1981-2021, 40 χρόνια από την εκλογή του Μιτεράν

Γράφει από το Παρίσι ο Μιχάλης Μαυρόπουλος

Ποιός θυμάται σήμερα  την ημερομηνία 10 Μαΐoυ 1981; Ελάχιστοι Γάλλοι και αυτοί είναι πάνω από τα εξήντα. Η κούρσα για τον εμβολιασμό και η σημειούμενη βία ανά την Γαλλία, έχουν παραμερίσει όλη την υπόλοιπη επικαιρότητα, κυρίως την καθαρώς πολιτική.

Και όμως! Την περασμένη Δευτέρα 10 τρέχοντος συμπληρώθηκαν 40 συναπτά έτη από την εκλογική νίκη της τότε γαλλικής Αριστεράς εκπροσωπούμενης από τον Φ. Μιτεράν. Παρ’ όλον  ότι Τύπος, τηλεοπτικός και έντυπος, αφιέρωσε (όχι και πολλά σχόλια) σ’ αυτό το επετειακό γεγονός, οι σημερινοί εικοσάρηδες, τριαντάρηδες ακόμη και σαραντάρηδες δεν είχαν γεννηθεί και ως εκ τούτου γνωρίζουν αυτή την περίοδο μόνο από τα βιβλία και τις διηγήσεις των παλαιοτέρων. Βεβαίως, έχουν μια ισχνή γνώση της περιόδου που ο Μιτεράν (φιλικώς ονομαζόμενος Τοντόν = θείος) στα 14 χρόνια άφησε, ιδίως στην περίοδο 1981-1983, ίχνη καλυτερεύσεως της ζωής για τον λαό και την χώρα.Αλλά το σουβενίρ των εν μέρει πραγματοποιηθεισών αλλαγών έχει προ πολλού απομακρυνθεί από τις καθημερινές έγνοιες των νεωτέρων Γάλλων. Οι πατεράδες τους και οι παππούδες τους, σοσιαλιστές, κομμουνιστές, μετριοπαθείς ριζοσπάστες, και παντοίου είδους αριστεροί, (με επιφυλακτικούς τους μαοϊκούς και τους τροτσκιστές), όλοι τους χρόνια και χρόνια, από το 1958  άμα τη λήψει της εξουσίας από τον Ντε Γκολ, περίμεναν την ημέρα που θα βίωναν την εν μέρει συμμετοχή τους στην εξουσία. Ένα αμυδρό φώς για την αλλαγή υπήρχε πριν ακόμη από τον Μάιο του 1981, όταν με την εφαρμογή του κοινού προγράμματος συγκυβερνήσεως σοσιαλιστών – κομμουνιστών έλπιζαν ότι θα μπορούσαν τουλάχιστο να κερδίσουν τις βουλευτικές εκλογές την άνοιξη του 1978.Τις έχασαν και αν θυμάμαι καλά με μικρή διαφορά (2% ή 3%) έναντι των κομμάτων της Δεξιάς. Απογοητευμένοι αλλά όχι απελπισμένοι, εναπόθεσαν εν συνεχεία τις προσδοκίες τους στην ήττα του φιλοαμερικανίζοντος Ζισκάρ ντ’ Εστέν, ο οποίος είχε εκλεγεί πρόεδρος τον Μάιο του 1974. Η θητεία του, -δεν χρειαζόμαστε αριστοκράτες, σχολίαζαν οι ψηφοφόροι- παρότι «μοντερνίζουσα», δεν ενέπνεε τους Γάλλους, εξ ου και οι τελευταίοι τον απέπεμψαν δια της ψήφου των.Του λοιπού, ο αργά ασπασθείς τον σοσιαλισμό Μιτεράν θα διεμοιράζετο την διακυβέρνηση με τους κεφαλαιούχους  που χωρίς να φαίνονται επί σκηνής, διηύθυναν την χώρα παρ’ όλο ότι ο ήδη αποδημήσας προ πολλών ετών συντηρητικών αντιλήψεων στρατηγός Ντε Γκολ είχε  ευθαρσώς δηλώσει ότι δεν είναι το χρηματιστήριο που διοικεί την Γαλλία!

Την νύχτα της 10^ης Μαΐoυ 1981 ευρισκόμουν στην έδρα της εφημερίδος Ουμανιτέ, που εκφράζει τις απόψεις του ΚΚ Γαλλίας. Μαζί με άλλους νεοπροσληφθέντες συντάκτες, ακριβώς στις 20.00 η ώρα βλέπουμε το πρόσωπο του Μιτεράν να σχηματίζεται ψηφιακώς στην τηλεοπτική οθόνη και λίγα λεπτά αργότερα, πολίτες να σκουπίζουν από χαρά και συγκίνηση τα δάκρυά τους. Ένας πολύπειρος συνάδελφος εκστομίζει: «ο άνθρωπος του παρελθόντος» ( ο Μιτεράν) παραμερίζει τον ευμετάβλητο  Ζισκάρ».

Όταν το αποτέλεσμα επιβεβαιώθηκε, χιλιάδες παριζιάνοι παρακινούμενοι από το σύνθημα «στην Βαστίλλη, στην Βαστίλλη», παρ’ όλον που έβρεχε έρρεαν κατά κύματα στην ιστορική πλατεία, (παραδοσιακό τόπο λαϊκών συγκεντρώσεων από την εποχή της Επαναστάσεως του 1789), φιλιόντουσαν, χειροκροτούσαν και χόρευαν .Μια μικρή μειοψηφία κομμουνιστών, «ζεματισμένοι» από την εκλογική υπερκέραση του κόμματός τους από τους σοσιαλιστές στον πρώτο γύρο (16% και κάτι του Μαρσέ έναντι του 22% του Μιτεράν) δεν φαινόντουσαν πρόθυμοι να συμμετάσχουν, όπως  έλεγαν, «στα πανηγύρια». Προσέτι υπενθύμιζαν ότι ο Μιτεράν σε ένα από τα συνέδρια της σοσιαλιστικής Διεθνούς, (της Βιέννης, αν δεν απατώμαι) δικαιολογούμενος ενώπιον των ομοϊδεατών του για την συμμαχία του με τους κομμουνιστές, δήλωσε ότι την απεδέχθη για να μειώσει την δυνατή τότε επιρροή τους. Έτσι και έγινε. Σήμερα το ΚΚΓ ισορροπεί μεταξύ 2% και το πολύ – πολύ 4%. Τελικώς οι διαφωνούντες, υπακούοντες στην ηγεσία του ΚΚΓ, κατάπιαν τις πικρόχολες κριτικές τους και αποτραβήχθηκαν προς στιγμή από τα πολιτικά τεκταινόμενα. Θα επανήρχοντο λίγο αργότερα στις κριτικές τους, όταν το κόμμα απεφάσισε να συμμετάσχει με τέσσερα στελέχη του στην κυβέρνηση Μιτεράν. Δεν ήταν σύμφωνοι και υπενθύμιζαν το Λαϊκό Μέτωπο του ’36 όταν ο ιστορικός κομμουνιστής ηγέτης Μωρίς Τορέζ υπεγράμμιζε: «με τους σοσιαλιστές μαζί βαδίζουμε, μαζί  χτυπούμε την εξουσία αλλά λέμε όχι στην συμμετοχή μας στην κυβέρνηση».

Πριν ανέλθει,  χάρις στην ψήφο των λαϊκών τάξεων, στον προεδρικό θώκο, ο νικητής είχε υποσχεθεί μια άλλη, καινούργια ζωή. Τον πίστεψαν. Η ελπίδα ήταν πελώρια , τόσο μεγάλη «που σκεφτόμασταν ότι δεν θα είχαμε ποτέ την εξουσία», θυμάται επ’ ευκαιρία της 40^ης επετείου, ο τότε γενικός γραμματεύς του ενοίκου του μεγάρου των Ηλυσίων, Ζαν-Λουί Μπιάνκο (1982-1991).

Η νίκη του Μιτεράν πανικόβαλε την Δεξιά. Περιουσίες και ράβδοι χρυσού περνούσαν τα σύνορα, ενώ το δεξί χέρι του Ζισκάρ, ο παντοδύναμος υπουργός των Εσωτερικών Μισέλ Πονιατόφσκι, δήλωνε ότι τα «ρώσικα τανκς» δεν θα αργούσαν να παρελάσουν στην «πλατεία Κονκόρντ», ελληνιστί Ομόνοια, εκεί όπου κατά την διάρκεια της Επαναστάσεως του 1789 αποκεφαλίζονταν οι αριστοκράτες και οι αντιδρούντες στην αλλαγή.

΄Ο,τι  κέρδισαν  οι Γάλλοι, κυρίως οι εργαζόμενοι,έγινε στην διάρκεια των δυο πρώτων ετών: σύνταξη στα 60, πέντε εβδομάδες άδεια μετ’ αποδοχών (μέχρι τότε ήταν τέσσερις), 39 ώρες εβδομαδιαίας εργασίας και αργότερα στην πρωθυπουργία του σοσιαλιστή Ζοσπέν 35, αύξηση του κατωτάτου μισθού και των οικογενειακών επιδομάτων, μαζικές εθνικοποιήσεις αλλά διοικούμενες με αμιγώς καπιταλιστικά κριτήρια, καλυτέρευση των δικαιωμάτων των εργαζομένων στους τόπους δουλειάς, δημιουργία φόρου επί των μεγάλων περιουσιών, πάγωμα των τιμών και (δυστυχώς) των μισθών, δημιουργία καταστατικού για τους δημοσίους υπαλλήλους, κατάργηση της θανατικής ποινής και άλλα, η συνεχής προσοχή που έδινε στην ανάπτυξη της κουλτούρας όπως η μεγάλη Βιβλιοθήκη, μουσείο Ορσέ (Orsay), Πυραμίδα του Λούβρου και άλλα. Δεν  παραλείπω όμως και τα πολλά αρνητικά που συνέβαλαν σημαντικά στην τεράστια μείωση της επιρροής της Αριστεράς που σήμερα, ένα χρόνο πριν από τις προεδρικές, είναι εμφανέστατη.

Σύμφωνα λοιπόν με τους παρατηρητές, η παρέκκλιση από την οδό των υποσχέσεων τοποθετείται στον Μάρτιο – Απρίλιο του 1983, όταν η πολιτική της ανακάμψεως παρεχώρησε την θέση της στην στροφή της λεγόμενης οικονομικής λιτότητος (επισήμως ονομάσθηκε οικονομική αυστηρότητα). Ήταν η περίοδος ενδυναμώσεως της νεοφιλελεύθερης Ευρώπης που άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά. Μάργκαρετ Θάτσερ στην Μεγάλη Βρετανία, Κολ στην Γερμανία, Ρίγκαν στις ΗΠΑ, έδιναν τον τόνο. Η λιτότητα επεβεβαιώθη το 1992 όταν ο Μιτεράν υπέγραψε την συνθήκη του Μάαστριχτ και τα κριτήρια συγκλίσεως (έλλειμμα όχι παραπάνω από το 3% στον προϋπολογισμό).Τα αποτελέσματα δεν άργησαν να φανούν: μεγάλης κλίμακος αποβιομηχάνιση,  φρενίτιδα χρηματιστικοποίησεως, περιορισμός του Κράτους προνοίας, μείωση του αριθμού του εργατικού δυναμικού και, κυρίως, απώλεια της σχετικής ενότητος των εργατών που δημιουργήθηκε χάρις στους αγώνες τους για τους μισθούς. Αν προστεθεί και η εξασθένηση της εθνικής κυριαρχίας που ο Μιτεράν, -μη μπορώντας να αντισταθεί στην ολοένα και μεγαλύτερη επιρροή της Γερμανίας εντός των κόλπων της Ε.Ε.- πραγματοποιούσε διάφορα ζιγκ ζαγκ για  να την μετριάσει, δεν θα ήταν ιστορικώς ανακριβές να ισχυρισθούμε ότι από εκείνη την περίοδο χρονολογείται η απώλεια του πρωτεύοντος ρόλου που διεδραμάτιζε μέχρι τότε η Γαλλία στην  Ευρώπη.

Τέλος, άς υπενθυμίσω ότι πέντε μήνες μετά από τον Μάιο του 1981, τον Οκτώβριο του ιδίου έτους, ένας άλλος ευρωπαίος σοσιαλιστής πολιτικός, ο Ανδρέας Παπανδρέου κέρδιζε τις εκλογές στην Ελλάδα…