Εγκλεισμός: το βιβλίο αμυνόμενο αντεπιτίθεται

Γράφει από το Παρίσι ο Μιχάλης Μαυρόπουλος

Επιτρέψτε μου να σας εξιστορήσω με τον τρόπο μου τις αντιδράσεις των βιβλιοπωλών στην απόφαση της κυβερνήσεως Μακρόν να τους επιβάλλει να βάλλουν λουκέτο στα καταστήματά τους.

Σάββατο, 31 Οκτωβρίου, λίγες ώρες μετά την επιβολή του μη αποδεκτού από ένα μέρος των Γάλλων εγκλεισμού (lockdown), έχοντας στην τσέπη το απαραίτητο πιστοποιητικό μετακινήσεως, και φορώντας την μάσκα όπως πρέπει (ρώθωνες κεκαλυμμένοι) για να μην επισύρω τα αποδοκιμαστικά βλέμματα των άλλων πεζών, μετέβην στο κέντρο του παρισινού προαστίου που κατοικώ για να αγοράσω τις εφημερίδες στην ανάγνωση των οποίων είμαι συνηθισμένος:  των πρωινων καθημερινών, του λαϊκοφέρνοντος  Παριζιέν (Le Parisien), της κομμουνίζουσας  Ουμανιτέ, του διανοουμενίστικου εσπερινού Λε Μοντ (Le Monde) και του εβδομαδιαίου σατιρικού Το αλυσσοδεμένο παπί (Le canard enchaîné). Σε μια πάροδο εφαπτόμενη της βασικής αρτηρίας, βρίσκεται ένα κατ’ έξοχή εκλεκτικό βιβλιοπωλείο, ονομαζόμενο Ζηνοβία (Zénobie), εκ του ονόματος της βασιλίσσης Ζηνοβίας που ηγεμόνευσε στην Παλμυρία (Συρία) κατά την αρχαιότητα. Στις δυο λοιπόν προθήκες του βιβλιοπωλείου φιγουράρουν δυσεύρετα αλλού, ακόμη και στο κέντρο των Παρισίων βιβλία, όπως: η περιθωριακή οικολογία, η μετά το κίνημα των κίτρινων γιλέκων αναπτυχθείσα κοινωνιολογία, η ρηξικέλευθη πολιτική, η μοντέρνα αρχιτεκτονική, η όχι πολύ γνωστή ακόμη σύγχρονη πολεοδομία, και οι κλασσικές μελέτες ξεχασμένων στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας διαφόρων λαϊκών εξεγέρσεων όπως εκείνες του Σπάρτακου κατά ρωμαϊκών λεγεώνων ως επίσης και των κόκκινων εξεγερμένων ναυτών της Κρονστάνδης που πνίχτηκε στο αίμα από τον Τρότσκυ.

Σε μια στιγμή κοντοστάθηκα για να μην εμποδίσω την λήψη φωτογραφιών ενός ευρέων διαστάσεων παραθύρου από μια κυρία. Την ανεγνώρισα. Ήταν η διευθύντρια του βιβλιοπωλείου και το παράθυρο που προσπαθούσε να φωτογραφίσει αποτελεί μέρος του καταστήματος. Διαπιστώνοντας την απορία ζωγραφισμένη στο πρόσωπο μου, μου εξήγησε ότι λόγω της κυβερνητικής διαταγής να κλείσει την επιχείρησή και να μην δέχεται τους πελάτες εντός του καταστήματος, εφεύρε το εξής τέχνασμα: να έχει μεν κλειστή την πόρτα αλλά να διατηρήσει ανοικτό το παράθυρο, οι δε αγοραστές βλέποντας την απηγορευμένη είσοδο, και τη βοηθεία μιας πινακίδος, να διευθύνονται στο παράπλευρο άνοιγμα-παράθυρο από το οποίο θα μπορούν να προμηθεύονται τα βιβλία. Και η βιβλιοπώλισσα συμπλήρωσε: η βλακεία των κρατούντων, ωθεί εμάς τους μικρούς να καταφεύγουμε σε επινοήσεις, όπως στην αρχαιότητα ο Οδυσσέας, για να επιζήσουμε. Την συνεχάρην.

Ανοίγοντας το Παπί είδα ότι το σκωπτικό έντυπο εξαπέλυε τους μύδρους του. Έγραφε: Όλα άρχισαν με τα βιβλία χαρακτηρισμένα  ως  μη «απαραίτητα» από ένα πρόεδρο, μονολότι  σύζυγο μιας καθηγήτριας λογοτεχνίας, ο οποίος γαργαρίζει τις φράσεις Γαλλία «χώρα των Φώτων» και αποφασίζει ότι τα φώτα των βιβλιοπωλείων όφειλαν να παραμένουν σβηστά (εδώ η λέξη φώτα υπονοεί τον αιώνα του Διαφωτισμού στην Γαλλία). Εν συνεχεία, ξεφυλλίζοντας την εφημερίδα  Λε Μοντ διαπίστωσα ότι εκδότες και βιβλιοπώλες, εν συμφωνία με πολλούς συγγραφείς κινητοποιούνται δραστηρίως για να σώσουν αυτή την υλική μεν παραγωγή, απευθυνόμενη όμως στην ικανοποίηση της πνευματικής μας ανάγκης και ψυχαγωγίας. Συγκεκριμένως, μια ομάδα 250 εκδοτών, συγγραφέων και βιβλιοπωλών, μεταξύ των οποίων οι οίκοι Αντοάν Γκαλλιμάρ, Οντίλ Ζακόμπ και ο βραβευθείς με το Γκονκούρ λογοτέχνης Πατρίκ Μοδιάνο (με οικογενειακές ρίζες από την Θεσσαλονίκη) απηύθυναν ένα κείμενο εν είδει επιστολής προς τον πρόεδρο της χώρας Μακρόν, ζητώντας του να ανοίξει όλα τα βιβλιοπωλεία και να καταγγείλει την αδικία που πλήττει όλους τους βιβλιοπώλες υποχρεωμένους να κλείσουν τις επιχειρήσεις τους. Στο κείμενό τους τονίζουν ότι το βιβλίο είναι ένα προστατευτικό τείχος κατά της άγνοιας και της μισαλλοδοξίας. Την ίδια μέρα και στην ίδια εφημερίδα, και κάτω από ένα πεντάστηλο τίτλο, ο αγοραστής του εντύπου διάβαζε: «ξαναφωτίστε τα βιβλιοπωλεία στην χώρα των φώτων», οι τελευταίες λέξεις υπονοούσαν τον αιώνα του Διαφωτισμού στην Γαλλία.

Τρείς ημέρες αργότερα, η  Ουμανιτέ εκάλυπτε όλο το εύρος μιας σελίδος με ένα δίγραμμο τίτλο: «πρωτοφανής κινητοποίηση για το άνοιγμα των βιβλιοπωλείων». Κριτικάροντας την αγορά βιβλίων από τον αμερικανικό γίγαντα πωλήσεων Amazon δια μέσου του Ιντερνέτ, η Anne Martelle, νεοεκλεγείσα πρόεδρος του συνδικάτου του γαλλικού βιβλίου, τόνιζε ότι (η κυβέρνηση)  δίνει τα κλειδιά του γαλλικού βιβλιοπωλείου σ’αυτήν την πέραν του Ατλαντικού επιχείρηση. Ελπίζοντας ένα πιθανό άνοιγμα εντός δεκαπέντε ημερών, οι βιβλιοπώλες οργανώνονται σε συλλόγους και δημιουργούν ηλεκτρονικές πλατφόρμες που επιτρέπουν στους αγοραστές να ρεζερβάρουν δια μέσου του Ιντερνέτ  τα βιβλία της προτιμήσεώς τους. To αποτέλεσμα είναι γλυκόπικρο, μισό σύκο, μισό σταφύλι όπως λένε οι Γάλλοι. Τα μικρά βιβλιοπωλεία παραμένουν μεν κλειστά, τα βιβλιοράφια δε των μεγάλων πολυκαταστημάτων είναι απηγορευμένα και οι υπεύθυνοι δεν έχουν δικαίωμα να πωλήσουν το εμπόρευμά τους.

Αναφερθείς στην λογοτεχνία, δράττομαι της ευκαιρίας να σας αναφέρω ότι το εφετεινό, πρώτο, χρονολογικώς, βραβείο Femina απενεμήθη στον Στέργιο Ζονκούρ (Serge Joncour) για το πόνημά του Ανθρώπινη φύση (Nature humaine). Στο βιβλίο του που αποτελεί  ένα πίνακα, ευρύ πίνακα οικολογίας, ο Ζονκούρ αναφερόμενος στα κινήματα διαμαρτυρίας μεταξύ των ετών 1970 και τέλη 1990, αφηγείται την ιστορία ενός Γάλλου κτηνοτρόφου που ερωτεύεται μια Γερμανίδα, φιλικώς διακείμενη έναντι των οπαδών του αντιπυρηνικού κινήματος. Στον  εσωτερικό του κόσμο συγκρούονται η επιθυμία του να ζήσει μια ζωή διαφορετική και η ανάγκη να επιζήσει. Ο συγγραφεύς παρατηρεί τις βαθύτατες αλλαγές  που υπέστη ο αγροτικός κόσμος μεταξύ των ετών 1976 που σημαδεύτηκε από την μεγάλη ξηρασία στην Γαλλία και την καιρική θύελλα του 1999. Για τον Ζονκούρ πρόκειται για σήματα που έστειλε και μας στέλνει η φύση εκδικούμενη την χωρίς σταματημό καταστροφή της από τον άνθρωπο…