρτο παγκόσμιο πόλεμο» εναντίον των λαών. Πρώτον, πιστεύω ότι αυτό το είδος ανάλυσης είναι πιο κατάλληλο από τη χρήση επιθέτων όπως «φασιστική» για να εξηγήσει την πολυπλοκότητα της τρέχουσας στιγμής. Όταν οι αριστερές δυνάμεις χρησιμοποιούν και καταχρώνται αυτήν την έννοια, δείχνουν την πνευματική τους τεμπελιά, αλλά από την άλλη θέλουν να νικήσουν αυτόν τον «φασισμό» ακόμη και με το κόστος της επιστροφής των προοδευτικών στην εξουσία. Δεύτερον, αυτό το είδος ανάλυσης μας υπενθυμίζει την ανάγκη να επιβληθούμε μακροπρόθεσμα, χωρίς όμως να σταματήσουμε να αντιστεκόμαστε στον καπιταλισμό και τις ισχυρές εξουσίες.
Αυτό που ήδη βιώνουμε και ετούτο που έρχεται είναι τόσο ισχυρό, τόσο καταστροφικό για τους ανθρώπους, που δεν θα είμαστε σε θέση να το σταματήσουμε ακόμα κι αν συνεχίσουμε να αντιστεκόμαστε. Όταν ο EZLN λέει ότι αντιστεκόμαστε και αγωνιζόμαστε ώστε το κορίτσι που θα γεννηθεί σε 120 χρόνια να έχει την ελευθερία να επιλέξει, βάζει τα πράγματα στη θέση τους. Η κατάρρευση είναι τόσο καταστροφική που η επόμενη μέρα της ανοικοδόμησης θα είναι πολύ μακρά. Τέλος, η κρίση του καπιταλισμού και της Δύσης έχει σαρώσει την κριτική σκέψη έτσι όπως την γνωρίζουμε σήμερα, μια σκέψη που μαραζώνει αναζητώντας συντομεύσεις, που βολεύεται με τους ιδιοκτήτες των μέσων ενημέρωσης-καθίσταται εύπεπτη με τους ειδησεογραφικούς άρχοντες, που αγαπά τις βραχυπρόθεσμες λύσεις και αυτές που διαχειρίζονται από το Κράτος.
Όπως λέει ο Τοντ, αυτό που καταρρέει είναι μια κουλτούρα, ένα σύστημα πεποιθήσεων που κουβαλάμε εδώ και τουλάχιστον δύο αιώνες. Εφόσον η αριστερά δεν καταφέρνει να αναγνωρίσει ότι αποτελεί μέρος της συστημικής κρίσης, επειδή έχει χάσει την ικανότητα αυτοκριτικής, είναι αναπόφευκτο να καταρρεύσει μαζί με το σύστημα. Σίγουρα, οι προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουμε είναι τεράστιες. Αλλά οι δυνατότητες είναι μεγάλες όσο τα όνειρά μας.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα La Jornada και εδώ με την άδεια του συγγραφέα (μετάφραση από την Comune). Ο Raúl Zibechi, Ραούλ Ζιμπέκι συμμετέχει στην καμπάνια Partire dalla speranza e non dalla paura
Μιχάλης ‘Μίκε’ Μαυρόπουλος Comune-info
