Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκυ: Ο ποιητής της επανάστασης

Φτύνε καλά…….

Σημάδευε κέντρο!!!!

19 Ιουλίου 1893 – 14 Απριλίου, 1930

O Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι γεννήθηκε στο Μπαγδάτι της Γεωργίας στις 19 Ιουλίου του 1893. Ήταν Ρώσος ποιητής Φουτουριστής, Ουκρανικής καταγωγής. Ο πατέρας του ήταν ευγενικής Κοζάκικης καταγωγής δασοφύλακας κι η μητέρα του ήταν από την Ουκρανία.Τα πρώιμα νεανικά του χρόνια ήρθε σε επαφή με τις ιδέες του σοσιαλισμού κάτι που επηρέασε ιδιαίτερα το χαρακτήρα του και την δράση του. Ύστερα από το θάνατο του πατέρα του τα οικονομικά της οικογένειας έπεσαν σε δυσμένεια, αδυνατώντας να πληρώσει τα δίδακτρα του σχολείου ο Μαγιακόφσκι αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές του.

Την ίδια εποχή στράφηκε προς την αποκαλούμενη Mαρξιστική Λογοτεχνία και το Ρώσικο Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό Κόμμα των Εργαζομένων, ενώ υπήρξε και μέλος των Μπολσεβίκων. Όντας νεαρός και θερμόαιμος σε μια ταραγμένη εποχή δραστηριοποιείται πολιτικά, διώκεται για ανατρεπτική πολιτική δράση και φυλακίζεται.

Μέσα στα κρατητήρια της φυλακής το 1909 γράφει το πρώτο του ποίημα το οποίο στην πορεία βρήκε ψευτοεπαναστατικό και κλαψιάρικο. Άλλα ποιήματα του που γράφτηκαν μέσα στη φυλακή θα κατασχεθούν από τις αρχές. Το 1911 στην Σχολή Καλών Τεχνών της Μόσχας έρχεται σε επαφή με το κίνημα του Φουτουρισμού που δρα καταλυτικά πάνω του. Τώρα πια είναι ένας Φουτουριστής του Μαρινέτι.

Ο Φουτουρισμός ήταν λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνημα της εποχής. Θεωρείται κυρίως ιταλική σχολή στο χώρο της λογοτεχνίας που ωστόσο υιοθετήθηκε κι από καλλιτέχνες άλλων χωρών, ειδικότερα Ρώσους λογοτέχνες. Οι Φουτουριστές εισήγαγαν κάθε νέο μέσο στην καλλιτεχνική έκφραση και χαιρέτησαν τα νέα τεχνολογικά μέσα της εποχής ως ένα θρίαμβο του ανθρώπου απέναντι στη φύση.

Αντιτίθονταν πλήρως στον Ρομαντισμό, τις παλιές τεχνοτροπίες, και την παράδοση, χαρακτηριστική είναι η φράση τους: «ένα αυτοκίνητο..είναι ωραιότερο από τη Νίκη της Σαμοθράκης». Οι Ρώσοι Φουτουριστές δήλωναν στο Μανιφέστο τους: «Το παρελθόν είναι στενάχωρο.

Η Ακαδημία, ο Πούσκιν, ο Ντοστογιέφσκι, ο Τολστόι, είναι πιο ακατανόητοι κι από ιερογλυφικά». Το 1912 η φουτουριστική έκδοση, «Ένα χαστούκι στο πρόσωπου του δημόσιου γούστου» περιελάμβανε τα πρώτα δημοσιευμένα ποιήματα του. Την ίδια εποχή η ποίηση του αρχίζει να γίνεται όλο και πιο προκλητική.

Σε ένα από τα πιο γνωστά του ποιήματα του «Σύννεφο με Παντελόνια» γράφει: Τη σκέψη που νείρεται πάνω στο πλαδαρό μυαλό σας σάμπως ξυγκόθρεφτος λακές σ’ ένα ντιβάνι λιγδιασμένο εγώ θα την τσιγκλάω επάνω στο ματόβρεχτο κομμάτι της καρδιάς μου, φαρμακερός και αγροίκος πάντα ως να χορτάσω χλευασμό. … Εσείς οι αβροί! Επάνω στα βιολιά ξαπλώνετε τον έρωτα.

Επάνω στα ταμπούρλα ο άξεστος τον έρωτα ξαπλώνει. Ήταν το πρώτο μεγάλο ποίημα του Μαγιακόφσκι και περιέγραφε τα καυτά θέματα του έρωτα, της επανάστασης, της θρησκείας, και της τέχνης, περιφρονώντας και παράλληλα κριτικάροντας τις συνήθειες τις αστικής τάξης, γραμμένο υπό το πρίσμα του πληγωμένου εραστή.

Ο Μαγιακόφσκι υπήρξε ένας από τους πιο ωραίους άντρες της εποχής του που ασκούσε μεγάλη επιρροή στις γυναίκες και το αντίθετο. Παρόλο φουτουριστής, αγριεμένος νεωτεριστής, αγάπησε τις γυναίκες όσο κανένας, φλερτάροντας με την αγωνία του έρωτα, την απόρριψη, το ανέφικτο και άλλα ολοκληρωτικά συναισθήματα. Μαρία το βλέπεις – που ανάμεσα στα δόντια μου κρατάω – πάλι – το μπαγιάτικο ψωμάκι απ’ το χτεσινό σου χάδι. …

Λοιπόν θα ξαναπάρω πάλι σκυφτός και σκοτεινός την καρδιά μου ποτισμένη με δάκρυ για να την κουβαλήσω σαν το σκυλί που κουβαλάει στην τρύπα του το πόδι του που του’ κόψε το τραίνο. Ο Μαγιακόφσκι είναι πλέον ένα φερέφωνο της Επανάστασης. Οι εφημερίδες αρχίζουν να γεμίζουν φουτουρισμό. Ποιος είναι αυτός ο νέος που μιλάει τόσο υπεροπτικά, τόσο ξεδιάντροπα υπεροπτικά;

Τον αποκαλούν το « βρωμόσκυλο» που γίνεται το παρατσούκλι του. Μετά το «Σύννεφο με Παντελόνια» ο φουτουρισμός με υπέρμαχο τον ποιητή γίνεται ένα από τα κινήματα που εισάγουν το επαναστατικό ποίημα- όχημα της Επανάστασης. Εμείς οι κατάδικοι της πολιτείας των λεπρών, όπου η βρώμα και ο χρυσός γαγγραίνιασαν τη λέπρα

Μετά την επανάσταση γράφει ποιήματα, θεατρικά έργα, προπαγανδιστικά κείμενα για το ραδιόφωνο, δημιουργεί σκίτσα, ζωγραφιές και αφίσες που στηρίζουν το νέο καθεστώς, (σπούδασε Ζωγραφική στην Σχολή Καλών Τεχνών της Μόσχας), γίνεται φερέφωνο της νέα πραγματικότητας, έτσι όπως ορίζεται από την Μπολσεβίκικη Επανάσταση.

Ταξιδεύει, έρχεται σε επαφή με άλλους διανοούμενους και καλλιτέχνες της εποχής του σε όλο τον κόσμο και συστήνει παντού το νέο καθεστώς της πατρίδας του. Στα λέπια των ψαριών τα κρύα εύκολα διάβασα τα δόγματα της κοσμοσυρροής. Εσείς θα καταφέρετε να παίξετε τη νυκτωδία, σε ένα φλάουτο από σωλήνες της υδρορροής; Το 1915 γνωρίζεται με τη Λίλυ Μπρικ την γυναίκα του εκδότη του και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα.

Εκείνη θα ανταποκριθεί στον έρωτα του όμως κάτι την κρατάει πίσω, αγαπάει εξίσου τον Μαγιακόφσκι και τον άντρα της, ΟσίπΜπρίκ. Στην αρχή συνεργάζονται κάτω από τις επιταγές των «κομουνιστών-φουτουριστών» όμως τα πράγματα γίνονται όλα και πιο περίπλοκα. Ο έρωτας του για την Λίλυ είναι καταλυτικός, ολοκληρωτικός κι ανυπόμονος. Εκείνη προσπαθεί να ζήσει ανάμεσα σε δύο άντρες.

Κάποια στιγμή προσπαθούν να ζήσουν και οι τρεις τους μαζί αλλά είναι αδύνατο να τα καταφέρουν! Η Λίλυ Μπρικ τους αγαπούσε και τους δύο στον ίδιο βαθμό. Ο Μαγιακόφσκι καταρρακώνεται από την προσπάθεια αυτή. Ο έρωτας του για την Λίλυ που δεν είναι ολοκληρωτικά δικιά του επηρεάζει έντονα την ψυχική του υγεία.

Ταυτόχρονα εκμεταλλευόμενος τις διασυνδέσεις των Μπρικ και τη δική του επιρροή πάνω στο νέο καθεστώς μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο. Σε ένα ταξίδι του στην Αμερική θα γνωρίσει την Έλι Τζόουνς με την οποία θα αποκτήσει ένα παιδί εν αγνοία του στην αρχή. Την ίδια εποχή ζει έναν παθιασμένο έρωτα με την Τατιάνα Γιάκοβλεβα, μια ρωσίδα εμιγκρέ, την οποία ζητά να παντρευτεί όμως εκείνη αρνείται. Θα της αφιερώσει το ποίημα Γράμμα στην Τατιάνα Γιάκοβλεβα.

Ωστόσο, οι πολιτικές απόψεις του αρχίζουν να μεταμορφώνονται. Ο Μαγιακόφσκι αρχίζει να γίνεται περισσότερο επικριτικός στο νέο καθεστώς, η κουλτούρα του για την ποίηση τον 20ο αιώνα μεταστοιχειώνεται επίσης. Ο πολιτικός του ακτιβισμός ως καθοδηγητή προπαγάνδας σπάνια κατανοείται και συχνά επικρίνεται από τους συγχρόνους του, ακόμα και από στενούς του φίλους όπως ο Μπόρις Παστερνάκ.

Κοντά στα τέλη του 1920, ο Μαγιακόφσκι απομυθοποιεί σε μεγάλο βαθμό την πορεία της Σοβιετικής Ένωσης υπό τον Ιωσήφ Στάλιν: τα σατιρικά του έργα Ο κοριός και Το μπάνιο , τα οποία πραγματεύονται τη σοβιετική απέχθεια για την τέχνη και τη γραφειοκρατία, αντανακλούν αυτή την εξέλιξη.

Τώρα ο Μαγιακόφσκι μεγαλώνει, συνηθίζει να ξυρίζει το κεφάλι του για να μην βλέπει τις γκρίζες τρίχες των μαλλιών του που τόσο απεχθάνεται, «Εγώ δεν έχω ουδέ μιαν άσπρη τρίχα στην ψυχή μου κι ουδέ σταγόνα γεροντίστικης ευγένειας». Οι ερωτικές απογοητεύσεις, οι συγκρούσεις μέσα στο νέο καθεστώς, ο διαπληκτισμός με άλλους συγγραφείς της εποχής αλλά πολύ περισσότερο η ανάγκη του να ζήσει μια ζωή κάτω από τις επιταγές της θέλησης του απογοητεύουν τον ποιητή.

Η ψυχική του κατάσταση βρίσκεται σε κακό χάλι, μη αποδεχόμενος να ζήσει πια χωρίς έρωτα και επανάσταση, αυτοκτονεί το απόγευμα της 14ης Απριλίου του 1930. Μετά το θάνατο του ποιητή ο τύπος τον κατηγορεί ως «φορμαλιστή» και συνοδοιπόρο κι όχι έναν πραγματικό «Καλλιτέχνη του Λαού». Η Λίλυ Μπρικ τότε στέλνει επιστολή στον ίδιο τον Στάλιν σχετικά με τις επιθέσεις κατά του ποιητή, ο Στάλιν θα ανταποκριθεί στην έκκληση της και θα τον χαρακτηρίσει ως «Τον καλύτερο και πιο ταλαντούχο ποιητής της Σοβιετικής περιόδου.»

Μετά τον θάνατο του Στάλιν, ανέκυψαν διαδόσεις ότι ο Μαγιακόφσκι δεν αυτοκτόνησε αλλά στην πραγματικότητα δολοφονήθηκε μετά από εντολή του πρώτου. Εντούτοις δεν υπάρχει κανένα σχετικό αποδεικτικό στοιχείο. Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, όταν ανοίχτηκαν τα απόρρητα αρχεία τη Κα-Γκε-Μπε, υπήρχε ελπίδα ότι νέα στοιχεία θα έλθουν στο φως σχετικά με αυτό το θέμα, αλλά τίποτε τελικά δεν αποκαλύφθηκε και ο ισχυρισμός παραμένει αναπόδεικτος.

Ο Μαγιακόφσκι ήταν ένας αιχμηρός άντρας, μια ρομαντική ψυχή άσχετα αν ο φουτουρισμός του δεν άντεχε τίποτα φτιαγμένο από συναίσθημα. Ήταν ένας άντρας που αγάπησε πολύ τις γυναίκες κι αγαπήθηκε από εκείνες, ένα ελεύθερο πνεύμα, υπόλογο μονάχα στην προσωπική του θέληση. Στην μνήμη του έχουν ειπωθεί και γραφτεί πολλά. Όλοι τον θυμούνται για αυτό που πραγματικά ήταν κι όχι για εκείνο που θα ήθελε να έχει υπάρξει, «ολάκερος ένα στόμα». Ήταν ένας άντρας που δεν ήθελε ποτέ να γίνει ένα Σύννεφο με Παντελόνια, κι όμως τελικά ήταν αυτό το Σύννεφο που αγάπησαν όλοι.

Στην Ελλάδα έχουν γραφτεί πολλά τραγούδια βάση του έργου και της προσωπικότητας του Β. Μαγιακόφσκι: Mε όλη μου την φωνή, Ξελασπώστε το Μέλλον , Προανάκρουσμα, Το ποίημα του Οχτώβρη(συνθέτης -Θάνος Μικρούτσικος, εκτέλεση -Μαρία Δημητριάδη). Σύννεφο με Παντελόνια (στίχοι -Μάνος Ξυδούς, μουσική- RickOcasek, εκτέλεση- Σύννεφα με Παντελόνια) θέλετε θα’ μαι ακέραιος, όλο κρέας λυσσασμένος -κι αλλάζοντας απόχρωση σαν ουρανός- θέλετε- θα’ μαι η άχραντη ευγένεια -όχι άντρας πια, μα σύγνεφο με παντελόνια Σύννεφο με Παντελόνια, μτφ Γιάννης Ρίτσος

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος literature.gr