Πλέκοντας την ελπίδα

16 Mαρτίου 2024

Αυτό το απόσπασμα προέρχεται από μια συνέντευξη με τον Gustavo Esteva που έλαβε χώρα από τον Franco Augusto Iacomella στις 8 Νοεμβρίου 2019 και δημοσιεύτηκε ένα χρόνο μετά τον θάνατο του Gustavo.

Η πλήρης συνέντευξη, στα ισπανικά, είναι διαθέσιμη στο Υφαίνοντας Εναλλακτικές Tejiendo Alternativas. Μέρος αυτής της συνομιλίας, σε ιταλική μετάφραση, θα συμπεριληφθεί σε ένα βιβλίο που θα εκδοθεί στη σειρά Ripensare il mondo-Σκεπτόμενοι ξανά τον κόσμο – που επιμελήθηκε ο Aldo Zanchetta για τον εκδοτικό οίκο Mutus Liber – με τον τίτλο Η ελπίδα, κοινωνική δύναμη- La speranza, forza sociale, γράφει ο Franco Augusto Iacomella.

Νομίζω ότι, γενικά, κι εσείς έχετε ασκήσει κριτική στο σύνθημα «Σκέψου παγκόσμια και δράσε τοπικά». Μπορείτε να μας πείτε κάτι για τα ζητήματα κλίμακας;

Νομίζω ότι ο Wendell Berry έχει ξεκάθαρα δίκιο όταν λέει ότι η παγκόσμια σκέψη είναι αδύνατη, πως το μόνο πράγμα που μπορούμε να σκεφτούμε παγκοσμίως είναι η καταστροφή του πλανήτη. Σίγουρα ο κ. Τραμπ θα μπορούσε να φανταστεί πώς να καταστρέψει ολόκληρο τον πλανήτη με έναν καλό ατομικό βομβαρδισμό, αυτό είναι το μόνο πράγμα που μπορούμε να σκεφτούμε σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οποιαδήποτε ιδέα, οποιοσδήποτε ισχυρισμός ή διεκδίκηση… (η λέξη δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί). Συχνά είναι προβληματικό για μένα να το συζητήσω, επειδή πολλοί άνθρωποι έχουν διαμορφωθεί ώστε να έχουν παγκόσμιες απαιτήσεις: πρέπει να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα παγκόσμια προβλήματα…

Δεν είναι δυνατόν καν να τα σκεφτούμε, δεν μπορούμε να πούμε τίποτα σχετικά. Ποιο είναι το παγκόσμιο πρόβλημα; Ο Wendell Berry έχει δίκιο: δεν μπορούμε να σκεφτούμε τίποτα σε παγκόσμιο επίπεδο, και ακόμη πολύ λιγότερο μπορούμε να κάνουμε οτιδήποτε σε παγκόσμιο επίπεδο, εκτός από την καταστροφή του πλανήτη. (…)

Έτσι, αναγνωρίζοντας ότι αυτό είναι το όριο μας, πρέπει να επιστρέψουμε στη δράση, να δρούμε, όχι σε παγκόσμιο επίπεδο, όχι σε εθνικό επίπεδο, αλλά στο επίπεδο στο οποίο μπορούν να δράσουν οι απλοί θνητοί όπως εμείς.

Ξεκινώντας από τη δήλωσή σου αυτή για την αδυναμία του παγκόσμιου, θα ήθελα να επιστρέψω σε αυτό που έλεγες στην αρχή όταν μιλούσες για την ανάπτυξη ενός εξεγερτικού κινήματος και παρατηρούσες ότι υφαίνονται [δεν χρησιμοποίησες αυτή τη λέξη] πρωτοβουλίες για να προσπαθήσουμε σχετικά με τον εντοπισμό των τόπων όπου λαμβάνουν χώρα αυτές οι διεργασίες.

Κατά τη γνώμη μου, αυτό συμβαίνει σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο. Τι μπορεί να ειπωθεί για όλα αυτά; Ενεργούμε σε τοπικό επίπεδο, αλλά θέλουμε και να γνωρίζουμε αυτό που συμβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο.

Νομίζω ότι η λέξη ύφανση είναι πολύ ξεκάθαρη. Θέλω να σας πω τι έγινε, πώς πήγαν τα πράγματα. Η ιδέα ήρθε στον Αρτούρο Εσκομπάρ-Arturo Escobar και εμένα. Είχαμε προσκληθεί σε ένα μέρος στην Κολομβία και είχαμε έρθει αντιμέτωποι με μερικές από αυτές τις εμπειρίες που αμφισβητούν το κυρίαρχο σύστημα.

Είπαμε λοιπόν μεταξύ μας: γιατί να μην τα αναγνωρίσουμε και να τα τεκμηριώσουμε αυτά τα πράγματα, να τα καταγράψουμε; Και στο Μεξικό δώσαμε σε αυτήν την πρωτοβουλία το όνομα Αμοιβαία Ανατροφή Crianza Mutua,¹ γιατί ο σκοπός ήταν να μάθουμε ο ένας από τον άλλον, να επισκεπτόμαστε ο ένας τον άλλον, να δυναμώνουμε ο ένας τον άλλον και να οργανωθούμε.

Ασχολούμασταν με αυτό, όταν ανακαλύψαμε ότι ένας φίλος μας στην Ινδία έκανε ακριβώς το ίδιο πράγμα, που εκεί ονομάζεται Vikalp Sangam: μια «Συρροή εναλλακτικών επιλογών». Και αυτοί εντόπιζαν ομάδες που αμφισβητούσαν το σύστημα.

Αποφασίσαμε λοιπόν να ενωθούμε, και τον περασμένο μάιο μια μικρή ομάδα από εμάς ξεκίνησε μια πρωτοβουλία της οποίας η ονομασία περιλαμβάνει ακριβώς τη λέξη που χρησιμοποίησες εσύ: Tejido Global de Alternativas – Global Tapestry of Alternatives (Παγκόσμιο Ύφασμα Εναλλακτικών).

Μιλάμε για ένα ύφασμα: υφαίνουμε εναλλακτικές, δημιουργούμε μια οργάνωση. Δεν στήνουμε μια παγκόσμια διάρθρωση όλων των εναλλακτικών, απλώς τις υφαίνουμε με όλα τα χαρακτηριστικά οριζοντιότητας που έχει ένα ύφασμα, και εκείνο που μας ενδιαφέρει περισσότερο είναι ότι δεν υπάρχει ένας ηγέτης, πως δεν υπάρχει ένα κέντρο.

Κανείς δεν διαχειρίζεται όλα αυτά, είναι απλώς θέμα να συνδυάσουμε αυτές τις εναλλακτικές λύσεις, να τις υφαίνουμε. Είμαστε πολύ έκπληκτοι με αυτό που ανακαλύπτουμε. Το ήμισυ της μικρής ομάδας που ξεκίνησε το Tejido Global de Alternativas αποτελείται από πολύ νομαδικούς ανθρώπους, που τρέχουν από τη μια διεθνή εκδήλωση στην άλλη, που πηγαίνουν στο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ και στις διεθνείς εκδηλώσεις κάθε είδους που λαμβάνουν χώρα.

Μιλούν για το Tejido Global de Alternativas και πάντα εκπλήσσονται από την αντίδραση, η οποία είναι μια αντίδραση μεγάλου ενθουσιασμού. Πολλοί άνθρωποι λένε: «Ναι! Είναι αυτό που χρειαζόμαστε, είναι εκείνο που μας λείπει».

Περισσότερες από εκατό πολύ σημαντικοί οργανώσεις, όπως η Via Campesina, υποστηρίζουν την πρωτοβουλία μας. Πέρα από αυτό όμως, συμβαίνει κάποιος να σηκώσει το χέρι του και να πει: «Κι εγώ το κάνω!».

Στη Βραζιλία, στον Εκουαδόρ, σε κάθε μέρος υπάρχουν άνθρωποι που το κάνουν, που εντοπίζουν τις εναλλακτικές. Έτσι, πρωτίστως, ο ενθουσιασμός που προκαλεί αυτό είναι μια απόδειξη του γεγονότος πως ήταν η κατάλληλη στιγμή για να ξεκινήσει η πρωτοβουλία, αλλά κατά δεύτερον σημειώνουμε ότι υπάρχει ήδη, ένας ολοένα και πιο ενδιαφέρον προβληματισμός-στοχασμός, σχετικά με αυτό που πρέπει να κάνουμε ώστε φανταστούμε τη γέφυρα, γιατί έρχεται η ώρα να τη διασχίσουμε.

Από τις 6 έως τις 11 σεπτεμβρίου φέτος [2019] έλαβε χώρα μια πολύ ιδιαίτερη εκδήλωση στην Ισλανδία στην οποία συμμετείχαν άνθρωποι από περισσότερες από πενήντα χώρες, οι οποίοι ήρθαν να δουν πώς οργανωνόμαστε, ποιος θα ήταν ο καλύτερος τρόπος να οργανωθούν, ποιες θα ήταν οι λεπτομέρειες.

Για παράδειγμα, συζητήθηκε το ζήτημα του δημοκρατικού συνομοσπονδισμού, που είναι η παλιά θέση του Murray Bookchin, ο οποίος ενέπνευσε τον Abdullah Öcalan των κούρδων της Rojava στα κείμενά του από τη φυλακή.

Μιλήσαμε για τον ελευθεριακό κοινοτισμό και μια σειρά από άλλες ιδέες… Αλλά χωρίς να φτάσουμε στο σημείο να πούμε: «Αυτό είναι το δόγμα, τώρα υπάρχει ένα νέο δόγμα, δεν υπάρχει πια ο μαρξισμός-λενινισμός, τώρα έχουμε αυτό ως επαναστατικό δόγμα να χρησιμοποιήσουμε».

Απλώς λέγαμε ότι υπάρχουν διάφορα ρεύματα, διάφορες εμπειρίες. Έχουμε μια ποικιλία μορφών στον κόσμο, σήμερα, όχι μόνο στο παρελθόν, που μας επιτρέπουν να βλέπουμε ότι αυτό λειτουργεί.

Θυμόμαστε συχνά εμείς το παράδειγμα του Αυτόχθονου Εθνικού Κογκρέσου στο Μεξικό. Αυτό το Κογκρέσο επιδιώκει να επανενώσει τους πολλούς αυτόχθονες πληθυσμούς της μεξικανικής επικράτειας, που είναι διασκορπισμένοι σε πολλές χιλιάδες κοινότητες.

² Υπάρχει εδώ και είκοσι πέντε χρόνια, και για όλο αυτό τον χρόνο μπόρεσε να λειτουργήσει χωρίς έναν ηγέτη, χωρίς διεύθυνση, χωρίς κεντρικά γραφεία, χωρίς μια γραφειοκρατική δομή. Έχουν υιοθετήσει ένα πολύ χρήσιμο σύνθημα: «Είμαστε συνέλευση όταν είμαστε μαζί, είμαστε δίκτυο όταν είμαστε χωρισμένοι». Κάθε εθνοτική ομάδα συνεχίζει να υπάρχει με τον δικό της τρόπο, αλλά αυτές συνέρχονται περιοδικά, και όταν συναντώνται είναι μια συνέλευση που μπορεί να πάρει κοινές αποφάσεις. […]

1 Σ.τ.μ. – Το ουσιαστικό crianza-ανατροφή (όπως το ρήμα criar, δημιουργώ-δίνω ζωή) υποδηλώνει μια στάση προσοχής, φροντίδας και στοργής απέναντι σε όλο αυτό που ζει (άνθρωποι, ζώα, φυτά, στοιχεία της φύσης, θεότητες). Ένα βασικό χαρακτηριστικό της crianza είναι η αμοιβαιότητα.

2 N,d,t. – Συμμετέχουν 33 από τις πάνω από 50 εθνοτικές ομάδες που αυτή τη στιγμή υπάρχουν στη χώρα.

Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος     Comune-info